Thăng Long Hà Nội đô thành
Nước non ai vẽ nên tranh họa đồ
Cố đô rồi lại tân đô
Ngàn năm văn vật] bây giờ là
Rủ nhau xem cảnh Kiếm Hồ
Xem cầu Thê Húc[3], xem chùa Ngọc Sơn[4]
Đài Nghiên[5], Tháp Bút[6]chưa mòn
Hỏi ai gây dựng nên non nước này?
Phong cảnh Hồ Tây giữa lòng Hà Nội rất nên thơ, ẩn chứa biết bao lịch sử như một bức tranh sinh động:
Gió đưa cành trúc la đà
Tiếng chuông Trấn Vũ, canh gà Thọ Xương[7]
Mịt mù khói tỏa ngàn sương
Nhịp chày Yên Thái, mặt gương Tây Hồ
Quả thật, thắng cảnh nơi đây nên thơ, hữu tình, diệu kỳ đối với con người:
Trên Chùa đã động tiếng chuông
Gà Thọ Xương đã gáy, chim trên nguồn đã kêu
Không những thế, mà còn có những con sông nổi tiếng uốn lượn quanh xóm làng:
Làng tôi có lũy tre xanh
Có sông Tô Lịch[8] uốn quanh xóm làng
Bên bờ vải nhãn hai hàng
Dưới sông cá lội từng đàn tung tăng
Hình ảnh lũy tre làng làm vệ sĩ quê hương, con sông chuyên chở ân tình đất nước uốn quanh xóm làng, để nuôi dưỡng những sản vật, làm xanh tươi cây trái cho làng quê:
Đồn rằng chợ Bỏi vui thay
Đằng đông có miếu, đằng tây có chùa
Giữa chợ lại có đền thờ
Dưới sông nước chảy đò đưa dập dìu
Đây là nét văn hóa truyền thống đậm đà bản sắc dân tộc, thể hiện thuần phong mỹ tục của dân Việt Nam, phục hiện lại nếp sinh hoạt truyền thống.
Miền Bắc còn có những quả núi cao ngất ngưởng khoe vẻ đẹp cường tráng, oai hùng với chiến công, oanh liệt về lịch sử của dân tộc:
Nhất cao là núi Ba Vì
Nhất lịch, nhất sắc kinh kỳ Thăng Long
Hay:
Nhất cao là núi Ba Vì,
Thứ ba Tam Đảo, thứ nhì Độc Tôn[9]
Với nét đẹp hài hòa hòan hảo, tương hợp cùng bốn mùa :
Quê em có gió bốn mùa,
Có trăng giữa tháng, có Chùa quanh năm.
Chuông hôm, gió sớm, trăng rằm,
Chỉ thanh đạm thế âm thầm thế thôi.
Các Tỉnh miền Bắc đều thừa hưởng di sản thiên nhiên ban tặng, để minh chứng điều này chúng ta sẽ khảo sát:
Bắc Cạn có suối đãi vàng,
Có hồ Ba Bể, có nàng áo xanh.
Ngoài những con sông, suối, hồ.. là những dãy núi oai hùng đã ẩn chứa những dấu ấn vẻ vang trong lịch sử cũng như trong Phật giáo là Đỉnh Thiêng Yên Tử:
Nào ai quyết chí tu hành,
Có về Yên Tử mới đành lòng tu.
Thể hiện sự vượt khó, ý chí, nghị lực của bậc tu hành, nơi đây không chỉ là thiên nhiên hùng vĩ mà còn lưu danh sử sách những kỳ tích oanh liệt của dân tộc.
Chùa Hương – Động Hương Tích, phong cảnh thiên nhiên đẹp sắc sảo được chúa Trịnh Sâm khắc 5 chữ : “Nam thiên đệ nhất động”. Hành trình vào Động Hương Tích, từ Bến Đục sang Bến Trong, chùa Thiên Trù chập chùng giữa rừng núi bao la:
Ai đi trẩy hội chùa Hương
Làm ơn gặp khách thập phương hỏi giùm
Mớ rau sắng, quả mơ non
Mơ chua sắng ngọt, biết còn thương chăng?
Không chỉ là một thiên động đệ nhất, mà còn có lễ hội, những sản vật địa phương nổi tiếng như rau sắng, quả mơ, hồng trà, củ mài...
Nếu như những phía trên là những ngôi cổ tự tọa lạc chập chùng giữa thiên nhiên của núi rừng thì Chùa Phả Lại tỉnh Hải Dươngvươn cao, soi mình trên sông nước:
Xa đưa văng vẳng tiếng chuông,
Kìa chùa Phả Lại chập chùng bên sông
Những hình ảnh tỏa sáng bản sắc dân tộc cũng lưu dấu nơi tận cùng miền biên giới Lạng Sơn nổi tiếng:
Lạng Sơn có phố Kỳ Lừa,
Có nàng Tô Thị, có chùa Tam Thanh.
Tất cả những thiên nhiên kỳ vĩ ấy được tạo hóa ưu đãi, đến với Hà Nam, phong cảnh Chùa Tiên không nằm giữa rừng núi thiên tạo mà do bảo tồn sinh thái của con người tạo nên :
Chùa Tiên chín chín cây thông,
Ai không trồng đủ, làng không cho về.
Không chỉ là nước non hữu tình từ thiên nhiên tạo hóa, mà còn có những đặc sản của từng miền, không cầu kỳ, tận hưởng những hương vị ngọt ngào từ những đặc sản:
Thanh Trì có bánh cuốn ngon,
Có gò Ngũ Nhạc có con sông Hồng.
Thanh Trì cảnh đẹp người đông,
Có cây sáo trúc bên đồng lúa xanh.
Chúng ta cất bước từ Nam ra Bắc đã cảm nhận được vẻ đẹp thiên phú ấy:
Đường về xứ Bắc xa xa,
Có về Hà Nội với ta thì về.
Đường thủy thì tiện thuyền bè,
Đường bộ cứ bến Bồ Đề[10]mà sang.
Thời nay chẳng sợ gian nan,
Đường sắt tàu hỏa bạt ngàn nối nhau.
Đường không “book vé” rất mau,
Khởi hành Sơn Nhất hội tao Nội Bài[11].
2. Thiên nhiên trong Ca Dao Miền Trung:
Chúng ta dừng chân nơi khúc ruột thân thương miền Trung, xứ Nghệ:
Đường vô xứ Nghệ quanh quanh,
Non xanh nước biếc như tranh họa đồ.
Nhưng con đường xứ Lạng lại khác, phải vượt núi lội đèo, cảm nhận sự thú vị của thiên nhiên:
Đường lên Xứ Lạng bao xa,
Cách một trái núi với ba quãng đồng.
Ai ơi đứng mà lại trông,
Kìa núi Thành Lạng kìa sông Tam Cờ.
Quảng Nam cũng thế:
Quảng Nam có lụa Phú Bông
Có khoai Trà Đỏa, có sông Thu Bồn
Quảng Nam là đất quê mình
Núi, đồng, sông, biển rành rành từ đâu
Bắc Thừa Thiên giáp Hải Vân
Nam thì Quảng Ngãi, giáp gần núi Phong.
Tây thì giáp đến sông Buông,
Rừng cao rừng thấp mấy tầng mây xanh.
Đông thì biển rộng thênh thang,
Đất đai trăm dặm rành rành như ghi.
Đến với “Thiên hạ đệ nhất hùng quan”.Đường bộ là thế, còn đường biển thì có Hang Dơi nên Ca dao đã nói:
Đi bộ thì khiếp Hải Vân,
Đi thuyền thì sợ sóng thần Hang Dơi.
Nhưng cũng có nhưng cảnh rất hữu tình trong Ca dao Huế:
Hồ Tịnh Tâm nhiều sen Bách Hợp,
Đất Hương Cần ngọt quýt thơm cam.
Hay :
Đi mô cũng nhớ quê mình,
Nhớ Hương Giang gió mát, nhớ Ngự Bình trăng thanh.
Cứ mỗi địa danh, gần như có một câu ca dao:
Bình Định có núi Vọng Phu.
Có đầm Thị Nại, có cù lao xanh.
Em về Bình Định cùng anh.
Được ăn bí đỏ nấu canh nước dừa
Hình ảnh núi Vọng Phụ như nói lên tình cảm sắc son thủy chung của người phụ nữ Việt Nam, luôn chịu thương, chịu khó vì mái ấm gia đình.
3.Thiên nhiên trong Ca Dao Miền Nam:
Miền Nam – vùng đất mới khai phá, tuy được thiên nhiên ưu đãi,
nhưng khi còn ban sơ hoang dã là vùng “kinh địa”:
Rừng thiêng nước độc thú bầy,
Muỗi kêu như sáo thổi, đỉa lội đầy như bánh canh.
Hay:
Tới đây sứ sở lạ lùng,
Chim kêu cũng sợ, cá vùng cũng ghê.
Thế nhưng, bằng nghị lực và ý chí sắc đá của dân tộc, Cha Ông ta đã thu phục và kiến tạo thành vùng đất mới trù phú:
Ai về Gia Định thì về,
Nước trong gạo trắng dễ bề làm ăn.
Hay:
Nhà Bè nước chảy chia hai,
Ai về Gia Định, Đồng Nai thì về.
Những vụ lúa bội thu, những vườn hoa quả trĩu cành…
Biên Hoà bưởi chẳng đắng the
Ăn vào ngọt lịm như chè đậu xanh
Dự báo đều hướng về thiên nhiên:
Chuồn chuồn bay thấp thì mưa
Bay cao thì nắng, bay vừa thì râm
Hay:
Én bay thấp, mưa ngập bờ ao,
Én bay cao, mưa rào lại tạnh.
Hay:
Hễ mà hoa quả được mùa,
Chắc là nước bể, nước mưa đầy trời.
Ai ơi, nên nhớ lấy lời,
Trông cơ trời đất, liệu thời làm ăn.
Đặc sản, sản vật, hoa màu phong phú nơi đó, thể hiện quá trình phấn đấu và sức sống dạt dào dân bản xứ:
Tháp Mười sinh nghiệp phèn chua,
Hổ mây, cá sấu thi đua vẫy vùng.
Hoặc:
Ai ơi về miệt Tháp Mười
Cá tôm sẳn bắt, lúa trời sẳn ăn.
Hay:
Cần Thơ gạo trắng nước trong,
Ai về xứ Bạc thong dong cuộc đời
Cảnh vật thật yên bình bên dòng Vàm Cỏ:
Sông Vàm Cỏ nước trong thấy đáy,
Dòng Cửu Long xuôi chảy dịu dàng.
Ai về Mỹ Thuận, Tiền Giang,
Có thương nhớ gã đánh đàn năm xưa?
Có vườn cây trái, có cầu vang danh[12].
Đến với xứ dừa Bến Tre, cảnh thiên nhiên và những sản vật không kém:
Bến Tre dừa ngọt sông dài,
Nơi chợ Mõ Cày có kẹo nổi danh.
Kẹo Mõ Cày vừa thơm vừa béo,
Gái Mõ Cày vừa khéo vừa ngoan.
Anh đây muốn hỏi thiệt nàng,
Là trai Thạnh Phú cưới nàng được chăng?
Chúng ta xuôi dòng Hậu Giang sẽ được thường thức rất nhiều các món ăn đặc trưng từng vùng:
Ai về tới thẳng Năm Căn
Ghé ăn bánh gỏi Sóc Trăng, Bãi Xàu
Mắm nêm, chuối chát, khế, rau,
Tôm càng Đại Ngãi cặp vào khó quên!
Không những thế mà còn được ngắm cây cầu bắt ngang hai Tỉnh Tiền Giang – Bến Tre thật tuyệt vời:
Rạch Miễu văng nối hai đầu
Bến Tre một nửa, nửa cầu Tiền Giang
Ai về sông nước Hậu Giang
Ghé thăm xứ sở bạt ngàn sản nông