- 28 Tháng một 2016
- 3,897
- 1
- 8,081
- 939
- Yên Bái
- THPT Lê Quý Đôn <3
ÔN BÀI ĐÊM KHUYA
Lớp 9: Chương 3- Part 3:
Lớp 9: Chương 3- Part 3:
- Thấu kính phân kì
- Ảnh của một vật tạo bởi thấu kính phân kì
I, Thấu kính phân kì
1. Đặc điểm của thấu kính phân kì
+ Thấu kính phân kì được làm bằng vật liệu trong suốt, được giới hạn bởi hai mặt cầu (một trong hai mặt có thể là mặt phẳng). Phần rìa ngoài dày hơn phần chính giữa.
+ Hình dạng và kí hiệu thấu kính phân kì được biểu diễn như hình vẽ:
+ Tính chất truyền sáng: Chùm tia tới song song với trục chính của thấu kính phân kì cho chùm tia ló phân kì.
2. Trục chính, quang tâm, tiêu điểm, tiêu cự của thấu kính.
+ Trục chính: là đường thẳng trùng với phương của tia sáng tới vuông góc với mặt thấu kính có tia ló truyền thẳng không đổi hướng.
+ Quang tâm: là giao điểm O giữa trục chính và thấu kính, mọi tia sáng đi qua O đều truyền thẳng.
+ Tiêu điểm: mỗi thấu kính có 2 tiêu điểm F và F’ đối xứng nhau qua thấu kính.
+ Tiêu cự: là khoảng cách từ tiêu điểm tới quang tâm OF = OF’ = f.
3. Đường truyền của ba tia sáng đặc biệt qua thấu kính phân kì
+ Tia tới đi qua quang tâm thì tia ló tiếp tục truyền thẳng theo phương của tia tới.
+ Tia tới song song với trục chính cho tia ló kéo dài đi qua tiêu điểm.
+ Tia sáng có đường kéo dài đi qua tiêu điểm thì tia ló song song với trục chính.
* PHƯƠNG PHÁP GIẢI BÀI TẬP
Dạng 1: Nhận dạng thấu kính phân kì
Phân loại | Thấu kính hội tụ | Thấu kính phân kì |
Hình dạng | Có phần rìa mỏng hơn phần giữa. | Có phần rìa dày hơn phần giữa. |
Tính chất truyền sáng | Chùm tia tới song song với trục chính của thấu kính hội tụ cho chùm tia ló hội tụ tại tiêu điểm của thấu kính. | Chùm tia tới song song với trục chính của thấu kính phân kì cho chùm tia ló phân kì. |
+ Để vẽ tiếp đường đi của tia sáng, ta cần xác định xem tia sáng đó là tia sáng nào trong những tia đặc biệt sau
- Tia tới đi qua quang tâm thì tia ló tiếp tục truyền thẳng theo phương của tia tới.
- Tia tới song song với trục chính cho tia ló kéo dài đi qua tiêu điểm.
- Tia sáng có đường kéo dài đi qua tiêu điểm thì tia ló song song với trục chính.
1. Đặc điểm ảnh của một vật tạo bởi thấu kính phân kì
- Vật sáng đặt ở mọi vị trí trước thấu kính phân kì luôn cho ảnh ảo, cùng chiều, nhỏ hơn vật và luôn nằm trong khoảng tiêu cự của thấu kính.
- Vật đặt rất xa thấu kính, ảnh ảo của vật có vị trí cách thấu kính một khoảng bằng tiêu cự.
- Phân biệt đặc điểm ảnh tạo bởi thấu kính hội tụ và thấu kính phân kì
Thấu kính | Tính chất ảnh qua thấu kính |
Thấu kính hội tụ | + d > f: ảnh thật, ngược chiều với vật. + d < f: ảnh ảo, cùng chiều với vật và lớn hơn vật. + d = ¥: ảnh thật nằm tại tiêu điểm ảnh F’. |
Thấu kính phân kì | + Vật đặt trước thấu kính phân kì cho ảnh ảo, cùng chiều, nhỏ hơn vật, luôn nằm trong khoảng tiêu cự. |
Từ S ta dựng hai tia (trong ba tia đặc biệt) đến thấu kính, sau đó vẽ hai tia ló ra khỏi thấu kính. Hai tia ló không cắt nhau thực sự mà có đường kéo dài của chúng cắt nhau, giao điểm cắt nhau đó chính là ảnh ảo S’ của S.
Chú ý: Khi dựng ảnh, ảnh ảo và đường kéo dài của tia sáng được vẽ bằng nét đứt.
4. Dựng ảnh của một vật sáng AB tạo bởi thấu kính phân kì
Muốn dựng ảnh A’B’ của AB qua thấu kính (AB vuông góc với thấu kính, A nằm trên trục chính), chỉ cần dựng ảnh B’ của B bằng hai trong ba tia sáng đặc biệt, sau đó từ B’ hạ vuông góc xuống trục chính.
*PHƯƠNG PHÁP GIẢI BÀI TẬP
Dạng 1: Vẽ ảnh của điểm sáng qua thấu kính phân kì
+ Để vẽ ảnh S’ của một điểm sáng S qua thấu kính phân kì, ta vẽ 2 tia đặc biệt xuất phát từ S đến thấu kính, giao của hai tia ló (hoặc phần kéo dài của tia ló) là ảnh S’ của S qua thấu kính.
- Tia tới đi qua quang tâm thì tia ló tiếp tục truyền thẳng theo phương của tia tới.
- Tia tới song song với trục chính cho tia ló kéo dài đi qua tiêu điểm.
- Tia sáng có phương đi qua tiêu điểm thì tia ló song song với trục chính.
Chú ý: Nếu điểm sáng S nằm trên trục chính của thấu kính thì ảnh S’ của nó cũng nằm trên trục chính của thấu kính.
Dạng 2: Vẽ ảnh của vật sáng qua thấu kính
Cách vẽ ảnh của vật AB đặt vuông góc với trục chính, A nằm trên trục chính:
Bước 1: Vẽ ảnh B’ của điểm B như cách vẽ ảnh của một điểm sáng S qua thấu kính.
Bước 2: Từ B’ hạ vuông góc với trục chính, cắt trục chính tại A’ chính là ảnh của A qua thấu kính.
Chú ý: Nếu vật AB không vuông góc với trục chính ta vẽ ảnh của hai điểm A, B rồi nối lại thành ảnh của đoạn AB.