Từ xưa, trong văn học có hiện tượng: một tác phẩm dường như do cảm hứng ngẫu nhiên mà thành, hoặc một chân lí lớn lao được nói lên một cách thật hồn nhiên, bình dị thế mà sức sống của những sáng tạo nghệ thuật ấy đã và sẽ trường cữu với thời gian. Mây và sóng của Ta-go là một trong những trường hợp đó. Cấu tứ của bài thơ bản thân nó là một phát hiện bất ngờ: từ một ước mơ nhỏ bé hướng tới cái lớn lao, rồi lại từ cái lớn lao hướng về cái nhỏ bé, nhưng cái nhỏ bé lần này đồng nhất với cái lớn lao, ngang tầm với thiên nhiên, vũ trụ. Sự nâng cấp ở bài thơ có một ý nghĩa lãng mạn, nhân văn. Bản chất độc thoại của thơ ca đã trở nên đối thoại với mọi con người, với cái thời đại cả hôm nay và mai sau, nghĩa là với cái không cùng nhưng lại được cất lên bằng một tiếng nói, một giọng nói trẻ thơ. 1. Bé thích được chơi, bé muốn được đi chơi cùng mây và sóng. Bằng trí tưởng tượng phong phú, em nghe được cái mà người lớn không nghe được, tiếng gọi của sóng, của mây: "Mẹ ơi, trên mây có người gọi con", "Trong sóng có người gọi con". Tiếng gọi hối hả, giục giã, bồn chồn, nó lặp đi lặp lại như gõ cửa vào tâm hồn vốn thích bay bổng, mộng mơ của bé. Những cuộc du ngoạn ấy mới kì thú biết chừng nào. Đây là lời của mây: Bọn tớ chơi từ khi thức dậy cho đến lúc chiều tà... bọn tớ chơi với vầng trăng bạc. Còn đây là lời của sóng : Bọn tớ ca hát từ sáng sớm cho đến hoàng hôn. Bọn tớ ngao du nơi này nơi nọ mà không biết từng đến nơi nào. Thật quyến rũ biết bao những cuộc vui hết mình như thế. Cứ như là những giấc mơ hoa. Cuộc chơi nào cũng lạ, cũng hay, tưởng chừng không cưỡng nổi bởi cái vô hạn thời gian và vô hạn không gian. Thời gian hào phóng (từ sáng đến tối) còn không gian là cả vũ trụ không cùng. Chơi với vầng trăng là được làm bạn với chị Hằng, một mơ ước của mọi người nơi trái đất. Còn đến với những nơi mà không cần biết nơi dó là đâu thì còn gì thú vị bằng. Được vui chơi, được ngao du, được ca hát trong một thế giới không còn gì phải ràng buộc, phải lo âu, dù chỉ một lần, điều đó chẳng phải là tuyệt vời hạnh phúc hay sao ? Nhà thơ bằng tưởng tượng mà hình dung ra đó là tiếng gọi của mây và sóng, nhưng thực thì đó là tiếng gọi của bé với sóng với mây. Đây là khát vọng trẻ thơ của loài người từ mọi miền trái đất đã đồng vọng vào bao khúc đồng dao. Gắn bó với thiên nhiên, hoà nhập với thiên nhiên, kể cả chinh phục thiên nhiên là tình cảm, là mơ ước của con người. Bài thơ chắp cánh cho ta đi đến những chân trời ước mơ ấy. Sức hấp dẫn không cưỡng nổi tiếng gọi khách quan là của sóng và mây, đối với em bé là tâm trạng háo hức, bồn chồn. Em muốn đi luôn, em muốn đi ngay không một chút băn khoăn, do dự. Thì đã nghe mây và sóng trả lời. - Họ đáp: "Hãy đến nơi tận cùng trái đất, đưa tay lên trời, cậu sẽ được nhấc bổng lên tận tầng mây"... - Họ nói: "Hãy đến rìa biển cả, nhắm nghiền mắt lại, cậu sẽ được làn sóng nâng đi". Đến đây, thêm một sức hấp dẫn thứ hai : cách đến được với mây và sóng. Thật đơn giản, thật mơ mộng biết chừng nào ? Chỉ một khoảnh khắc, hoặc đưa tay lên trời, hoặc nhắm mắt lại. Phép biến hiện ở đây như là trong cổ tích (cô thiếu nữ Na-ta-sa trong Chiến tranh và hoà bình của Lép Tôn-xtôi cũng tưởng tượng trong một đêm trăng nào đó : cứ ôm lấy hai đầu gối là người ta có thể bay bổng lên trời). Điều kì diệu ở đây là tất cả đều diễn ra trong một chớp mắt. 2. Làm sao bé có thể xa mẹ để đi với sóng và mây. Giấc mơ hai lần tưởng đã trở thành hiện thực. Nhưng bé chợt phân vân. Có một cái gì như níu kéo. - "Mẹ mình đang đợi ở nhà" - con bảo - Làm sao có thể rời mẹ mà đến được ?". - Con bảo : "Buổi chiều mẹ luôn muốn mình ở nhà, làm sao có thể rời mẹ mà đi được ?". Trước câu hỏi bất chợt mà đơn sơ ấy, bé không tự trả lời được, mây và sóng cũng chỉ im lặng mà quay đi. Nói cho đúng thì cả mây và sóng đều có "mỉm cười", một thái độ thông cảm mà chan chứa bao dung. Làm sao em bé có thể rời xa cái không gian tuy nhỏ bé nhưng quen thuộc và ấm áp gia đình có mẹ, có con mỗi chiểu, mỗi sớm. Cách nghĩ ngây thơ nhưng xúc động lòng người, bởi đó là tiếng nói của trái tim không cần ai mách bảo. Không trả lời được cũng là một cách trả lời, và như thế là câu hỏi đã được hồi âm. Hai lần mây và sóng rủ rê tương ứng với hai lần níu kéo, cánh diều dù bay bổng đến đâu cũng nương tựa vào sợi dây để giữ thế thăng bằng, con thuyền ngang dọc giữa đại dương có một thứ "la bàn" để con thuyền không lạc hướng. Thì ra mơ ước dù lãng mạn đến vô cùng vẫn là mơ ước của con người, không thể rời xa nơi mảnh đất mà con người gắn bó. Hình ảnh người mẹ là hình ảnh của quê hương, hình ảnh bình dị và thiêng liêng cho con người dù đi đến cùng trời cuối đất. 3. Bé làm mây, làm sóng cho riêng mình. Không đi được với mây và sóng, bé tìm cách tự làm sóng, làm mây. Trí tưởng tượng nên thơ cộng với sự thông minh cũng rất nên thơ tạo nên một thế giới, cao hơn nữa, một vũ trụ bất ngờ, mây ấy còn quấn quýt hơn, sóng ấy còn dào dạt hơn, bởi cái "trò chơi thú vị hơn", trong đó có cả con và mẹ. - Con là mây và mẹ sẽ là trăng. Hai bàn tay con ôm lấy mẹ, và mái nhà ta sẽ là bầu trời xanh thẳm... - Con là sóng và mẹ sẽ là bến bờ kì lạ, Con lăn lăn, lăn mãi rồi sẽ cười vang vỡ tan vào lòng mẹ Và không ai trên thế gian này biết mẹ con ta ở chốn nào. Mái nhà là bầu trời trong sự biến hình thứ nhất nâng cái hữu hạn thành vô hạn, thêm vào đó đôi tay choàng lên người mẹ nếu so sánh với "Bọn tớ chơi với vầng trăng bạc", nó còn say đắm hơn nhiều. Câu thơ trong trẻo như đã được lọc sàng để trở nên tinh khiết. Còn cái mỉm cười thứ hai (tương ứng với cái mỉm cười của sóng) càng diệu kì hơn. Mẹ là thế giới để con khám phá, niềm hạnh phúc ấy không có bến bờ, và nếu có, nó cũng bí ẩn như bến bờ đại dương. Em bé giống như con song ngụp lặn trong tiếng cười, trong niềm vui bất tận. Nơi đây có hai điều "thú vị" : bầu trời xanh có cánh buồm trắng ước mơ, và mặt biển mênh mông là biển cả hạnh phúc tràn đầy. Cả hai đang ru em đi vào giấc mơ ngây ngất. Bài thơ giống như một nỗi niềm riêng "một mảnh tình riêng" nhưng không thu nhỏ lại chỉ có "ta với ta". Mở rộng và chan hoà với mây với sóng xa xôi hư ảo, rất lãng mạn nhưng lại thấm thìa sâu sắc tinh người chân thực và đơn sơ như cơm ăn, nước uống hằng ngày. Cái thực ấy đã không còn là thực nữa, nó đã hoà vào cõi mộng, đã dồi dào chất thơ. Bài thơ hay là bài thơ không có điểm tận cùng, Mây và sóng đã tới được cái miền không giới hạn ấy.
[TẶNG BẠN] TRỌN BỘ Bí kíp học tốt 08 môn
