$\fbox{Câu Chuyện Vật Lí: VÀI KHÁM PHÁ CỦA TÔRIXENLI (Phần 2}$ “Chân không TORIXENLI”
“Không đâu có chân không, bởi lẽ thiên nhiên sợ cái trống rỗng !” – Arixtôt quả quyết.
Nhưng, trong dụng cụ của Torixenli, ở ngay trên cột thủy ngân chả có một khoảng chân không là gì ? Arixtôt quả đã lầm to !
Những người kế tục Arixtôt vẫn không muốn công nhận sự thực hiển nhiên đó. Đối với họ, uy quyền cao hơn thực nghiệm. Nhưng thật khó mà cãi được với thực nghiệm, bởi vì nó bao giờ cũng phơi bày sự thật.
Cuối cùng, cái “chân không” mà từ bao nhiêu năm người ta không cho là có đã được khoa học thừa nhận. Khoảng chân không ở phía trên ống Torixenli được gọi là “chân không Torixenli” để kỉ niệm nhà bác học dũng cảm lần đầu tiên đã chứng minh sự tồn tại của chân không.
Và, ngày nay, “chân không” đã đem lại cho con người nhiều điều hữu ích trong khoa học và kĩ thuật. Hiện nó đang làm việc bên cạnh chúng ta, ở công trường cũng như ở trong nhà. Nó giúp chúng ta nấu đường trong nhà máy. Nó làm cho bóng đèn điện sống lâu; không có chân không sẽ không có đèn hình vô tuyến, không có các dụng cụ tia X và nhiều vật dụng hữu ích khác.
Con người ngày càng phát hiện được nhiều điều mới mẻ về chân không. Chân không có những tính chất phong phú hơn nhiều so với bất kì dạng vật chất nào khác mà khoa học đã biết. Đến mức người ta có thể nói rằng tính chất của thế giới xung quanh ta, trên một mức độ rất lớn, là do những tính chất của chân không quyết định. Chẳng phải ngẫu nhiên mà trong những năm gần đây những thành tựu về lí thuyết chân không đã được trao giải Nôben.
Một bộ dụng cụ thí nghiệm trở thành bất tử
Thường thường, sau khi làm xong thí nghiệm người ta lau rửa và dọn dẹp các dụng cụ lại. Thế nhưng, sau khi làm xong thí nghiệm, Torixenli vẫn tiếp tục quan sát bộ dụng cụ của mình. Ông nhận thấy, cột thủy ngân ở trong ống có lúc lên, có lúc xuống tuỳ theo sự thay đổi của thời tiết. Và thế là bộ dụng cụ thí nghiệm của Torixenli vẫn tiếp tục cuộc sống độc lập của nó và tồn tại mãi cho tới tận ngày nay.
Thoạt đầu người ta gọi nó là ống thời tiết, rồi sau gọi là khí áp kế, hoặc là phong vũ biểu.
Phong vũ biểu trở thành người giúp việc đắc lực cho các nhà khí tượng. Gia đính khí áp kế giờ khá đông : ta có khí áp kế có bầu, khí áp kế xi phông, khí áp kế nước, khí áp kế kim loại v.v…
Thuỷ ngân sáng bóng trong ống thủy tinh, tựa như quả cân để trên đĩa cân đã giữ thăng bằng được với cột không khí cao “chín tầng mây” đang ép lên mặt thuỷ ngân trong chậu.
Thế cột không khí ấy cao bao nhiêu ?
Torixenli đã nghĩ cách tính chiều cao cột không khí đó. Ong tìm được con số xấp xỉ 100 km.
Con số này tuy còn xa sự thật, song nó có một ý nghĩa lớnlao, nó chứng tỏ rằng lần đầu tiên con người đã phát hiện ra biển không khí vô hình và từ đáy biển tìm cách đo chiều sâu của nó.
Với thí nghiệm nổi tiếng của mình, Torixenli đã đặt cơ sở đầu tiên cho thủy lực học và khí áp học, đồng thời tạo ra một bước ngoặt trong việc nghiên cứu biển không khí.
Torixenli còn tìm ra cả công thức tính vận tốc của dòng chất lỏng vọt ra khỏi bình, nghiên cứu trọng tâm các vật quay và cải tiến máy đo góc của pháo binh.
Tiếc thay, con người sắc sảo, lao động cần mẫn và đầy tài năng đó đã chết sớm, khi mới 39 tuổi !
Cho tới thời gian gần đây người ta còn phát hiện ra rằng, chính Torixenli đã chế tạo được những thấu kính vô cùng tinh xảo. Quan sát những thấu kính ấy, có người đã nhận xét :”Do kết quả của sự nghiên cứu bằng phương pháp nhiễu xạ, người ta biết rõ rằng các thấu kính của Torixenli tốt hơn hẳn những thấu kính hiện đại”. Thì ra, ở thời ấy, Torixenli đã nắm được kĩ thuật chế tạo những thấu kính tinh vi và chính xác đến một mức độ chưa thể đạt được ở thời Torixenli. Nhưng Torixenli đã giữ kín bí mật ấy, bí mật giúp ông chế tạo được những thấu kính, như ông nói, “đến thiên thần cũng chẳng thể chế tạo được những gương cầu tốt hơn”. Ong viết : “Tôi rất tiếc không thể tiết lộ bí mật của tôi, bởi lẽ ngài đại công tước đã báo cho tôi biết phải giữ kín điều bí mật ấy…”.
Ở thời Torixenli, các nhà khoa học chỉ có thể nghiên cứu được khi có một nhà quyền quý đỡ đầu. Và tất nhiên ông phải làm theo chỉ thị của đại công tước là người đỡ đầu ông.
Torixenli mất đi đem theo mình cả bí mật về kĩ thuật chế tạo những thấu kính thủy tinh tinh xảo. Ngày nay không ai còn biết bản thảo giải đáp những bí mật đó của ông lưu lạc ở đâu. Cũng giống như mộ ông, người con thiên tài đó của thành phố Florenxia, hiện nay cũng không ai biết ở đâu. Có lẽ vì thế, khi ngắm những bức chân dung của ông, bất chợt ta thấy ẩn sau bộ ria mép vểnh cong tinh nghịch kiểu lính ngự lâm kia phảng phất một nụ cười hóm hỉnh và bí ẩn.
(ST) (Hết)