$\fbox{Câu Chuyện Vật Lí:VÀI KHÁM PHÁ CỦA TÔRIXENLI (Phần 1)}$
Cuộc tranh luận xoay quanh những chiếc bơm nước
Ngày nay, nhìn những chiếc bơm hút nước lên cao, một học sinh phổ thông bình thường cũng giải thích được rằng chính áp suất không khí đã làm cho nước dâng lên trong bơm.
Thế nhưng, vấn đề này ngày xưa đã làm bối rối những bộ óc vĩ đại nhất ! Nhà bác học cổ Hi Lạp Arixtôt cùng những người kế tục ông đã giải thích rằng do “thiên nhiên sợ cái trống rỗng”, nên có một lực thần bí nào đó đã kéo nước lên theo pittông để bù vào chỗ trống.
Ảnh hưởng tư tưởng của ông kéo dài gần như tuyệt đối suốt hơn một ngàn rưỡi năm cho mãi tới thời Galiê, Torixenli v.v… Chỉ cần nghĩ đến chuyện kiểm tra lại những điều răn dạy của Arixtôt bằng thực nghiệm cũng đã là một điều bất kính lớn lao. Xâm phạm đến uy tín của triết học Arixtôt có nghĩa là báng bổ đối với nhà thờ ! Nhưng cuộc sống vẫn luôn luôn đặt ra những vấn đề buộc con người phải tìm phương giải quyết.
Đầu thế kỉ XVII, ở Florenxia, một thành phố thương mại giàu có, người ta đào một cái giếng rất sâu. Từ miệng giếng đến mặt nước có đến hơn mười mét. Người ta muốn hút nước lên bằng một cái bơm, nhưng không làm sao bơm lên được. Chẳng ai hiểu rõ nguyên do vì đâu. Họ bèn cho mời Galiê, người có học thức nhất ở Florenxia lúc bấy giờ. Galiê đến xem kĩ cái bơm, ống hút nước và pittông. Tất cả đều nguyên lành không sao cả. Thế thì tại sao nước không lên được ?
Galiê giải thích rằng, có lẽ trọng lượng của bản thân cột nước trong ống đã kéo tụt nước xuống.
Một học trò của Galiê là Torixenli đẽ giải thích hiện tượng đó theo cách khác. Torixenli cho rằng vấn đề không phải chỉ ở trọng lượng của nước, mà còn ở trọng lượng của không khí nữa. Khi người ta hút nước bằng bơm thì không khí đã ngầm giúp người ta : không khí ở trên mặt giếng, dùng tất cả trọng lượng của mình để nén nước và buộc nước dâng lên theo ống. Nếu bơm không thể hút nước lên cao quá mười mét thì điều đó có nghĩa là không khí chỉ có khả năng đẩy nước tới một mức độ nào đó thôi.
Để chứng minh cho lập luận của mình, Torixenli bèn làm một thí nghiệm.
Ong lấy một cái ống thủy tinh một đầu bịt kín, trong đựng đầy thủy ngân. Sau đó ông lấy ngón tay bịt đầu hở lại, lật ngược ống và nhúng đầu hở ấy vào trong một chậu cũng đựng thủy ngân.
Thuỷ ngân không hoàn toàn tụt ra khỏi ống, mà chỉ tụt thấp xuống một chút thôi. Cột thuỷ ngân tuy tụt xuống nhưng vẫn cao hơn mực thủy ngân ở chậu hơn 70 cm.
Trọng lượng cột thủy ngân tương đương với trọng lượng một cột nước cao khoảng 10m.
Vậy thì cái gì đã giữ cho cột thủy ngân đó hạ xuống ?
Đó là áp suất của không khí.
Với thí nghiệmlịch sử này, Torixenli đã chứng minh được sự tồn tại của áp suất khí quyển mà trước đó chưa ai biết, đồng thời đã đánh tiếng chuông báo tử cho tín điều “thiên nhiên sợ cái trống rỗng” của Arixtôt.
Chẳng trách, Lêônacđô đa Vinxi, nhà bác học kiêm họa sĩ vĩ đại, đã gọi thí nghiệm là “thầy của các thầy”.