hoán dụ dựa trên quan hệ bộ phận -toàn thể:
Các từ chân , tay , mặt , miệng trong các ngữ cảnh sau đây đều chỉ người :
Vd: Anh ấy có một chân trong đội bóng đá
hắn ta là một tay buôn có hạng
đủ mặt anh tài
áo chàm đưa buổi chia li
cầm tay nhau biết nói gì hôm nay
phân tích: áo chàm là vật thể nên ko thể đưa buổi chia li dc mà ở đây áo chàm dùng để chỉ ng` ở lại tiễn ng` ra đi. Dù tác giả ko viết là ng` ở lại nhưng ta vẫn hiểu áo chàm chính là ng` ở lại
đàn bà dễ có mấy tay/đời xưa mấy mặt đời này mấy ganthì các từ tay, mặt, gan không mang nghĩa đen chỉ đối tượng (cái tay, khuôn mặt, bộ gan) mà dùng để trỏ con người trong nghĩa bóng của nó, như vậy bộ phận của con người được dùng để trỏ chính con người).
Ví dụ nói vàng bạc đeo đầy người thì vàng, và bạc là chất liệu lại được hoán dụ để trỏ đồ vật như nhẫn, hoa tai, dây chuyền v.v. Của người đeo nó).
Ví dụ câu đọc nam cao, ta có thể hiểu sâu về thân phận khốn cùng của người nông dân sống dưới chế độ cũ, thì đọc nam cao ở đây là trỏ tác phẩm của nam cao.