* Cuộc chiến tranh nam- bắc triều:
- trực tiếp:
+ Vì Mạc Dăng Dung cướp ngôi nhà Lê nên Nguyễn kim phải chạy vào Nam lập một người dong dõi nhà Lê lên làm vua đối đầu với nhà Mạc
+ Nhân dân bất đồng vì việc nhà Mạc cướp ngôi nhà lê
- Sâu sa:
+ Nguyễn Kim chỉ trung thành với nhà Lê
+ Vì nhà Lê làm nhiều việc tốt phất triển đất nước nên nhân dân thích nhà Lê hơn
* Cuộc chiến tranh Trịnh- Nguyễn:
- Trực tiếp:
+ Vì cả hai đều muốn dành ngôi báu
- sâu sa:
+ Chắc vì uất hận vì bị phải ra thanh hóa trấn thủ nên Nguyễn Hoàng mới dấy binh nổi dậy