Phần trên kia mình trình bày qua cách hiểu về khái niệm Cảm hứng sử thi (dù đã cố gắng ngắn gọn nhưng cũng khá dài dòng, lí luận khô khan
![Frown :( :(]()
). Sau đây mình sẽ trình bày một số biểu hiện chủ yếu của Cảm hứng sử thi trong tác phẩm.
Với tư cách là cảm hứng nghệ thuật chủ đạo, Cảm hứng sử thi là yếu tố chi phối toàn bộ các yếu tố trong tác phẩm, từ bình diện nội dung (đề tài, chủ đề, tư tưởng, cốt truyện, nhân vật) đến các bình diện thuộc về hình thức của tác phẩm (kết cấu, thủ pháp nghệ thuật, ngôn ngữ...). Phải thú thật, để trình bày đầy đủ và sâu sắc về vấn đề này, cần có nhiều thời gian (cả không gian vì nó vượt quá quy mô một bài viết) cũng như vốn kiến thức của người viết. Và điều đó vượt quá khả năng của mình. Nhưng mình xin nêu một số ý mà mình cho là quan trọng và phù hợp để các bạn có thể có những định hướng khi gặp những đề liên quan đến nội dung này.
Thứ nhất, Cảm hứng sử thi trong việc lựa chọn
Đề tài, chủ đề và tư tưởng tác phẩm. Tác phẩm thường đề cập đến những vấn đề chung của cộng đồng, của xã hội, của đất nước. Ví như cuộc đối đầu quyết liệt của đồng bào Tây Nguyên (cũng như dân tộc ta) với Đế quốc và tay sai trong truyện ngắn Rừng xà nu. Các tác phẩm mang cảm hứng sử thi luôn lạc quan, tin tưởng vào tương lai tươi sáng của đất nước, vào thắng lợi vẻ vang của dân tộc.
Thứ hai: trong việc xây dựng hình tượng.
Các nhân vật, hình tượng trong các tác phẩm mang cả hứng sử thi, dù là những con người bình dị, thuộc nhiều tầng lớp, lứa tuổi, thành phần dân tộc... đều mang trong mình những phẩm chất anh hùng, thể hiện tầm vóc lớn lao, kết tụ sức mạnh, ý chí chung của cả cộng đồng. Đó là những Tnú, cụ Mết và dân làng Xô man, là hình ảnh đoàn quân hừng hực khí thế trong Việt Bắc: "Những đường Việt Bắc của ta...Đèn pha bật sáng như ngày mai lên". Cảm hứng chủ đạo khi xây dựng những hình tượng, nhân vật này là cảm hứng khẳng định, ngợi ca, tự hào... thường kết hợp với thủ pháp cường điệu hóa (nhất là với thơ). Các nhân vật thường được đặt trong bối cảnh không gian rộng lớn, kì vĩ (núi rừng Tây Nguyên, "những đường Việt Bắc"...) để tôn nổi tấm vóc của nhân vật...
Thứ ba: Ngôn ngữ tác phẩm
Ngôn ngữ thường có tính chất trang trọng, giàu hình ảnh, có tính biểu tượng cao và giàu giá trị gợi cảm. Giọng điệu tác phẩm thường mang âm hưởng hùng tráng, lay động và khích lệ mạnh mẽ tình cảm người đọc...
Thứ tư: Một số thủ pháp nghệ thuật.
Các thủ pháp nghệ thuật thường được tác giả sử dụng là thủ pháp cường điệu, so sánh nhằm khắc họa nổi bật hình ảnh những nhân vật tượng trưng cho phẩm chất cao đẹp và ý chí, khát vọng của cả cộng đồng. Trong truyện Rừng xà nu, cách tổ chức kết cấu kiểu truyện trong truyện, đầu cuối tương ứng (kết cấu vòng tròn) cũng góp phần chuyển tải tư tưởng và cảm hứng sử thi của tác phẩm...
Trên đây là một số nét về các biểu hiện của cảm hứng sử thi trong tác phẩm, chỉ là những gợi ý có tính chất định hướng để chúng ta cùng tham khảo. Mong nhận được sự bổ sung, góp ý của các bạn.