Sử tình báo Phạm Xuân Ẩn

pinattsu · 3 Tháng hai 2009

Phạm Xuân Ẩn - Lời đề tựa
Tác giả Larry Berman đã dành tất cả những tình cảm và sự tôn trọng nói về nhà tình báo Việt Nam Phạm Xuân Ẩn trong cuốn sách mới phát hành tại Mỹ Điệp viên hoàn hảo: Hai cuộc đời không thể tin được trong Phạm Xuân Ẩn.

Thẻ nhà báo của Anh hùng, Thiếu tướng tình báo Việt Nam Phạm Xuân Ẩn ngày còn hoạt động bí mật ở miền Nam
Trong cuộc chiến tranh ở miền Nam Việt Nam, Phạm Xuân Ẩn là một phóng viên rất được kính nể viết cho tạp chí Time. Ông bỗng trở thành một điệp viên của miền Bắc Việt Nam.
Hồi đó, ông Phạm Xuân Ẩn là một nguồn tin đáng tin cậy của những nhà báo nổi tiếng nhất thời đại.
Bạn bè của ông không chỉ là những người làm báo mà cả những người của CIA như Lou Conein, Edward Lansdale và William Colby. Ông Phạm Xuân Ẩn là bạn của hầu hết những tướng lĩnh và nhà chính trị cộm cán ở miền Nam Việt Nam thời bấy giờ.
Đảng Cộng sản Việt Nam đã tuyển mộ ông Phạm Xuân Ẩn làm tình báo viên với bí số X6 - điệp viên đơn tuyến trực thuộc mạng lưới tình báo H63 ở Củ Chi.
Đảng đã chọn nghề báo coi đó là vỏ bọc tốt nhất và đã tạo ra lý lịch một cuộc đời giả tạo nhưng lại giữ nguyên bản một cách khéo léo, bắt đầu bằng chuyến đi sang Mỹ của ông Phạm Xuân Ẩn năm 1957 để theo học chuyên ngành đại học báo chí.
Trong 20 năm tiếp theo, ông Phạm Xuân Ẩn sống một cuộc đời bí mật nhưng không hề bị ai mảy may nghi ngờ vì ông quá giỏi trong công việc làm báo hàng ngày.

Ngoài cùng bên phải: Thiếu tướng QĐND Việt Nam Phạm Xuân Ẩn
Nhờ sự thành công đó mà ông Phạm Xuân Ẩn là một trong hai sĩ quan tình báo trong thời gian chiến tranh, được đề bạt lên hàm cấp tướng và được phong tặng danh hiệu Anh hùng.
Lần đầu tiên tôi gặp ông Phạm Xuân Ẩn vào tháng 7/2001. Chúng tôi nói chuyện với nhau về một loạt chủ đề khác nhau nhưng không hề đề cập đến lĩnh vực tình báo. Ông Phạm Xuân Ẩn quan tâm đến một cuốn sách của tôi sắp được ấn hành Không hòa bình, chẳng danh dự: Nixon, Kissinger và Sự phản bội ở Việt Nam.
Phạm Xuân Ẩn hỏi liệu ngày mai ông và tôi có thể gặp nhau tại Café Givral nằm đối diện khách sạn Continental cách tòa nhà quốc hội trước đây không xa? Thời chiến tranh Givral Café là nơi tụ họp của cánh nhà báo, cảnh sát, quan chức chính quyền.
Năm 2003, ông Phạm Xuân Ẩn bị ốm nặng, phải thở máy trong 5 ngày liền. Vợ ông Phạm Xuân Ẩn theo truyền thống của người Việt Nam, đã đặt rất nhiều tài liệu, sổ tay, ảnh và những vật dụng khác vào trong rương để ông Phạm Xuân Ẩn có thể được mai táng cùng với những bí mật của mình.

Giáo sư Larry Berman (phải) và phóng viên Tiền phong
Nhưng lần đó tình trạng sức khỏe của ông Phạm Xuân Ẩn bỗng chuyển biến tốt. Ông được bác sĩ cho về dưỡng bệnh tại nhà riêng với hai lá phổi chỉ còn làm việc được 35% công suất.
Suốt hai giờ đồng hồ tôi và ông Phạm Xuân Ẩn trò truyện, bên cạnh ông luôn để sẵn một bình ôxy. Phạm Xuân Ẩn nói với tôi rằng ông muốn nằm xuống nghỉ một chút để được thở ôxy.
Trong lúc thở dưỡng khí, ông Phạm Xuân Ẩn bảo tôi có thể xem lướt qua thư viện của ông. Tôi lần giở từng cuốn sách trên giá, đọc những dòng chữ mà bạn bè của ông Phạm Xuân Ẩn đã đề tặng (tất cả họ đều là những người trí thức, học giả nổi tiếng - Người dịch).
Nhà báo Neil Sheehan: “Tặng Phạm Xuân Ẩn - người bạn của tôi, người đã vinh dự được phục vụ một cách xuất sắc sự nghiệp báo chí và sự nghiệp của đất nước ông - hãy nhận ở tôi lời chào thân thiết nhất”.
Nayan Chanda: “Tặng Phạm Xuân Ẩn, một nhà yêu nước quả cảm, một người thầy, người bạn vĩ đại. Hãy nhận ở tôi lời biết ơn”.
Stanley Karnow: “Tặng Phạm Xuân Ẩn, người anh em thân thiết của tôi, người đã giúp tôi hiểu Việt Nam trong nhiều năm. Hãy nhận ở tôi lời thăm hỏi nồng ấm”.
Robert Sam Anson: “Tặng Phạm Xuân Ẩn - Người đã dạy tôi về Việt Nam và về ý nghĩa đích thực của tình bạn. Với bạn, một người dũng cảm nhất mà tôi đã từng gặp, tôi còn nợ bạn một món nợ mà chắc chẳng bao giờ có thể trả được. Xin nhận ở tôi lời chào Hoà Bình”.
Tôi thấy cần phải viết về câu chuyện này- câu chuyện về cuộc đời của Phạm Xuân Ẩn với tư cách là một nhà tình báo trong chiến tranh, về những ngày ông hoạt động báo chí, về những năm tháng ông sống trên đất Mỹ, về những tình bạn của ông. Đó là câu chuyện về một cuộc chiến tranh, một thời kỳ hòa hợp dân tộc và hòa bình.

Cuốn "Một điệp viên hoàn hảo"

Tôi bèn van nài Phạm Xuân Ẩn để được ông chấp nhận với tôi một điều rằng cuốn sách về cuộc đời ông phải để cho một nhà sử học như tôi viết ra chứ không chỉ các nhà báo Việt Nam viết về ông. Phạm Xuân Ẩn nhìn thẳng vào mắt tôi rồi nói: “OK”.
Phạm Xuân Ẩn nói với tôi rằng ông rất tôn trọng những cuốn sách trước đó của tôi về Việt Nam và ông hy vọng những người trẻ ở Mỹ có thể học từ cuộc đời của ông về cuộc chiến tranh Việt Nam, về chủ nghĩa yêu nước và về sự khâm phục của ông đối với nhân dân Mỹ.
Ông Phạm Xuân Ẩn hứa sẽ hợp tác với tôi nhưng với một điều kiện là ông bảo lưu quyền được nói rằng: “Điều này nói ra chỉ để cho ông hiểu toàn cảnh bức tranh chứ không được viết vào sách vì nó có thể làm đau lòng con cháu của người đó và xin đừng bao giờ kể câu chuyện đó với ai hoặc nhắc đến tên người ấy”.

Điệp viên hoàn hảo - Kỳ 1 : Nhà tình báo và người bạn

Thiếu tướng tình báo - anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân Phạm Xuân Ẩn nói về cái nghiệp tình báo đã vận vào mình: "Người ta có thể nói gì về cuộc sống khi mà luôn chuẩn bị sẵn sàng hi sinh".
Dưới ngòi bút của giáo sư - nhà sử học Mỹ Larry Berman trong cuốn sách Điệp viên hoàn hảo, nhà báo trong vỏ bọc mà Phạm Xuân Ẩn tạo ra thuở nào nhằm hoàn thành nhiệm vụ tình báo được giao đã nhập vai một cách hoàn hảo. Hai cuộc đời hoàn hảo trong một cuộc đời hoàn hảo.
Tháng 8-1970. Chuyến bay 90 phút từ Singapore đến Sài Gòn đối với cô Diane Anson dường như dài bất tận. Vài ngày trước đó, cô nhận được thông báo chính thức rằng chồng cô, nhà báo Robert Sam Anson, làm việc cho tạp chí Time, đã mất tích ở Campuchia.
Ngày mất tích là 3-8-1970. Ngoài ra không có một thông tin nào khác.
Rời phi trường, Diane đi thẳng tới trụ sở văn phòng tạp chí Time-Life đặt tại khách sạn Continental. Một tay bế con trai Sam mới 15 tháng tuổi, còn tay kia dắt đứa con gái Christian mới hai tuổi rưỡi, cô vào hết phòng này đến phòng khác để hỏi các phóng viên tại đây thông tin về chồng mình. Diane sợ điều xấu nhất đã xảy ra đối với người phóng viên trẻ nhất của tạp chí Time, đồng thời là người chồng mới 25 tuổi của mình.
Quan điểm chung

Phạm Xuân Ẩn đi đến tiệm cà phê Girval, Sài Gòn năm 1973
Khi nhận nhiệm vụ sang Việt Nam, cũng như hầu hết các phóng viên trẻ đến Việt Nam, Bob Anson kỳ vọng rằng chuyến công tác này là cơ hội để anh tạo dựng danh tiếng của mình giống như các đồng nghiệp David Halberstam, Malcolm Browne và Neil Sheehan đã từng làm những năm đầu thập kỷ 1960.
Nhưng sau vài tháng ở Việt Nam, các bài viết của Anson không được đăng trên tạp chí Time. Hai phóng viên cao cấp thường trú tại Sài Gòn là Clark và Burt Pines dường như cũng gặp ít nhiều rắc rối khi các bài viết của họ không được trưởng ban biên tập tạp chí Time ở New York duyệt.
Trong mắt của Anson, cuộc chiến tranh này là giết chóc và vô đạo đức. Đây cũng chính là quan điểm chung về cuộc chiến tranh tồi tệ được cảm nhận ở mọi nơi, trừ bên trong bốn bức tường của văn phòng tạp chí Time ở Sài Gòn cũng như tại tổng hành dinh tờ tạp chí này ở New York.
Khi Anson nêu vấn đề với ban biên tập tạp chí Time về sự tự quyết của người Việt Nam, anh liền bị gán cho nhãn hiệu là kẻ phản chiến nhụt chí và ấm đầu.
Trong một bữa tiệc tối tại văn phòng tạp chí Time do John Scott - một ủy viên biên tập - chủ tiệc, cuộc nói chuyện xoay quanh vấn đề Mỹ đang giành được những tiến bộ lớn trong chiến tranh, người ta lảng tránh thực tế bằng cách đưa ra những thành tích bằng con số lấp lánh.
Anson không thể chịu được nữa, anh xổ ra một tràng: "Các bạn đã bỏ qua một điểm chính rồi. Người Việt Nam đã từng đánh bại Nhật Bản, đánh bại Pháp, và họ đang đánh bại chúng ta, bất kể chúng ta đã dùng đến vũ khí gì để đánh họ. Người Việt Nam kiên trì lắm, họ rất quyết tâm, và lịch sử đang đứng về phía họ. Có lẽ các người không nhận ra điều đó”.
Anson không hề cảm thấy hối tiếc những điều anh đã nói. Nhưng chính những lời anh nói ra đã mang lại tai họa cho anh. Marsh Clark bí mật gửi một lá thư báo cáo các sếp ở New York.
Nhận được thư của Clark, lãnh đạo tạp chí Time ở New York liền gửi một lá thư cho tất cả các phóng viên và biên tập viên của tạp chí Time đang làm việc trên khắp thế giới rằng: "Trước khi đến Việt Nam, Bob đã từng cảm thấy rằng cuộc chiến tranh ở Việt Nam là vô đạo đức; và rằng Việt Nam hóa chiến tranh chỉ đơn giản là kéo dài cuộc chiến tranh vô đạo đức mà thôi. Chẳng có điều gì ở Việt Nam khiến Bob thay đổi được cách nhìn cũ của anh ta".
Bob Anson muốn từ chức sau khi đọc được những điều mà anh hiểu rằng Clark đã công khai muốn đuổi anh đi. Đó là lý do tại sao anh đã đi tìm gặp một người bạn thân nhất của mình ở Việt Nam: Phạm Xuân Ẩn. Giống như hầu hết các phóng viên ở Sài Gòn, Anson khâm phục Phạm Xuân Ẩn vì các mối quan hệ của ông trong phủ tổng thống và Bộ Tổng tham mưu quân đội Sài Gòn.
Phạm Xuân Ẩn dường như biết tất cả mọi người và mọi điều xảy ra ở Sài Gòn, đồng thời luôn sẵn sàng giúp đỡ các phóng viên Mỹ tìm hiểu về đất nước ông. Tại phân xã các tòa báo nước ngoài, người ta đồn rằng Phạm Xuân Ẩn là cựu nhân viên mật vụ dưới thời Ngô Đình Diệm, một điệp viên của Pháp, một nhân viên CIA, một điệp viên của Chính quyền Sài Gòn, hoặc là cùng lúc làm điệp viên cho tất cả các cơ quan nói trên.
Trách nhiệm nặng nề
Diane khóc nức nở khi cô tới văn phòng Phạm Xuân Ẩn. Suốt cuộc gặp, Phạm Xuân Ẩn cứ nhìn chằm chằm vào hai đứa trẻ. Phạm Xuân Ẩn lắng nghe lời của Diane cầu xin giúp đỡ tìm kiếm chồng mình. Trong đầu ông bỗng nhớ lại cách đó vài tuần, Bob Anson đã hẹn gặp ông ở tiệm cà phê Givral để nhờ ông đọc qua lá thư xin từ chức mà Bob định sẽ gửi cho Marsh Clark. Ông đã bảo Anson xé lá đơn xin từ chức đó đi.
Nếu ông không khuyên Anson như vậy, rất có thể hôm nay biết đâu gia đình Anson lại chẳng đang cùng nhau đi nghỉ ở Singapore hay Bali. Nếu Anson trước đó từ chức thì anh đã không phải sang Campuchia. Bởi vì vài tuần sau khi Anson gặp ông ở tiệm cà phê Givral, Marsh Clark gọi Anson tới văn phòng của ông ta - nơi có treo trên tường một tấm bản đồ Đông Dương khổ lớn.
Clark chỉ vào Việt Nam, nói với Anson: "Tôi phụ trách đưa tin khu vực này". Sau đó ông ta chỉ sang vị trí nước Lào và Campuchia nói: "Còn hai nước này thuộc về anh phụ trách". Kết thúc buổi làm việc hôm ấy, Clark bảo Anson đóng gói đồ đạc để ra sân bay: "Tôi không muốn thấy mặt anh ở đây nữa".
Phạm Xuân Ẩn cố tìm lời an ủi Diane bằng cách nói rằng ông sẽ làm tất cả mọi điều có thể để giúp đỡ, nhưng trong lòng thì cũng nghĩ rằng bạn mình có thể không còn nữa. Chính vì thế mà ông thấy mình càng phải có trách nhiệm hơn. Phạm Xuân Ẩn hứa với Diane rằng ông sẽ tiếp tục kiểm tra các nguồn tin.
Sau khi Diane và hai đứa nhỏ rời văn phòng, Phạm Xuân Ẩn suy nghĩ mông lung về người bạn Bob Anson của mình. Ông biết rõ những điều cần làm, nếu không cẩn thận có thể làm hỏng sứ mệnh của mình.
Nhà tình báo hàng đầu của Hà Nội ở Sài Gòn chấp nhận rủi ro bị lộ tẩy để cứu mạng sống cho một phóng viên người Mỹ. Ông biết rằng nếu Bob Anson chết, người Việt Nam cũng mất đi một người bạn chân chính. Trong lòng ngập tràn trách nhiệm nặng nề về sự mất tích của Anson, Phạm Xuân Ẩn quyết tâm tìm bằng được câu trả lời về việc Anson còn sống hay đã chết.
-----------------------
Phạm Xuân Ẩn đã làm một điều mà nếu chẳng may bất kỳ thành viên nào trong tổ tình báo khi đang vận chuyển báo cáo của ông bị bắt, thì vỏ bọc của ông bị lộ tẩy ngay tức khắc.
Kỳ tới: Mạo hiểm

mình mới tìm đc vài thông tin về tình báo Phạm Xuân Ẩn,nhân vật quan trọng trong lịch sử.

haiquynh.710 · 7 Tháng hai 2009

Cảm ơn những thông tin quý giá mà bn cung cấp, mong bn tiếp tục post các phần tiếp theo về nhà báo tài ba này!

pinattsu · 8 Tháng hai 2009

Điệp viên hoàn hảo - Kỳ 2 : Mạo hiểm

Phạm Xuân Ẩn nổi tiếng khắp Sài Gòn là người nuôi chim cảnh và huấn luyện chó giỏi. Những con chim, thú cũng tạo cho ông một vỏ bọc tình báo tuyệt vời
Chỉ một tháng sau cuộc đảo chính quân sự, Lon Nol tổ chức một cuộc thanh trừng sắc tộc đối với những người dân tộc thiểu số Việt Nam sinh sống tại Campuchia.
Theo đó, một trong những chiến dịch của Lon Nol diễn ra tại thị xã Takeo - nơi nổi tiếng là một căn cứ của cộng sản. Anson khi đó được phái sang Campuchia để viết bài về sự kiện này.
Những vụ thảm sát
Cứ mỗi sáng Anson cùng với người cộng tác viên của anh là Tim Allman lái xe hơi từ Phnom Penh đi Takeo để kiểm đếm số lượng những người Việt bị giam giữ. Vào một đêm, lính Campuchia xả súng vào tất cả những người Việt Nam này. Sáng hôm sau, khi Anson và Allman đến nơi đã thấy những thi thể, người nọ nằm đè lên người kia giữa một vũng máu lớn.
Nhưng khi bước lại gần hơn, họ nhìn thấy một vài người cử động, đồng thời nghe thấy những tiếng kêu rên. Một ông già bị bắn gãy chân cố gắng nói: "Chúng tôi chỉ là những người bán hàng. Các ông hãy đưa chúng tôi ra khỏi đây ngay, nếu không đêm nay chúng quay lại sẽ giết chết hết những người còn sống sót".
Anson quì xuống gần một bé trai chừng 8 tuổi. Anson và Allman quyết định chở chú bé tới bệnh viện ở Phnom Penh, đồng thời gọi thêm các phóng viên khác tới đưa những người bị thương đi, nếu không lính Campuchia trở lại sẽ giết hết những người còn sống sót. Anson và Allman xếp những người bị thương càng nhiều càng tốt vào xe hơi rồi chở họ về Phnom Penh. Anson chạy thẳng về khách sạn để gặp đoàn phóng viên mới tới. Anh hét to: "Xuống Takeo ngay. Người ta đang bắn giết người VN. Gọi cả những nhà báo khác nữa".
Trời tối dần. Allman lái xe chở đầy các nhà báo trở lại để viết bài về vụ thảm sát. Đêm đến, đám lính Campuchia chuẩn bị cuộc thảm sát cuối cùng của chúng. Anson bắt đầu sợ, đúng lúc đó có tiếng xe hơi đang đến gần. Thì ra đó là xe của Bernard Kalb, phóng viên của Hãng CBS, cùng cả nhóm làm phim từ Phnom Penh lên để chở vài người bạn ra khỏi Takeo. Nhận ra hai đồng nghiệp, Bernard Kalb nói: "Các cậu cho rằng đứng đây là có thể ngăn chặn được đám lính Campuchia hành quyết những người đó sao? Nếu chúng đã có ý định giết những người Việt này thì chúng sẽ giết họ thôi. Và khi đó cả các cậu cũng không thoát".
Anson không muốn đi, nói rằng anh không nỡ bỏ mặc những đứa trẻ VN ở lại. Bernard Kalb liền đặt bàn tay hộ pháp lên vai Anson có vẻ như để an ủi động viên đồng nghiệp. Nhưng không, bàn tay người khổng lồ đã túm chặt lấy cổ Anson rồi cùng với các phóng viên truyền hình khiêng Anson ấn vào xe hơi.
Henry Kamm - người sau này được nhận giải thưởng Pulitzer - sau đó đã có bài đăng trên trang nhất báo New York Times về vụ thảm sát người Việt Nam ở Campuchia. Trong đó, anh nêu rõ nhà báo Anson đứng đầu một nhóm người tìm cách cứu Việt cộng. Những bài báo viết về vụ thảm sát đã làm dấy lên sự căm phẫn ở Sài Gòn, đặc biệt là trong đám phi công quân lực Việt Nam Cộng hòa tổ chức những đợt tấn công vào các vị trí của Bắc Việt ở Campuchia.
Bob Anson còn sống. Theo lời kể của Anson thì anh bị quân đội Bắc Việt Nam bắt sống tại địa điểm bên kia một con sông trên đất Campuchia cách thị trấn Skoun vài kilômet do anh không để ý đến hai hoặc ba trạm gác trên đường. Sau khi bị bắt, Anson bị dẫn giải đi. Khi thì phải đi bộ, lúc thì chạy xuyên qua những địa hình rừng già dọc đường mòn Hồ Chí Minh trong tư thế tay bị trói. Cuộc đi bộ bắt buộc đã dẫn Anson đến một ngôi làng nhỏ. Tại đây, Anson được một người sĩ quan nói được tiếng Anh thẩm vấn.
Cứu mạng một người bạn
Tại Sài Gòn, sau cuộc gặp đầy xúc động với Diane Anson, Phạm Xuân Ẩn trở về nhà. Đêm hôm đó, chờ cho đến khi các con đã đi ngủ, Phạm Xuân Ẩn đặt mấy hạt gạo và đổ một ít nước lên chiếc thìa rồi đưa lên lửa nấu cho đến khi gạo trở thành một chất hồ sền sệt. Bên cạnh ông, con chó Đức và bà Thu Nhàn - vợ ông - đứng nhìn. Phạm Xuân Ẩn nhúng ngòi bút vào thìa cháo đặc, rồi bắt đầu viết lên một tờ giấy gói thông thường. Vài phút sau mực bay hơi biến mất nhưng ông vẫn tiếp tục viết, giống như ông đã từng làm cứ vài tuần một lần như vậy trong suốt một thập kỷ qua.
Sáng hôm sau, ông Ẩn có hẹn gặp với bà Nguyễn Thị Ba, một người liên lạc lâu năm của ông (năm 1976, bà Nguyễn Thị Ba được tuyên dương Anh hùng các lực lượng vũ trang). Bà Ba lớn hơn ông Ẩn 12 tuổi, miệng luôn bỏm bẻm nhai trầu nên không hề gây ra sự chú ý nào đối với người khác. Phạm Xuân Ẩn quyết định chỉ gửi một bức điện với vài cuộn phim.
Ông nêu yêu cầu cấp trên cung cấp cụ thể những thông tin về một nhà báo Mỹ, đồng nghiệp của ông làm việc cho tạp chí Time, một người bạn của Việt Nam vừa bị bắt sống. Ông đề nghị nếu Bob Anson chưa chết, cần phải trả lại tự do ngay cho anh ta, không cần hỏi lại. Ông giải thích rằng người Mỹ này đã cứu nhiều mạng sống của trẻ em Việt Nam ở Takeo. Phạm Xuân Ẩn làm điều này là rất mạo hiểm vì nếu chẳng may bà Ba hoặc bất kỳ thành viên nào trong tổ tình báo khi đang vận chuyển báo cáo của ông mà bị bắt, thì vỏ bọc của ông bị lộ tẩy ngay tức khắc.
Ngày hôm sau Phạm Xuân Ẩn đi chợ chim, thú cùng với con chó Đức của ông luôn ở bên. Chợ chim, thú lúc nào cũng đông nghẹt người. Vài phút sau, bà Ba tới và ông Phạm Xuân Ẩn bắt chuyện. Sau đó, họ chia tay mỗi người đi một ngả. Phạm Xuân Ẩn trở về văn phòng tạp chí Time còn bà Ba đi về hướng Củ Chi ngoại ô Sài Gòn. Tại đây, một mạng lưới hỗ trợ tinh vi đang chờ bà Ba chuyển giao những gói nem cuốn. Trong gói đó có cả những yêu cầu của ông Phạm Xuân Ẩn về thời gian, địa điểm cho những cuộc gặp gỡ tiếp theo. Sau khi gửi các báo cáo đi, Phạm Xuân Ẩn không biết phải làm gì nữa ngoài chờ đợi tin tức về số phận của Bob Anson.
Sau nhiều tuần bị bắt giữ, một hôm vào lúc nửa đêm, Bob Anson được một trong những sĩ quan thẩm vấn đánh thức dậy, thông báo rằng việc anh là phóng viên của tạp chí Time đang được xác minh, có thể có kết quả trong vài ngày tới nhưng anh sẽ sớm được trả lại tự do. Người sĩ quan nói: "Ở Việt Nam chúng tôi có truyền thống người nào chỉ cần cứu mạng sống của một trong số con em chúng tôi thôi thì đã được chúng tôi ghi nhận. Mặt trận xin cảm ơn anh. Anh được tự do. Từ nay anh là người của phía chúng tôi. Một người chiến sĩ cách mạng". Chín ngày sau, Anson được rời nơi tạm giam.
17 năm sau, Bob Anson trở lại Việt Nam vì lý do cá nhân. Nửa đêm Anson đến thăm nhà Phạm Xuân Ẩn. Ông ra chào khách trong một bộ quân phục với hàm đại tá quân đội nhân dân Việt Nam, trên ngực đeo huân chương. "Lúc nào anh cũng mặc thế này à?", Anson hỏi. "Phải. Lúc nào cũng thế này", ông Ẩn đáp và mỉm cười.
Khi gặp lại Anson, câu đầu tiên Phạm Xuân Ẩn hỏi là: "Thế nào, các cháu Christian và Sam có khỏe không? Diane có khỏe không?". Anson nghĩ: "17 năm đã trôi qua, thế mà ông Ẩn vẫn chưa quên một chi tiết nào. 17 năm đã trôi qua, ông vẫn còn biết cách làm vui lòng tôi. Kỹ năng này chắc đã khiến ông rất giỏi trong nghề của mình".
-----------------------
Giỏi nghề báo nhưng nhà tình báo của chúng ta không chọn nghề này một cách tình cờ. Trước đó, vào năm 1957, Hà Nội đã quyết định đưa Phạm Xuân Ẩn sang Mỹ. Ông Mai Chí Thọ kể: "Tôi phải kín đáo góp tiền, số còn lại phải đi vay mượn thêm".
Kỳ tới: Hai năm ở Mỹ

congchualolem_b · 4 Tháng tư 2009

Điệp viên hoàn hảo - Kỳ 3 : Hai năm ở Mỹ

Lúc ở Mỹ, Phạm Xuân Ẩn thích xuống thuyền du ngoạn trên vịnh cảng Newport, đó là cách ông suy nghĩ trong trạng thái thoải mái nhất.

Phạm Xuân Ẩn gia nhập Đảng Cộng sản Việt Nam tháng 2-1953 ở vùng đất Mũi Cà Mau. Nhà lãnh đạo Việt Minh cấp cao nhất ở miền Nam Việt Nam lúc đó là ông Lê Đức Thọ đã chủ trì buổi lễ kết nạp Đảng cho ông Ẩn.

Sau đó, ông Lê Đức Thọ đã đưa Phạm Xuân Ẩn ra ngoài để nói chuyện riêng. Ông Lê Đức Thọ tiên đoán với Phạm Xuân Ẩn rằng khi cuộc kháng chiến chống Pháp kết thúc, Mỹ sẽ không để cho người Việt Nam tự quyết định tương lai của mình. Không còn nghi ngờ gì nữa, sẽ đến một ngày có chiến tranh giữa Việt Nam và Mỹ. Phạm Xuân Ẩn được chuẩn bị sẵn sàng nhận bất cứ nhiệm vụ nào mà Đảng giao cho để bảo vệ đất nước mình.

Điệp viên duy nhất sang Mỹ

Edward Lansdale - giám đốc phái đoàn quân sự Mỹ ở Sài Gòn - coi Phạm Xuân Ẩn (khi đó là thư ký tổng hợp của Cục Chiến tranh tâm lý thuộc Lực lượng dự bị liên quân) là một tiềm năng để có thể tuyển mộ phục vụ cuộc chiến tranh chống lại chủ nghĩa cộng sản. Vì vậy, Lansdale đã đề nghị được bảo trợ cho Phạm Xuân Ẩn sang Mỹ học ở trường hạ sĩ quan về tình báo và tâm lý chiến.

Phạm Xuân Ẩn báo cáo cho cấp trên trực tiếp của mình là ông Mười Hương về đề nghị này của Lansdale. Ông Mười Hương đã khuyên Phạm Xuân Ẩn nên tránh việc này, thay vào đó là học nghề báo chí. Khi Phạm Xuân Ẩn nói với Lansdale rằng ông muốn được học báo chí, Lansdale lập tức đề nghị được đứng ra bảo trợ cho ông, đồng thời liên hệ ngay với Quĩ Á châu.

Ông Mai Chí Thọ - khi đó đứng đầu bộ phận tình báo ở miền Nam - nói: "Ông Phạm Xuân Ẩn là điệp viên duy nhất mà chúng tôi cử sang Mỹ”. Ông Mai Chí Thọ đã tham gia một cách tích cực vào việc chuẩn bị cho chuyến đi của ông Ẩn. Ông Mai Chí Thọ kể với tôi: "Khi đó chúng tôi vẫn còn hoạt động trong bí mật. Tôi phải kín đáo gom góp tiền bằng cách một phần sử dụng quĩ hoạt động tình báo, số còn lại đi vay mượn thêm".

Tôi hỏi ông Mai Chí Thọ vì sao ông Phạm Xuân Ẩn lại được lựa chọn để thực hiện nhiệm vụ quan trọng này? Ông Mai Chí Thọ đáp: "Vì ông ấy nói được tiếng Anh tốt hơn những người khác, đồng thời ông có năng khiếu nghề nghiệp. Một trong những sức mạnh lớn nhất của người điệp viên là luôn bình tĩnh và có nhiều bạn bè, phải luôn chơi được với mọi người để không gây sự chú ý nào. Phạm Xuân Ẩn là người làm được điều ấy đối với mọi người và đó chính là lý do vì sao tôi coi ông Ẩn là một trong những nhà tình báo vĩ đại nhất trong lịch sử đất nước tôi".

Sứ mạng của Phạm Xuân Ẩn ở Mỹ là tìm hiểu càng nhiều càng tốt về người Mỹ và văn hóa của họ, để khi về Việt Nam làm việc dưới vỏ bọc là một nhà báo; phải luôn cố gắng làm cho mình hòa nhập được vào cách viết, cách nghĩ của người Mỹ. Ông Mười Hương nói: "Nếu không làm được như vậy, anh sẽ không thành công".

Hồ sơ của Phạm Xuân Ẩn khi đó được chuyển tới bác sĩ Trần Kim Tuyến với chỉ thị phải kiểm tra với phía Mỹ về tính cách và lòng trung thành của Phạm Xuân Ẩn. Chỉ riêng lời giới thiệu của Lansdale thôi cũng đủ hiệu quả cho Trần Kim Tuyến duyệt ngay mọi giấy tờ thủ tục của Phạm Xuân Ẩn, giúp ông kịp thực hiện được chuyến đi Mỹ. Từ đó, cuộc đời của điệp viên cộng sản Phạm Xuân Ẩn và cuộc đời của kẻ chống cộng khét tiếng Trần Kim Tuyến có nhiều liên hệ với nhau. Tối thứ bảy ngày 12-10-1957, chàng trai 30 tuổi Phạm Xuân Ẩn đặt chân xuống California.

Thấm vào nền văn hóa Mỹ

Lần đầu tiên và cũng là duy nhất trong suốt thời gian cộng tác với tờ Barnacle, Phạm Xuân Ẩn đứng tên một mình trong bài xã luận mang tựa đề: "Dọn rác đi".

Ông bắt đầu bài viết của mình bằng câu nói của Napoleon trước khi thất bại: "Sau tôi sẽ là một trận đại hồng thủy". Câu nói này đã được dùng làm đề bài thi hết trung học phổ thông ở Paris.

Phạm Xuân Ẩn viết: "Nhiều thí sinh đã trượt chỉ vì họ hiểu lầm câu nói của Napoleon. Những thí sinh này cho rằng Napoleon là ích kỷ, không biết quan tâm đến điều gì sẽ xảy ra đối với nước Pháp sau khi ông qua đời. Thế nhưng, ý nghĩa thật sự trong câu nói của Napoleon chính là điều tiên đoán của hoàng đế Pháp về những mất mát lớn lao đến với nước Pháp sau khi ông qua đời. Hoàng đế Napoleon trên thực tế đã biết lo đến tương lai của nước Pháp và những người sẽ lên cầm quyền sau khi ông mất".

Phạm Xuân Ẩn nhanh chóng ổn định học tập và làm quen với cuộc sống sinh viên ở Trường đại học Orange Coast. Một trong những khía cạnh nổi bật trong thời kỳ Phạm Xuân Ẩn ở California là mức độ ông học được tất cả mọi khía cạnh trong cuộc sống ở trường. Nói một cách nôm na là ông đã thấm vào nền văn hóa Mỹ.

Trong khi nhiều điệp viên phải chấp nhận mình luôn ở một vị trí không nổi bật, Phạm Xuân Ẩn lại chọn cách thâm nhập vào cuộc sống để tạo thêm vỏ bọc cho mình. Ông thường xuyên tham gia các trận đấu bóng đá và các bữa tiệc trên bãi biển, trở nên nổi tiếng là người thích đùa.

Phần lý thú nhất trong thời gian Phạm Xuân Ẩn sống ở đây là những lúc làm việc trong ban thời sự tờ báo Barnacle của trường.

Tài năng báo chí của Phạm Xuân Ẩn nở rộ với sự hướng dẫn của Lee Meyer. Dưới sự lãnh đạo của Lee, tờ báo nhà trường Barnacle đã được Hiệp hội Báo chí học đường xếp hạng nhất trong số các tờ báo của các trường đại học, cao đẳng.

Phạm Xuân Ẩn là một sinh viên giỏi, thường được nhận giấy khen mỗi học kỳ. Ông dự các lớp về lịch sử, khoa học chính trị, kinh tế học, triết học và khoa học xã hội. Phạm Xuân Ẩn còn tham dự hội nghị báo chí tại Trường đại học Redlands. Ngoài ra, ông còn tham gia đoàn đại biểu báo Barnacle đi dự đại hội các nhà xuất bản quốc gia bang California tổ chức tại thành phố San Francisco.

Phạm Xuân Ẩn rất lo ngại đến những sự kiện diễn ra ở quê hương. Phạm Xuân Ẩn tự hỏi chẳng biết có ai trong gia đình, bạn bè của ông bị bắt trong những cuộc càn quét của chính quyền Ngô Đình Diệm hay không? Điều Phạm Xuân Ẩn sợ nhất là có ai đó đã tiết lộ ông là một đảng viên cộng sản.

Nếu điều đó xảy ra, ông có thể sẽ không bao giờ được trở về nước và gia đình ông sẽ phải chịu đựng những điều tồi tệ nhất do cảnh sát của chế độ Diệm mang lại. Tháng 1-1958, em trai của Phạm Xuân Ẩn bị bắt. Sau này ông nhớ lại: "Được tin đó tôi rất buồn. Tôi đã mất liên lạc với những người cộng sản, tất cả những người lãnh đạo trực tiếp của tôi đều đã bị bắt; em trai tôi cũng bị bắt".

Quĩ Á châu đã dàn xếp một học bổng cho Phạm Xuân Ẩn và ông chuẩn bị một thời kỳ thực tập tại báo Sacramento Bee gần như ngay sau khi tốt nghiệp. Chuyến đi thực tập này sẽ tạo cho Phạm Xuân Ẩn không chỉ kinh nghiệm làm việc, mà còn tạo uy tín cho ông để làm công việc đó sau này. Sau đó, Phạm Xuân Ẩn đi thực tập ở Liên Hiệp Quốc cũng do Quĩ Á châu dàn xếp.

Đến Liên Hiệp Quốc, Phạm Xuân Ẩn đã kịp được dự nghe nhà lãnh đạo Liên Xô Nikita Khrushchev phát biểu trước Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc. Khi Phạm Xuân Ẩn đang mải mê thực tập thì nhận được tin Hội nghị Trung ương lần thứ 15 (khóa III) họp tại Hà Nội đã ra nghị quyết về việc bắt đầu cuộc chiến tranh du kích ở miền Nam Việt Nam. "Khi tôi được tin về những người cộng sản trở lại chiến tranh, tôi đã biết tôi phải trở về quê hương", ông nói.

Phạm Xuân Ẩn quyết định rằng chỉ có về nước ông mới cống hiến được tốt nhất cho Tổ quốc Việt Nam của ông: "Tôi lo cho gia đình tôi, cho những người lãnh đạo của tôi, và nhiệm vụ của tôi. Tôi đã hứa trước Đảng. Nay tôi đã ba mươi hai tuổi rồi. Tôi biết sớm muộn gì thì tôi cũng phải trở về nước. Tôi còn có nhân dân trông cậy vào tôi và sứ mạng của tôi".

-------

Tháng 9-1959, Phạm Xuân Ẩn về nước, bắt đầu một cuộc đời hai mặt. Nhà báo - nhà tình báo Phạm Xuân Ẩn tự nhận là con sói cô đơn trong sào huyệt kẻ thù.

Kỳ tới: Vào sâu sào huyệt

congchualolem_b · 4 Tháng tư 2009

Điệp viên hoàn hảo - Kỳ 4 : Vào sâu sào huyệt

Trở lại Sài Gòn vào một ngày cuối tháng 9-1959 sau hai năm ở Mỹ, điều mà Phạm Xuân Ẩn sợ nhất là vừa ra khỏi máy bay đã bị bắt giải đi mất tiêu.

Phạm Xuân Ẩn đã bố trí cho cả gia đình ra đón ở sân bay để nếu chẳng may ông bị bắt thì còn có người chứng kiến. Lúc đó, rất nhiều đồng đội của Phạm Xuân Ẩn đã bị bắt. Ông Mười Hương, chỉ huy trực tiếp của Phạm Xuân Ẩn, cũng đã bị bắt năm 1958 và đang bị giam giữ ở nhà lao Chín Hầm.

Vào phủ tổng thống

Do đi vắng lâu không nắm được tình hình ở nhà, nên suốt một tháng đầu kể từ khi về nước, Phạm Xuân Ẩn cứ ở lì trong nhà. Ông gửi một lá thư cho bác sĩ Trần Kim Tuyến. Trần Kim Tuyến vẫn còn quan hệ rất chặt với Ngô Đình Nhu, em trai Ngô Đình Diệm. Trong thư, Phạm Xuân Ẩn viết: “Tôi mới học xong lớp báo chí ở Mỹ và đã về nước, hiện đang cần một việc làm. Ông có thể bố trí cho tôi vào đâu được không?”.

Trần Kim Tuyến nhận thấy ngay giá trị của việc có một người tốt nghiệp ở Mỹ như Phạm Xuân Ẩn làm việc cho chính quyền Diệm. Ông ta liền bố trí cho Phạm Xuân Ẩn vào làm nhân viên trong văn phòng phủ tổng thống. Với vị trí này, Phạm Xuân Ẩn tiếp cận được các hồ sơ về quân đội, quốc hội, và nói chung là các loại hồ sơ về tất cả các tổ chức ở miền Nam VN. Tuy nhiên, ngay sau đó Trần Kim Tuyến lại nhận thấy một điều quan trọng hơn trong việc sử dụng kỹ năng báo chí của Phạm Xuân Ẩn. Trần Kim Tuyến bảo Phạm Xuân Ẩn đến gặp Nguyễn Thái, tổng giám đốc Việt Tấn xã (Vietnam Press). Việt Tấn xã là một cơ quan báo chí chính thức của chế độ Ngô Đình Diệm. Từ hàng ngàn tin tức do các hãng thông tấn lớn quốc tế cung cấp mỗi ngày, Việt Tấn xã có nhiệm vụ lựa chọn ra những tin nào phù hợp về mặt chính trị để cho dịch sang tiếng Việt rồi xuất bản, coi đó như là quan điểm chính thức của chính quyền Ngô Đình Diệm.

Làm nghề phóng viên đã hỗ trợ rất nhiều cho nhiệm vụ của nhà tình báo chiến lược như Phạm Xuân Ẩn, bởi vì công việc của nhà báo cũng là đi nghe ngóng tìm kiếm sự thật từ những tin đồn. Phạm Xuân Ẩn nhận thấy nghề làm báo và nghề tình báo có rất nhiều điểm tương đồng. Ông cho rằng: "Điểm khác nhau duy nhất giữa hai nghề này là ở chỗ cuối cùng thì ai là người đọc bài viết của anh".

Nguyễn Thái nhớ lại: “Phạm Xuân Ẩn là nhân viên đầu tiên của Việt Tấn xã được đào tạo báo chí ở Mỹ và là người nói trôi chảy tiếng Anh. Hơn nữa, tôi đang cần một phóng viên giỏi như vậy để đưa tin từ văn phòng tổng thống, vì đây là một nhiệm vụ rất nhạy cảm. Tôi nhận thấy Phạm Xuân Ẩn rất thạo tin và quan hệ rộng. Dường như ông ấy quen biết tất cả những nhân vật quan trọng ở Nam VN, nhưng không bao giờ thấy ông khoe khoang điều đó. Đầu óc dí dỏm và khiếu hài hước khiến ông trở thành một người mà ai cũng thích”. Phạm Xuân Ẩn được các nhà báo quốc tế ở Sài Gòn yêu quí đến mức phóng viên quốc tế nào cũng đánh giá rất cao về ông.

Phạm Xuân Ẩn làm việc cho Việt Tấn xã không lâu bởi vì ông được các tờ báo lớn và các hãng thông tấn nước ngoài mời chào vào làm việc ở vị trí cao. Tất cả các cơ quan báo chí nước ngoài ở Sài Gòn đều đánh giá cao Phạm Xuân Ẩn bởi sự hiểu biết sâu sắc về chính trị VN và việc ông có quan hệ rộng với các quan chức Sài Gòn. Phạm Xuân Ẩn chuyển sang làm cộng tác viên cho Hãng thông tấn xã Anh Reuters. Phạm Xuân Ẩn cộng tác với phóng viên Reuters Peter Smark, người Úc. Văn phòng của Reuters đặt ngay trong khuôn viên của Việt Tấn xã.

Để thực hiện những chuyến đi về Củ Chi, Phạm Xuân Ẩn để ria mép và nuôi tóc dài hơn một chút nhằm che giấu khuôn mặt thật của mình

Con sói cô đơn

Trên thực tế, khi đó công việc của Phạm Xuân Ẩn với tư cách một nhà tình báo chiến lược mới chuẩn bị bắt đầu. Ông có thể sử dụng tất cả những mối quan hệ của mình với các nhân vật chống cộng sản khét tiếng. Đồng thời, Phạm Xuân Ẩn có thể phát huy tất cả những kỹ năng xã hội mà ông học được ở Mỹ để tiếp cận các tài liệu, các buổi thông báo tin tức giúp ông hiểu được những mấu chốt để chống lại những chiến thuật mới của Mỹ ở VN.

Phạm Xuân Ẩn luôn tự ví mình như một con sói cô đơn, bởi vì chẳng ai giám sát hoạt động hằng ngày của ông. Tất cả mọi việc liên quan đến hoạt động tình báo đều tùy thuộc ở sự sáng tạo của Phạm Xuân Ẩn. Mỗi khi Trung ương Cục miền Nam có yêu cầu đặc biệt, Phạm Xuân Ẩn sẽ nhận được chỉ thị thông qua những thông tin được mã hóa do bà Ba chuyển tới, hoặc người nữ liên lạc này tìm cách gây chú ý với Phạm Xuân Ẩn khi ông đến đón các con giờ tan trường.

Phạm Xuân Ẩn đôi khi cũng đến căn cứ Việt cộng để trình bày các báo cáo của mình, cũng như để được giao thêm nhiệm vụ mới. Để thực hiện những chuyến đi về Củ Chi, Phạm Xuân Ẩn để ria mép và nuôi tóc dài hơn một chút nhằm che giấu khuôn mặt thật của mình. Mỗi khi thực hiện chuyến đi như vậy, Phạm Xuân Ẩn đều tạo ra một lý do cho sự vắng mặt của mình. Ông thường nói với các đồng nghiệp làm việc ở tạp chí Time rằng “Giáo sư tình dục học đi nghỉ ba ngày ở Huế để tìm kiếm các em xinh tươi nhìn có vẻ nghệ sĩ và hippy”.

Khi chuyển sang làm việc cho tạp chí Time, Phạm Xuân Ẩn sử dụng những tư liệu mà các phóng viên khác đã tiếp cận trước. Đó là những tài liệu của phía bên kia mà cảnh sát Sài Gòn thu được, những tin bài do các hãng thông tấn lớn phát phổ biến, những bài viết trên các báo chí, và cộng thêm thông tin từ các nguồn cao cấp của ông. Điều này chứng tỏ rằng Phạm Xuân Ẩn đã giữ lại một số thông tin, không viết hết cho tạp chí Time những điều ông biết. Mặt khác, trong công việc của một nhà tình báo chiến lược, Phạm Xuân Ẩn phụ thuộc nhiều vào những tài liệu thu được từ nhiều mối quan hệ của ông trong tổ chức tình báo trung ương VN, quân đội VN Cộng hòa, quốc hội, và các mối quan hệ tiếp xúc của ông trong các cộng đồng tình báo Mỹ, Pháp, Trung Quốc.

Phong trào nổi dậy ở miền Nam VN đang càng ngày càng phát triển rầm rộ. Tổng thống Eisenhower đã ra lệnh xây dựng một kế hoạch toàn diện chống nổi dậy. Chẳng bao lâu sau, Mỹ cho ra đời sản phẩm “Những chiến thuật và kỹ thuật hoạt động chống nổi dậy (CIP)”. Sản phẩm CIP được mang đến Sài Gòn đầu năm 1961. Ngay lập tức, một bản copy của tài liệu này được chuyển cho bác sĩ Trần Kim Tuyến.

Ông Trần Kim Tuyến liền đưa cho Phạm Xuân Ẩn yêu cầu phân tích tài liệu đó để giúp ông ta có thể nắm được hết các ý tứ trong chiến lược mới. Tham mưu trưởng lục quân, tướng Trần Văn Đôn, cũng trao cho Phạm Xuân Ẩn một bản tài liệu đúng như vậy. Đây là những tài liệu được xuất bản tháng 5-1961 gồm 47 trang, trong đó có cả những sơ đồ xác định mục tiêu nhằm tiêu diệt các lực lượng của Việt cộng. Phạm Xuân Ẩn còn thường xuyên giữ liên lạc với các tướng lĩnh quân đội VN Cộng hòa sau khi họ kết thúc khóa huấn luyện đặc biệt về chiến lược chống nổi dậy được tổ chức tại Trung tâm chiến tranh đặc biệt quân đội Mỹ ở Fort Bragg (Mỹ) trở về.

Nhiệm vụ của Phạm Xuân Ẩn là phân tích các chiến thuật mới để những nhà vạch kế hoạch quân sự cộng sản đưa ra được những chiến thuật đối phó. Phạm Xuân Ẩn nói: “Tôi được phía VN Cộng hòa tin cậy nên trao cho nhiều tài liệu, thậm chí cả ông Trần Kim Tuyến cũng vậy. Tôi đã đọc tất cả những tài liệu ấy, trao đổi với các cố vấn quân sự Mỹ và những người bạn VN của tôi vừa từ khóa huấn luyện ở Mỹ trở về. Sau đó tôi viết báo cáo tình báo gửi đi”.

_______________

Tình báo Mỹ đã ít nhất hai lần tìm cách tuyển mộ Phạm Xuân Ẩn làm việc cho CIA. Cùng lúc, Phạm Xuân Ẩn, Ba Quốc và Phạm Ngọc Thảo - ba nhà tình báo của chúng ta - bước vào những nhiệm vụ nguy hiểm.

Kỳ tới: Còn lại một mình

congchualolem_b · 4 Tháng tư 2009

Điệp viên hoàn hảo - Kỳ 5 : Còn lại một mình

Phạm Xuân Ẩn và trưởng phân xã tạp chí Time Jon Larsen trong một lần đi thực tế

Chế độ Ngô Đình Diệm đang tiến gần đến bờ phá sản. Sự hiếu chiến của bà Trần Lệ Xuân, thường gọi là madame Nhu, đã trở thành biểu tượng của chế độ Diệm.

Các nhà báo trở thành mục tiêu đặc biệt của bà. Sự thiếu hụt những thông tin đáng tin cậy đã tạo điều kiện cho Phạm Xuân Ẩn với tư cách nhà báo trở nên được quan tâm, vì ông có khả năng cung cấp những thông tin mà cánh phóng viên ở Sài Gòn cần.

Tình báo Mỹ đã ít nhất hai lần tìm cách tuyển mộ Phạm Xuân Ẩn làm việc cho CIA mà không thành. Trong khi đó, tình báo cộng sản đã thâm nhập mọi tầng lớp xã hội miền Nam Việt Nam, kể cả thâm nhập vào chính các cơ quan tình báo của miền Nam là những đơn vị có nhiệm vụ phải loại trừ Việt cộng. Một "bộ ba" điệp viên cộng sản len vào sào huyệt chính quyền Sài Gòn lúc đó là Phạm Xuân Ẩn, Ba Quốc (Thiếu tướng tình báo - Anh hùng lực lượng vũ trang Đặng Trần Đức) và Phạm Ngọc Thảo.

Cứu mạng Trần Kim Tuyến

Năm 1962, bác sĩ Trần Kim Tuyến và nhiều nhân vật tai to mặt lớn khác không còn nghe lời madame Nhu trong các vấn đề chính trị nữa. Trong một lá thư gửi cho Ngô Đình Diệm, Trần Kim Tuyến thúc giục Diệm phải gạt bỏ bà Nhu ra khỏi trung tâm sân khấu chính trị. Khi Ngô Đình Nhu - em trai tổng thống Diệm và cũng là chồng của bà Trần Lệ Xuân - biết chuyện lá thư của Trần Kim Tuyến, liền cho khai tử số phận chính trị của Trần Kim Tuyến. Ngay lập tức, Trần Kim Tuyến bị cử đi làm việc tại tổng lãnh sự quán ở Cairo (Ai Cập). Trước khi rời Sài Gòn đi nhận nhiệm vụ mới, Trần Kim Tuyến vạch ra một kế hoạch đảo chính, rồi mang ra thảo luận các chi tiết của kế hoạch đó với Phạm Xuân Ẩn và một số người khác. Sau đó, Trần Kim Tuyến rời Sài Gòn nhưng không đi Cairo, mà đến Hong Kong và dừng lại ở đó.

Ngày 1-11-1963, Ngô Đình Diệm và Ngô Đình Nhu bị giết ở phía sau chiếc xe bọc thép do Mỹ sản xuất. Sau cuộc đảo chính, Trần Kim Tuyến từ Hong Kong trở về Sài Gòn, nhưng lập tức bị chính quyền bắt giam vì bị tình nghi là kẻ âm mưu đảo chính. Trần Kim Tuyến bị giam hai tháng trong nhà tù biệt lập, bị tra tấn, bỏ đói và bị lột hết quần áo sống trần truồng giữa bầy chuột. Phạm Xuân Ẩn cho biết chính Phạm Ngọc Thảo đã sử dụng ảnh hưởng của mình để Trần Kim Tuyến được phóng thích khỏi nhà tù.

Tại một trong những cuộc nói chuyện cuối cùng của tôi với Phạm Xuân Ẩn, tôi đã nói đùa rằng bác sĩ Trần Kim Tuyến hóa ra là người thế nào mà cả Ba Quốc, Phạm Xuân Ẩn và Phạm Ngọc Thảo đều bắt đầu sự nghiệp từ tổ chức của ông Tuyến, Phạm Xuân Ẩn nói: "Bác sĩ Trần Kim Tuyến là bạn của tôi, cũng là bạn của ông Phạm Ngọc Thảo nữa. Tôi không phải là người duy nhất cứu mạng sống của ông Trần Kim Tuyến. Ông Phạm Ngọc Thảo cũng tham gia cứu Trần Kim Tuyến vì ông Tuyến đã giúp thả rất nhiều người của chúng tôi bị cầm tù sau khi ông ấy không còn được anh em Diệm - Nhu tin cậy".

Một người rời vị trí

Ba Quốc là một trong những trợ lý "trung thành" của Trần Kim Tuyến. Ba Quốc hoạt động trong cơ sở tình báo số H.67 dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Trung ương Cục miền Nam, điệp viên Ba Quốc đã hoạt động hơn 20 năm ở miền Nam Việt Nam. Sau khi vượt qua được các cuộc sát hạch bằng máy kiểm tra nói dối, Ba Quốc được chuyển sang làm việc tại một đơn vị mới được lập ra là bộ phận tình báo trong nước thuộc Tổ chức Tình báo trung ương miền Nam Việt Nam (CIO) của Trần Kim Tuyến, Ba Quốc làm trợ lý cho lãnh đạo bộ phận tình báo trong nước này. Ở vị trí này, Ba Quốc được tiếp cận với hầu hết các tài liệu quan trọng trong mạng lưới tình báo miền Nam VN.

Ba Quốc bị lộ trong một trường hợp hoàn toàn bất ngờ. Hôm đó, Ba Quốc đã gặp người liên lạc lâu năm của mình là Bảy Ánh tại một chợ đông người, trao cho Bảy Ánh hàng chục cuộn phim. Bảy Ánh phải chuyển tiếp tài liệu và phim cho một nữ liên lạc trẻ tuổi để mang tới căn cứ ở Củ Chi. Thật không may cho người nữ liên lạc trẻ tuổi này, cảnh sát bất ngờ chặn chiếc xe buýt đi Củ Chi để tìm kiếm một người nào đó. Toàn bộ hành khách trên xe buýt bị tạm giữ để khám xét nhằm khẳng định có Việt cộng nào trên xe không. Tình cờ, khi khám đồ của hành khách, cảnh sát đã tìm thấy những tài liệu tình báo trong túi xách của người nữ liên lạc. Rất nhanh chóng, chỉ trong vòng vài ngày cơ quan phản gián đã lần ra được điệp viên Ba Quốc. Nhưng Ba Quốc đã kịp trốn thoát vào rừng trước khi cảnh sát ập đến nhà để bắt ông.

Chỉ còn một người

Nhiệm vụ của Phạm Ngọc Thảo là làm mất ổn định chính quyền Sài Gòn. Phạm Ngọc Thảo trở thành một chuyên gia lật đổ nổi tiếng, thường cấu kết với bác sĩ Trần Kim Tuyến và các tướng lĩnh của quân đội Việt Nam cộng hòa để làm tất cả mọi điều, miễn là có thể làm mất uy tín của chính phủ Sài Gòn. Phạm Ngọc Thảo và Phạm Xuân Ẩn là chỗ bạn bè.

Phạm Ngọc Thảo đã hoạt động như là một trong những trợ lý được tin cậy nhất của Ngô Đình Diệm. Ông đã làm cho chính quyền Ngô Đình Diệm tin rằng ông thật sự tin tưởng vào sự nghiệp chống cộng sản, đồng thời muốn giúp đỡ Ngô Đình Diệm làm bất cứ điều gì trong khả năng của mình. Nhiệm vụ bí mật của Phạm Ngọc Thảo được cấp cao nhất là Bộ Chính trị Trung ương Đảng chấp thuận. Sau đó, Phạm Ngọc Thảo được cử sang học ở Trường chỉ huy và tham mưu của Mỹ tại Kansas. Ông từng được đề bạt lên quân hàm đại tá, làm chỉ huy trưởng các lực lượng vùng tỉnh Vĩnh Long, sau chuyển sang làm chỉ huy trưởng các lực lượng vùng tỉnh Bình Dương, rồi tỉnh trưởng tỉnh Bến Tre.

Phạm Ngọc Thảo trở thành một trong những nhân vật thúc đẩy mạnh mẽ nhất cho dự án đô thị nông nghiệp, thôn ấp hiện đại tự quản. Phạm Ngọc Thảo biết rõ chương trình này sẽ vấp phải sự phản đối của nông dân, đó chính là lý do tại sao Phạm Ngọc Thảo đưa ra đề nghị về dự án này mạnh mẽ nhất. Chương trình này đã gây ra sự phản đối và cô lập chính quyền Ngô Đình Diệm. Khi dự án này bị hủy bỏ, Phạm Ngọc Thảo tập trung vào vấn đề xây dựng ấp chiến lược. Ông thuyết phục Diệm cho xây dựng ấp chiến lược thật nhanh chóng, và cũng là để chính quyền bị chỉ trích trong chính sách này. Phạm Ngọc Thảo đã giúp làm suy yếu Diệm và Nhu bằng cách giúp cho chương trình bình định nông thôn nhanh chóng thất bại. Phạm Ngọc Thảo là một nhân vật lớn trong cơn xoáy lốc của các âm mưu phá hoại ngầm, rồi cuối cùng là hủy hoại các chương trình đó.

Phạm Xuân Ẩn cho biết: "Nhiệm vụ được giao cho Phạm Ngọc Thảo khác với nhiệm vụ của tôi. Ông ấy có nhiệm vụ làm mất ổn định của chế độ Diệm và vạch âm mưu đảo chính, còn tôi là một nhà tình báo chiến lược. Nhiệm vụ của ông Phạm Ngọc Thảo nguy hiểm hơn nhiệm vụ của tôi rất nhiều". Tôi hỏi Phạm Xuân Ẩn rằng vì sao rất nhiều người khâm phục Phạm Ngọc Thảo, Phạm Xuân Ẩn - một người bạn chơi với Phạm Ngọc Thảo từ bé - nói: "Phạm Ngọc Thảo là người mà suốt cuộc đời đã một mình đơn độc chiến đấu cho nền độc lập của Việt Nam".

Phạm Ngọc Thảo bị giết chết ngày 17-7-1965. Người ta tin rằng chính tổng thống Việt Nam Cộng hòa Nguyễn Văn Thiệu đã ra lệnh hành quyết Phạm Ngọc Thảo. Phạm Xuân Ẩn nói: "Đó là điều mà lúc nào tôi cũng sợ. Có thể một ngày nào đó tôi bị lộ, cảnh sát liền ập đến văn phòng tạp chí Time để bắt tôi, và thậm chí còn có thể tồi tệ hơn nữa là tôi bị bắt trong trường hợp không có người chứng kiến. Sau đó, tôi sẽ bị tra tấn trước khi bị giết". "Con sói" Phạm Xuân Ẩn bây giờ thật sự cô đơn.

oOo

Phạm Xuân Ẩn vẫn tiếp tục với sứ mạng ở phía trước. Nhiều cấp trên của Phạm Xuân Ẩn nhận định rằng sau đảo chính Diệm - Nhu, Mỹ sẽ tìm cách rút khỏi Việt Nam. Nhưng Phạm Xuân Ẩn đã nghĩ khác.

Kỳ tới: Những tấm huân chương

congchualolem_b · 4 Tháng tư 2009

Điệp viên hoàn hảo - Kỳ 6 : Những tấm huân chương

Phạm Xuân Ẩn (ngồi bìa phải) với các đồng nghiệp ở tạp chí Time

Từ năm 1960, lực lượng giải phóng ở chiến trường miền Nam phát động liên tiếp các đợt tiến công qui mô kết hợp đấu tranh chính trị với đấu tranh vũ trang mà cao trào là phong trào Đồng khởi.

Đứng trước tình hình trên, tướng Maxwell D. Taylor được phái sang Việt Nam để hành động gấp giúp chính quyền Ngô Đình Diệm đẩy lùi phía Cộng sản. Tổng thống Kennedy cũng cử sang Sài Gòn một phái đoàn khảo sát kinh tế do tiến sĩ Eugene Stanley thuộc Viện Nghiên cứu Stanford dẫn đầu. Kế hoạch Stanley-Taylor (hay "chiến tranh đặc biệt") ra đời. Như lời tổng thống Kennedy thì "để thắng được trong cuộc chiến tranh này, các sĩ quan và binh lính của chúng ta phải hiểu và biết kết hợp các biện pháp chính trị, kinh tế và dân sự với nhau trong khi thực hiện các nỗ lực quân sự".

24 cuộn phim của nhà tình báo

Phạm Xuân Ẩn tiết lộ với tôi rằng lúc đó tướng Võ Nguyên Giáp đã cử hai phái đoàn ra nước ngoài. Một đoàn sang Matxcơva để trao đổi với các nhà vạch kế hoạch quân sự Liên Xô về cách chống lại "chiến tranh đặc biệt" của Mỹ. Nhưng người Nga chỉ biết mỗi chiến tranh thông thường. Tướng Võ Nguyên Giáp sau đó cử phái đoàn thứ hai sang gặp các tướng lĩnh Trung Quốc từng có kinh nghiệm chống lại các lực lượng của liên quân trong cuộc chiến Triều Tiên. Nhưng người Trung Quốc cũng chẳng giúp được gì nhiều.

Phạm Xuân Ẩn nói: "Đến lúc đó tôi mới lập ra chương trình giúp đối phó lại. Chính tôi là người đã giúp mọi người hiểu về cuộc chiến tranh kiểu mới của Mỹ. Vì thế mà tướng Võ Nguyên Giáp vô cùng phấn khởi".

Ngày 28-12-1962, sư đoàn 7 quân đội Việt Nam cộng hòa đóng quân tại đồng bằng sông Cửu Long nhận được chỉ thị phải bắt giữ được một điện đài của các lực lượng vũ trang quân giải phóng đang hoạt động gần làng Ấp Bắc (Tiền Giang). Thế nhưng cuộc càn quét vào Ấp Bắc đã bị lực lượng cộng sản đánh tan. Với trận thắng Ấp Bắc ngày 2-1-1963, Trung ương Cục miền Nam đã phát động một phong trào thi đua với Ấp Bắc trên toàn miền Nam Việt Nam.

Tài liệu dự báo tình báo đặc biệt của CIA ngày 17-4-1963 đã đưa ra kết luận rằng: "Một nhân tố quan trọng dẫn đến thắng lợi của Việt cộng là hệ thống tình báo có hiệu quả của họ, chứng tỏ rằng Việt cộng đã có khả năng duy trì được sự bao quát tình báo đối với mọi cấp cả quân sự lẫn dân sự của chế độ miền Nam Việt Nam".

Trong trận Ấp Bắc, có hai huân chương quân công được trao. Một huân chương được trao cho chỉ huy trưởng các lực lượng vũ trang giải phóng Nguyễn Bảy. Tấm huân chương kia được trao cho Phạm Xuân Ẩn vì đã gửi kịp thời những báo cáo giúp làm thay đổi bản chất của cuộc chiến tranh. Sau này, Phạm Xuân Ẩn kể lại: "Tôi không bao giờ dám đeo tấm huân chương đó cho đến khi nào cuộc chơi kết thúc. Tôi sẽ chỉ vui lòng đeo tấm huân chương ấy vào ngày miền Nam được giải phóng".

Ông Mười Nho, một chỉ huy của Phạm Xuân Ẩn thời gian đó, nhớ lại: "Năm 1962, ông Hai Trung (bí danh của Phạm Xuân Ẩn) đã gửi cho chúng tôi 24 cuộn phim về toàn bộ các kế hoạch liên quan đến chiến lược "chiến tranh đặc biệt" của Mỹ. Có đến cả một tỉ USD chúng tôi cũng không thể mua được những tài liệu như vậy. Sự hiểu biết về kẻ thù mà những tài liệu này cung cấp đã giúp chúng tôi chuẩn bị các kế hoạch đối phó với chiến lược của kẻ thù. Sự thất bại hoàn toàn của địch trong trận Ấp Bắc đã buộc Mỹ phải từ bỏ "chiến tranh đặc biệt" để đi tìm kiếm một chiến lược mới".

Chiếc chìa khóa bí mật

Khi tôi hỏi về cái chết của những người Mỹ và người Nam Việt Nam trong các trận tấn công Tết Mậu Thân, cũng như những lời mà đơn vị tình báo cụm H.63 của ông từng khoe đã giết chết được nhiều lính Mỹ, Phạm Xuân Ẩn quả quyết rằng chưa bao giờ có ai từng nhìn thấy ông làm đau một người nào.

Khi tôi bảo với Phạm Xuân Ẩn rằng những chuyện này là có thật và người ta đã bị chết, ông đáp đây là "những thương vong của chiến tranh".

Ông nói hơn một lần rằng: "Đây là những người bạn của tôi, tôi không làm đau họ, nhưng trong chiến tranh những điều khủng khiếp đã xảy ra đối với nhiều người. Tôi đang bảo vệ đất nước tôi".

Ngày 1-11-1963, Ngô Đình Diệm và em trai của ông bị giết. Phạm Xuân Ẩn kể: "Nhiều người là cấp trên của tôi đã nhận định sai rằng sau khi loại bỏ Diệm, Mỹ sẽ tìm cách rút khỏi VN". Ngày 28-7-1965, Mỹ mới đưa ra cam kết qui mô lớn cho miền Nam Việt Nam. Thế mà từ năm 1964, Phạm Xuân Ẩn đã bắt đầu gửi đi những báo cáo về điều này trong thời kỳ Nguyễn Khánh làm quốc trưởng Việt Nam cộng hòa.

Phạm Xuân Ẩn nói với tôi rằng CIA đã biết về những đề nghị bí mật của Nguyễn Khánh muốn bắt tay với Mặt trận Dân tộc giải phóng. Nguyễn Khánh sau đó bị phế truất. Phạm Xuân Ẩn nói: "Đó là lý do vì sao tôi biết rằng Mỹ sẽ không bao giờ từ bỏ miền Nam Việt Nam. Sau này tôi mới biết rằng một số người ở Hà Nội đã nghĩ khác, nhưng lúc ấy tôi không biết họ đã nghĩ như thế nào. Tôi chỉ gửi cho họ sự phân tích trung thực của tôi và sau này mới biết là tôi được thưởng huân chương".

Cuối năm 1967, thiếu tá Tư Cang, 40 tuổi, tổ trưởng mạng lưới tình báo quân sự cụm H.63, đặt chân đến Sài Gòn. Trước đó vài tháng, Bộ Chính trị Trung ương Đảng ở Hà Nội đã thông qua nghị quyết về tổ chức một cuộc tổng tiến công và nổi dậy mới đánh vào "trung ương thần kinh của chính phủ bù nhìn miền Nam". Mục tiêu chính là Sài Gòn! Ngày hành động được ấn định vào Tết Mậu Thân, tức ngày 31-1-1968. Nghị quyết này chỉ dành cho chưa đầy ba tháng để thu thập tin tức tình báo và lên kế hoạch chiến lược cho trận tấn công.

Tướng Trần Văn Trà, chỉ huy các lực lượng vũ trang giải phóng ở miền Nam từ năm 1963, lãnh trách nhiệm về các hoạt động chiến thuật và chiến lược trong cuộc tổng tiến công. Ông Trần Văn Trà phụ thuộc nhiều vào các mạng lưới tình báo của ông ở Sài Gòn. Tư Cang hiểu rằng ông cần phải dành càng nhiều thời gian với điệp viên thượng hạng của mình là Phạm Xuân Ẩn thì càng tốt. Phạm Xuân Ẩn đã giúp đỡ Tư Cang vạch kế hoạch cho trận tấn công vào dinh tổng thống.

Phạm Xuân Ẩn gặp may vì tướng Westmoreland - tư lệnh Bộ chỉ huy viện trợ quân sự Mỹ tại miền Nam VN - đã tạo ra một hội đồng hợp tác bao gồm sự phối hợp toàn diện của các cơ quan dân sự và quân sự. Nhiều tổ chức cử đại diện vào tham gia hội đồng. Trong số những đại diện này có cả các nguồn tin của Phạm Xuân Ẩn đang làm việc ở các cơ quan như Bộ Nội vụ, Cảnh sát Quốc gia, và cả Tổ chức Tình báo trung ương miền Nam VN. Nhờ đó mà Phạm Xuân Ẩn có thể giúp Hà Nội cập nhật mọi thông tin.

Ông Tư Cang nói với tôi rằng: "Phạm Xuân Ẩn đã thật sự đóng góp vào những thay đổi lớn lao bắt nguồn từ kết quả của cuộc tổng tấn công Tết Mậu Thân. Chẳng bao lâu sau, tướng Westmoreland bị thay thế, Tổng thống Lyndon Johnson phải về vườn và Hoa Kỳ phải bắt đầu các cuộc đàm phán hòa bình. Phạm Xuân Ẩn đã góp phần vào việc lần ra manh mối về toàn bộ kế hoạch chiến tranh của Mỹ. Những báo cáo của Phạm Xuân Ẩn là một chìa khóa để hiểu việc Johnson phải đi tới Paris tìm kiếm hòa bình".

Phạm Xuân Ẩn được thưởng tấm huân chương thứ ba vì những đóng góp trong cuộc Tổng tiến công Tết Mậu Thân 1968. Một sứ mạng cuối cùng của ông vẫn còn ở phía trước, đó là tham gia đánh bại chế độ Sài Gòn.

--------------

Kiên định một con đường, nhưng nhà tình báo của chúng ta luôn phải đối mặt với nhiều nghi ngờ rằng liệu trên thực tế ông có làm việc như một điệp viên hai mang hay không.

Kỳ tới: Những lời buộc tội

congchualolem_b · 4 Tháng tư 2009

Điệp viên hoàn hảo - Kỳ 7 : Những lời buộc tội

Phạm Xuân Ẩn (giữa) chụp ảnh cùng những người bạn Mỹ tại Thủ Đức, Sài Gòn

Phạm Xuân Ẩn nói: “Mọi người trong Tổ chức Tình báo trung ương miền Nam Việt Nam (CIO) ai cũng nghĩ tôi là người của riêng họ. Nhưng họ thật sự chỉ là những nguồn tin tốt nhất của tôi”.

Những lời mời nguy hiểm

Phạm Xuân Ẩn nói với tôi rằng sau tổng tấn công Tết Mậu Thân, ông bị CIA tiếp cận mời làm việc cai quản một trại chăn nuôi bò thịt và bò sữa ở Tây Ninh, giữa chiến khu B và vùng C vốn được biết đến như là một vùng thâm nhập của Việt cộng.

Nếu chấp nhận, Phạm Xuân Ẩn sẽ đóng vai một nông dân, trông coi công nhân và viết báo cáo, ông sẽ phải rời bỏ tạp chí Time và trở thành một điệp viên hai mang, một nghề mà ông không thích làm. Phạm Xuân Ẩn nói: “Tôi quyết định không xin ý kiến cấp trên của mình về việc có nên chấp nhận lời mời hay không, bởi vì tôi không thích làm việc như một điệp viên hai mang”.

Nghĩ rằng có lẽ Phạm Xuân Ẩn không thích làm một ông chủ trang trại chăn nuôi bò, nên lại chính nhân viên CIA đã từng tiếp cận ông trước đây, nay tiếp tục đưa ra gợi ý rằng Phạm Xuân Ẩn mở một nhà máy đồ hộp ở Nha Trang và Vũng Tàu.

Cũng giống như đề nghị lần trước, mục đích là để giám sát các hoạt động nếu có của Việt cộng. Nếu chấp nhận thì công việc của ông chỉ là quan sát hoạt động trong các ngư dân cập cảng để bán cá. Vì lúc đó CIA đang cố gắng xác định xem những thuyền nào sử dụng để chuyên chở vũ khí thâm nhập miền Nam. Phạm Xuân Ẩn cũng nhanh chóng khước từ lời mời này.

Một lời mời gây tò mò khác do CIO đưa ra với Phạm Xuân Ẩn ngay sau sự kiện ký kết Hiệp định Paris năm 1973. Biết rằng phái đoàn của Chính phủ Cách mạng lâm thời đang ở tại một khách sạn gần đó, nay là khách sạn Hyatt, CIO liền ấp ủ một kế hoạch đặt thiết bị điện tử nghe trộm tiệm cà phê Givral. CIO tin chắc sẽ thu được những thông tin quí giá từ các cuộc chuyện trò của các đại biểu Chính phủ Cách mạng lâm thời liên quan đến các kế hoạch thành lập “chính phủ liên hợp” của họ.

Givral là tiệm cà phê của tư nhân nên CIO muốn vợ ông Phạm Xuân Ẩn - bà Thu Nhàn - đứng ra mua lại tiệm cà phê Givral bằng tiền của CIO. Phạm Xuân Ẩn không muốn tham gia phần nào trong kế hoạch này, tuy nhiên việc đặt máy nghe trộm tiệm cà phê Givral vẫn được tiến hành. Theo đó, một phần của tiệm cà phê Givral sẽ được sửa chữa nâng cấp thành quầy kem và cà phê sữa nhằm che đậy mục đích thực sự là đặt thiết bị nghe trộm. Phạm Xuân Ẩn nói: “Đó là cách dễ bị bắt”.

Sau khi chiến tranh kết thúc, Phạm Xuân Ẩn phải đối mặt với nhiều câu hỏi về việc liệu trên thực tế ông có làm việc như một điệp viên hai mang hay không.

Phạm Xuân Ẩn nói: "Tôi bị theo dõi rất chặt chẽ, vì tôi là người duy nhất trong suốt 23 năm không hề bị bắt lần nào, và người ta muốn biết vì sao lại có thể như thế được?

Người ta không thể kiểm tra được các mối quan hệ của tôi, vì tôi tự làm mọi việc cho mình. Tôi là một trường hợp đặc biệt, vì chẳng có ai ra lệnh cho tôi cả, tôi không có người chỉ đạo hằng ngày. Tôi chỉ viết báo cáo rồi gửi đi và cho đến ngày chiến tranh kết thúc, chẳng ai nói nửa lời về báo cáo của tôi, trừ trường hợp về trận Ấp Bắc.

Sau chiến tranh, tôi đã viết tất cả mọi điều tôi đã làm trong một bản tường trình để được tuyên dương công trạng mà tôi sắp được nhận. Tôi đã viết như vậy, nhưng sau đó được yêu cầu viết thêm. Họ muốn biết tất cả mọi mối quan hệ của tôi. Họ muốn tôi nói rõ tên tuổi bạn bè của tôi, những người tôi đã cùng làm việc trong toàn bộ những năm tháng đó. Tôi đã từ chối. Tôi đã từng có quá nhiều bạn bè, những người luôn tin cậy tôi. Tôi cũng không bao giờ tiết lộ nguồn tin của mình".

Hầu hết các đồng nghiệp của tôi đều cho rằng có những lúc này lúc khác, Phạm Xuân Ẩn có thể cũng đã từng làm việc trong một số vai trò nào đó cho CIA. Richard Pyle, trưởng phân xã Hãng tin AP tại Sài Gòn từ năm 1970 - 1973, nhớ lại rằng hằng ngày từ chiếc bàn quen thuộc của Phạm Xuân Ẩn ở trong tiệm cà phê Givral, “Phạm Xuân Ẩn chia sẻ các mẩu tin, những phân tích về tình hình chính trị cho các phóng viên người Việt làm việc cho các tòa báo và hãng thông tấn nước ngoài. Đội quân báo chí thường hay nói đùa rằng bất cứ ai có liên hệ với Phạm Xuân Ẩn chắc phải là người của CIA”.

Ai cũng biết trong các tổ chức công đoàn lao động thân chính phủ có đầy người của cộng sản. Một nhân viên CIA hỏi Phạm Xuân Ẩn rằng ông có muốn làm việc dưới vai trò ngụy trang là chuyên trách đưa tin về công đoàn hay không, nếu đồng ý chỉ cần ông để mắt tới những hoạt động đáng nghi vấn của Việt cộng là đủ.

Đổi lại, CIA sẽ cung cấp cho Phạm Xuân Ẩn những thông tin gây chấn động nhằm tạo điều kiện cho ông nâng cao uy tín của mình tại tạp chí Time. Phạm Xuân Ẩn nói với tôi rằng ông đã từ chối lời mời này của CIA, viện cớ ông đã có những nguồn tin tốt rồi, nhưng thực tế ông biết rõ làm công việc đó là quá nguy hiểm cho vỏ bọc của ông.

Cuốn sổ tay bảo mật

Phạm Xuân Ẩn cảm thấy đau đớn bởi lá thư của một đồng nghiệp tạp chí Time trước đây tên là Zalin Grant viết năm 2005 gửi cho tờ New Yorker. Trong lá thư này, Zalin Grant đã buộc tội Phạm Xuân Ẩn thế này:

“Trong khi làm gián điệp cho Bắc Việt Nam, Phạm Xuân Ẩn đã biến các phóng viên của tạp chí Time thành một mạng lưới tình báo không cố ý cho Hà Nội. Tạp chí Time có các nguồn tin cao cấp thường cung cấp những thông tin mật với điều kiện phải được giữ kín và chỉ được sử dụng để hiểu bối cảnh. Nội dung của các cuộc thông báo tin tức bí mật được lưu hành nội bộ trong một ấn phẩm gọi là sổ tay tạp chí Time. Đó là những báo cáo của người trong cuộc từ Nhà Trắng, từ Bộ Ngoại giao và từ Lầu Năm Góc. Cuốn sổ tay này được lưu hành đến các phân xã của tạp chí Time trên khắp thế giới cùng những điều kiện thận trọng về bảo mật. Với tư cách phóng viên tạp chí Time, Phạm Xuân Ẩn đã tiếp cận được tài liệu này”.

Frank McCulloch (trưởng phân xã tạp chí Time tại Sài Gòn những năm 1960) rất thất vọng về những lời buộc tội nói trên đối với Phạm Xuân Ẩn, đến mức ông phải viết một bài về quan điểm riêng của mình để gửi cho báo New Yorker.

Bài của McCulloch không được đăng, nhưng tác giả đã gửi cho tôi một bản sao như sau: “Việc trước đây và hiện nay tôi vẫn tôn trọng Phạm Xuân Ẩn không có liên quan gì đến việc ông ấy là một người cộng sản; và tất cả những gì thuộc sự toàn vẹn của ông, nghề tình báo của ông và tình yêu nước cháy bỏng của ông.

Nhất định là tôi không có lý do gì để nghi ngờ ông vì hai lý do. Một là, những bài viết của Phạm Xuân Ẩn chưa bao giờ gợn lên điều gì trùng hợp với quan điểm của cộng sản - và tôi tha thiết mong rằng những hồ sơ cũ được thanh tra để kiểm chứng điều đó.

Hai là, bây giờ giả thiết ngược lại rằng không phải Mỹ đưa nửa triệu quân vào Việt Nam nữa, mà là hơn nửa triệu lính Việt Nam đổ dồn về một khu vực rộng bằng California - một bang của Mỹ có diện tích tương đương Việt Nam - và chúng ta không tin cái lý do họ đưa ra về sự có mặt của họ ở đó, chúng ta sẽ phản ứng thế nào?

Đó là đất nước của ông ấy chứ không phải là đất nước của chúng ta, nhưng mỗi một sai lầm đều khiến chúng ta phải trả giá đắt. Trước đây tôi đã không, và hiện nay vẫn không tán thành hệ tư tưởng của ông Phạm Xuân Ẩn, nhưng tôi từ chối thay đổi niềm tin của mình rằng Phạm Xuân Ẩn có toàn quyền giữ hệ tư tưởng của ông”.

_______________

Những ngày cuối cùng của cuộc chiến, Phạm Xuân Ẩn nghĩ rất nhiều về sự an toàn của mình, của gia đình và bạn bè mình.

Kỳ tới: Tháng tư âu lo

congchualolem_b · 4 Tháng tư 2009

Điệp viên hoàn hảo - Kỳ 8 : Tháng tư âu lo

Phạm Xuân Ẩn đứng trước tòa thị chính Sài Gòn trước khi quân giải phóng tiến vào Sài Gòn, tháng 4-1975

Cuộc tấn công cuối cùng vào Sài Gòn sắp bắt đầu. Kết cục của cuộc chiến tranh đến nhanh hơn mọi người nghĩ. Phạm Xuân Ẩn không ngờ khi thấy gần một triệu quân của quân đội Việt Nam cộng hòa lại có thể vỡ vụn chỉ trong thời gian từ tháng ba đến tháng 4-1975. Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu tuyên bố từ chức.

"Tôi muốn ở lại đây"

Tháng tư là tháng đầy lo âu đối với Phạm Xuân Ẩn, vì ông rất lo cho sự an toàn của gia đình và bạn bè mình. Ông nói: "Tôi chưa bao giờ nghĩ rằng mình sẽ di tản sang Mỹ, nhưng tôi cứ băn khoăn không biết có nên đưa vợ con sang đó không. Tôi không nhận được một hướng dẫn, chỉ thị nào từ Hà Nội, trong khi tôi luôn bị sức ép từ phía tạp chí Time thúc giục phải quyết định sớm". Phạm Xuân Ẩn không bao giờ bỏ mặc mẹ mình ở Sài Gòn, tuy nhiên ông vẫn lo rằng có thể ông sẽ nhận được chỉ thị của Đảng phải đi di tản cùng với người Mỹ. Điều đó có nghĩa ông sẽ phải tiếp tục sứ mạng của mình tại Mỹ, mà về mặt cá nhân, ông không hề muốn. Một ngày sau khi Nguyễn Văn Thiệu di tản, vợ và bốn con của ông Phạm Xuân Ẩn đáp chuyến bay của Hãng truyền hình Mỹ CBS News rời Sài Gòn cùng với 39 nhân viên khác của tạp chí Time.

Có một điều mà Phạm Xuân Ẩn không hề biết, đó là vào thời điểm ấy đang có một sự cân nhắc rất nghiêm túc của Quân ủy Trung ương thuộc Bộ Chính trị về việc có nên để cho ông tiếp tục công tác tình báo của mình tại Mỹ hay không. Chính đại tướng Văn Tiến Dũng cuối cùng đã quyết định nên để Phạm Xuân Ẩn ở lại Việt Nam: "Nếu Phạm Xuân Ẩn tiếp tục công tác đó, chắc chắn ông ấy sẽ thu được nhiều thông tin tình báo có giá trị cho đất nước. Tuy nhiên, sớm muộn gì ông ấy cũng bị lộ ở nước ngoài và như vậy tổn thất sẽ rất lớn".

Người từng tuyển mộ Phạm Xuân Ẩn làm tình báo viên là ông Mười Hương thì tỏ ra tiếc đối với quyết định này: "Khả năng của Phạm Xuân Ẩn sẽ được phát huy tối đa nếu được tiếp tục công tác tình báo ở nước ngoài". Tôi hỏi ông Mai Chí Thọ về ý tưởng tiếp tục để ông Phạm Xuân Ẩn hoạt động tình báo ở nước ngoài, ông Mai Chí Thọ nói: "Về mặt nghiệp vụ mà nói, đó là một ý tưởng hay. Vỏ bọc ấy vẫn còn nguyên vẹn, ông ấy lại được người Mỹ tin cậy. Phạm Xuân Ẩn đã sẵn sàng, nhưng còn các điều kiện khác nữa. Ông ấy đã làm việc quá nhiều rồi".

Tại Sài Gòn, người ta lan truyền khắp nơi tin đồn rằng khi quân giải phóng vào thành phố sẽ có một cuộc tắm máu. Phạm Xuân Ẩn sợ ở nhà vì biết đâu đạn pháo có thể rơi trúng nhà mình. Nhưng ông đã được cho biết riêng về một thực tế rằng những người cộng sản đã xác định ba nơi an toàn, đó là Đại sứ quán Pháp, Bệnh viện Grall và khách sạn Continental của Pháp. Ông quyết định tốt nhất là cùng mẹ đến ở tại khách sạn Continental.

Phóng viên ảnh tạp chí Time - Life Dick Swanson vừa từ nhà anh ở Bethesda, bang Maryland (Mỹ) trở lại Sài Gòn. Đã gần trọn hai ngày đêm Swanson không được ngủ khi ông đến gặp Phạm Xuân Ẩn tại văn phòng tạp chí Time. Swanson đã hỏi Phạm Xuân Ẩn một câu mà anh đã từng muốn hỏi trong nhiều năm trước đó: "Ẩn này, chiến tranh kết thúc rồi. Chúng ta đã quen biết nhau trong chín năm rồi. Anh có thể nói cho tôi biết anh là người của phía bên kia phải không?". Phạm Xuân Ẩn đáp: "Tôi là người Việt Nam. Tôi muốn ở lại đây". Swanson hỏi: "Sắp tới, anh có vấn đề rắc rối nào với cộng sản không?". Phạm Xuân Ẩn trả lời: "Vào những thời điểm như lúc này, sự hiểm nguy có thể đến từ mọi phía". Swanson nói: "OK, rất tốt khi biết rằng nếu tôi bị kẹt lại ở Sài Gòn thì còn có một trong số những người bạn tốt nhất của tôi là một người cộng sản". Phạm Xuân Ẩn mỉm cười.

Cứu người cuối cùng

Bác sĩ Trần Kim Tuyến (nguyên là giám đốc sở nghiên cứu chính trị xã hội của phủ tổng thống) bị lỡ nhiều cơ hội để đi. Vợ ông và các con đã sang Singapore dưới sự bảo trợ của Đại sứ quán Anh. Trong 12 năm qua, ông Trần Kim Tuyến khi thì ở trong tù, khi thì bị quản thúc tại gia. Trần Kim Tuyến ở vị trí cao trong danh sách của CIA về những người di tản. Từ nhà riêng của mình, Trần Kim Tuyến tìm cách liên lạc với các sứ quán Anh, Mỹ, Pháp, cũng như với các bạn nhà báo, nhưng tất cả các đường điện thoại đều đã bị cắt. Cuối cùng, Trần Kim Tuyến nối được máy với khách sạn Continental.

Trần Kim Tuyến tới văn phòng tạp chí Time hỏi Phạm Xuân Ẩn có đi di tản không, ông Ẩn trả lời: "Không. Tạp chí Time đã đưa vợ con tôi ra khỏi đây rồi. Giờ tôi không thể nào đi được. Mẹ tôi già quá, lại ốm nữa, bà cần có tôi bên cạnh. Tất nhiên, anh phải đi". Chuông điện thoại reo, đó là phóng viên Dan Southerland của tờ Christian Science Monitor điện thoại cho Phạm Xuân Ẩn kiểm tra về việc di tản. Trước khi ngắt lời Dan Southerland, Phạm Xuân Ẩn nói: "Dan này, chúng tôi cần anh giúp đỡ đây! Nhanh lên, xem anh có thể liên hệ với sứ quán Mỹ và bảo với họ rằng bác sĩ Trần Kim Tuyến vẫn còn đang ở đây với tôi, và họ cần phải đưa ông Trần Kim Tuyến ra khỏi đây ngay".

Dan Southerland đã liên hệ được với sứ quán Mỹ và đã nói chuyện với trưởng trung tâm CIA là Tom Polgar. Tom Polgar dặn nếu Trần Kim Tuyến không thể đến sứ quán Mỹ được thì đến ngay số nhà 22 đường Gia Long. Đó là một tòa nhà căn hộ được Cơ quan viện trợ phát triển quốc tế Mỹ sử dụng. Tầng trên cùng của tòa nhà này được phó trưởng trung tâm CIA sử dụng và lúc này được sử dụng làm bãi đỗ cho máy bay trực thăng chở người đi di tản. Tên của Trần Kim Tuyến cũng được đưa vào danh sách tại đó.

Trần Văn Đôn từng làm phó thủ tướng và bộ trưởng quốc phòng trong nội các cuối cùng của Nguyễn Văn Thiệu. Lúc Trần Văn Đôn tới được tòa đại sứ Mỹ thì tình hình ở đó lộn xộn cũng giống như khi Phạm Xuân Ẩn và Trần Kim Tuyến đến. Trần Văn Đôn được hướng dẫn đến số nhà 22 đường Gia Long, đó là cơ hội cuối cùng dành cho ông ta. Khi Trần Văn Đôn lên được đến tầng thượng của tòa nhà thì Phạm Xuân Ẩn và Trần Kim Tuyến đi xe hơi cũng vừa đến được tòa nhà. Trần Kim Tuyến đã không gặp may như Trần Văn Đôn, những người lính gác đã đóng cổng và khóa lại. Phạm Xuân Ẩn liền phanh gấp cho xe hơi dừng lại, nhảy ra quát: "Theo lệnh của đại sứ, người này phải được cho vào". Những người lính gác trả lời rằng không một ai khác nữa được phép vào trong. Trên nóc nhà, chiếc máy bay trực thăng cuối cùng chuẩn bị cất cánh.

Nhưng khi cổng đang từ từ khép lại, Phạm Xuân Ẩn theo bản năng chạy lại dùng tay trái chặn cổng rồi lấy tay phải đẩy mạnh Trần Kim Tuyến với dáng người bé nhỏ chui qua cổng. Khe hở lúc đó chỉ còn khoảng chưa đầy nửa mét. Không có thời gian cho hai người nói lời tạm biệt và cảm ơn. Phạm Xuân Ẩn nói: "Chạy". Cùng lúc đó, hai hàng nước mắt bỗng lăn xuống gò má ông. Trần Kim Tuyến cũng khóc và chẳng thể nói được điều gì ngoài câu: "Tôi sẽ không bao giờ quên".

Vài thập kỷ sau, Dan Southerland nhớ lại cái ngày tháng 4-1975 ấy: "Vào cái ngày cuối cùng ấy của cuộc chiến tranh, Phạm Xuân Ẩn đã giúp cứu mạng sống của một người từng ra sức chống lại những mục tiêu mà ông Ẩn đang bí mật theo đuổi và phụng sự trong suốt cả cuộc đời mình. Tôi sẽ luôn luôn nhớ tới ông Phạm Xuân Ẩn về điều đó”.

Trần Kim Tuyến sẽ không bao giờ quên những gì mà Phạm Xuân Ẩn đã làm tốt cho mình. Sau này, Trần Kim Tuyến nói với các bạn rằng ông ta chỉ tin cậy hai người hơn bất kỳ ai khác, đó là Phạm Xuân Ẩn và Phạm Ngọc Thảo. Khi biết cả hai người này đều là những điệp viên cộng sản, Trần Kim Tuyến nói rằng nhìn nhận lại quá khứ, ông ta có thể nghi ngờ Phạm Ngọc Thảo, nhưng ông không thể nào tin được Phạm Xuân Ẩn đã làm việc cho cộng sản, "Phạm Xuân Ẩn không bao giờ để lại một bằng chứng nào dù là nhỏ nhất".

Còn Phạm Xuân Ẩn ở lại.

-----------------------------------------

Phạm Xuân Ẩn luôn thấp thỏm chờ đợi. Vài tuần sau ngày giải phóng, có người của lực lượng an ninh chế độ mới đến gặp nhà tình báo của chúng ta…

Kỳ tới: "Người 30 năm cách mạng"

congchualolem_b · 4 Tháng tư 2009

Điệp viên hoàn hảo - Kỳ 9 : "Người 30 năm cách mạng"

Ông Phạm Xuân Ẩn và bà Thu Nhàn - đây là một trong những bức ảnh được yêu thích của gia đình.

Lúc đầu, gia đình Phạm Xuân Ẩn bay sang Guam, rồi ở đó một tuần để chờ xem ông Ẩn có sang cùng với gia đình không.

Phạm Xuân Ẩn vẫn giữ liên lạc với vợ ông - bà Thu Nhàn - qua máy telex của văn phòng tạp chí Time. Cuối cùng, ông khuyên vợ chấp nhận lời mời và sự giúp đỡ của tạp chí Time chuyển gia đình sang Mỹ.

Gia đình Phạm Xuân Ẩn đáp máy bay đi Fort Pendleton, California. Do đã được tạp chí Time bảo lãnh nên thủ tục được thông qua nhanh chóng, sau đó họ chuyển đến Virginia. Tạp chí Time đài thọ mọi chi phí, ngoài ra mỗi tháng còn trả 700 USD tiền lương cho bà Thu Nhàn. Các cháu tuổi 12, 11, 10 và 8 đều được bố trí vào học tại Trường tiểu học Patrick Henry.

Bà Thu Nhàn đau ốm luôn và lúc nào cũng lo cho chồng mình. Bà không biết chuyện gì đã xảy ra đối với ông Phạm Xuân Ẩn. Bà cảm nhận rất có thể bà sẽ chẳng bao giờ được gặp lại chồng mình.

Còn có điều đáng sợ nữa là sau khi chiến tranh đã kết thúc, các hoạt động tình báo bí mật của chồng bà được công khai, trong khi bà và các con đang sống ở bên Mỹ, sự an toàn của mẹ con bà có thể bị quấy rầy bởi cộng đồng những người di tản chống cộng đến tận xương tủy. Bà cũng không biết Hà Nội có ra lệnh cho ông Phạm Xuân Ẩn tiếp tục nghề tình báo ở Mỹ hay không. Tương lai chẳng rõ ràng gì.

Những ngày bối rối

Tại Sài Gòn, Phạm Xuân Ẩn cũng buồn và lo lắng. Sau vài ngày ở khách sạn Continental, Phạm Xuân Ẩn và mẹ về sống ở nhà. Phạm Xuân Ẩn phải ra trình diện trước các nhà chức trách địa phương.

Ông điền vào tờ khai nghề nghiệp là nhà báo, làm việc cho tạp chí Time. Đầu tháng 5-1975, Đại tướng Võ Nguyên Giáp bay từ Hà Nội vào Sài Gòn, đến dinh Độc Lập để dự một cuộc họp với tướng Trần Văn Trà, chỉ huy các lực lượng vũ trang của Mặt trận dân tộc giải phóng.

Tướng Trần Văn Trà vừa được bổ nhiệm làm chủ tịch Ủy ban quân quản thành phố. Lúc đó, ông Ẩn ở cách dinh Độc Lập không xa, đang phải lo lắng cho sự an toàn của chính mình dưới chế độ mới.

Giờ đây, Phạm Xuân Ẩn thật sự theo nghĩa đen là người của tạp chí Time ở Sài Gòn, giữ mối liên hệ với các đồng nghiệp cũ và đang đóng góp bài vở cho số báo sau 30-4 của tạp chí Time. Phạm Xuân Ẩn gửi bằng telex bức điện tới New York: “Tất cả các phóng viên Mỹ đã di tản vì tình trạng khẩn cấp. Văn phòng tạp chí Time hiện nay do Phạm Xuân Ẩn điều hành”.

Mỗi buổi sáng, Phạm Xuân Ẩn đến văn phòng tạp chí Time làm việc. Tại đây “các lực lượng giải phóng” đã cử một người đến giám sát, kiểm duyệt Phạm Xuân Ẩn. “Tất cả chỉ có một mình tôi, trừ người giám sát. Ông ta không phải là người khó tính, nhưng là một người kiểm duyệt khắt khe. Sau vài tuần, chẳng có tin bài nào được gửi đi” - Phạm Xuân Ẩn nói với tôi như vậy.

Bài báo cuối cùng của Phạm Xuân Ẩn phát đi được đăng trên tạp chí Time số ra ngày 12-5 mang tựa đề “Cuộc chia tay cuối cùng nghiệt ngã”. Bài báo viết: “Hình ảnh cuối cùng về cuộc chiến tranh: những người lính thủy đánh bộ Mỹ dùng báng súng giáng xuống những ngón tay của nhiều người VN đang cố bám tường tìm cách vào được bên trong khuôn viên tòa đại sứ Mỹ để chạy trốn khỏi đất nước họ. Một không khí lộn xộn, bừa bãi chẳng khác nào cảnh mô tả trong kinh khải huyền - một số kẻ cướp ngày lái những chiếc xe hơi của sứ quán bỏ lại chạy như điên quanh thành phố cho đến khi hết sạch xăng...”.

Vài tuần sau ngày giải phóng, có người của lực lượng an ninh chế độ mới đến gặp ông và nói: “Ông thì OK”. Phạm Xuân Ẩn nhớ lại: “Ông ta chỉ nói có vậy. Nhưng tôi hiểu tôi được an toàn rồi”.

Tài liệu về danh tánh thật của Phạm Xuân Ẩn cuối cùng cũng đã được chuyển đến. Phạm Xuân Ẩn được xác nhận là “người 30 năm cách mạng” - một thuật ngữ được dùng để nói về những người đã tham gia đánh ngoại xâm trong ba thập kỷ qua.

Phạm Xuân Ẩn được chính thức chuyển sang bên thắng trận, điều này dễ nhận thấy vì số lượng gạo của ông được tăng thêm, được cấp phát quân phục hàm đại tá Quân đội nhân dân Việt Nam.

Đây cũng là thời gian đặc biệt bối rối đối với ông Phạm Xuân Ẩn cùng với rất nhiều bạn bè bởi họ cho rằng tương lai không mấy sáng sủa. Ông Ẩn nói: "Nhiệm vụ tình báo của tôi về mặt kỹ thuật đã hoàn thành, đất nước tôi đã được thống nhất và người Mỹ đã phải rút về nước. Tuy nhiên, tôi vẫn chưa thể nói được với mọi người về sự thật. Tôi vẫn đang phải sống trong cô đơn và lo lắng. Vợ con tôi vẫn đang ở Mỹ. Tôi không biết liệu mình có được gặp lại vợ con lần nữa hay không. Tôi còn có nhiều bạn bè, họ cũng không thể đi được và tôi cũng không biết điều gì đang xảy ra đối với họ nữa".

Trở về nhà thôi

Nhân viên an ninh chế độ mới đặt vấn đề về những hành động của Phạm Xuân Ẩn hôm 30-4-1975 đã giúp đỡ bác sĩ Trần Kim Tuyến kịp lên chuyến máy bay trực thăng cuối cùng để di tản.

Phạm Xuân Ẩn đã kể lại hết sự việc cho các nhân viên an ninh nghe, ông nói rằng việc làm của ông chỉ là một cử chỉ nhân đạo, nhưng bên phía an ninh vẫn chưa tin: Phạm Xuân Ẩn nói rằng ông và Trần Kim Tuyến là bạn của nhau, nghĩa là thế nào? Bạn bình thường hay là bạn trong công việc?

Phạm Xuân Ẩn phải viết tường trình về các chi tiết của việc Trần Kim Tuyến trốn thoát. Ông cũng nhận được chỉ thị phải tiết lộ tên của các mối quan hệ và nguồn tin của ông trong thời gian chiến tranh mà ông có được khi đang làm việc với tư cách nhà báo của tạp chí Time.

Phạm Xuân Ẩn đã cung cấp đầy đủ nhất theo khả năng liên quan đến mọi chi tiết về bác sĩ Trần Kim Tuyến. Tuy nhiên, về những mối quan hệ của mình trong 15 năm trước đó thì ông nói trí nhớ của ông rất tồi.

Càng nghĩ về Phạm Xuân Ẩn, cơ quan an ninh càng có nhiều câu hỏi về việc tại sao ông Ẩn tồn tại được với tư cách là một điệp viên trong thời gian dài như vậy. “Mọi người nghĩ rằng tôi được ai đó trong CIA bảo vệ, vì không ai có thể may mắn đến như vậy” - ông Ẩn kể.

Cuối tháng 3-1976, Phạm Xuân Ẩn được khuyên nên gọi gia đình trở về nước. Đối với nhiều người bạn của ông, cũng như các nhân viên trước đây làm việc cho tạp chí Time, đây là tín hiệu đầu tiên cho thấy Phạm Xuân Ẩn có thể đã từng làm việc cho phía bên kia.

Phải nói lời chia tay đối với những người bạn Mỹ mới của mình là điều rất khó khăn đối với những thành viên gia đình Phạm Xuân Ẩn. Bà Thu Nhàn có mối lo ngại riêng của mình khi trở về nước. Bà chỉ nhận được một bức điện của ông Ẩn vẻn vẹn có mấy từ: “Trở về nhà thôi”.

Bà Thu Nhàn không hề biết gì về tình trạng của Phạm Xuân Ẩn ở VN, nên bà phải nghĩ ra một cách để đưa các con về nước mà không gây ra quá nhiều nghi ngờ. Đầu tiên, bà Thu Nhàn tới Liên Hiệp Quốc để xin phép được đi du lịch sang Pháp.

Sau đó bà và các con đáp máy bay từ Washington đi Paris, nhưng ở lại Paris trong ba tháng vì Việt Nam chưa cho phép mở đường bay thẳng từ Paris đi Hà Nội, cũng như chẳng có đường bay thẳng nào đến Sài Gòn.

Một khi đã tới Pháp, bà Thu Nhàn xin phép được đưa bốn con về nước “để đoàn tụ với chồng, vì hòa bình đã được lập lại trên đất nước VN”. Cuối cùng, bà Thu Nhàn quyết định bà phải trở về nước với hi vọng rằng bức điện ngắn của Phạm Xuân Ẩn gửi cho bà trước đây là bức điện thật và rằng chồng bà vẫn an toàn. Bà Thu Nhàn và các con đáp máy bay từ Paris đi Matxcơva và sau đó về Hà Nội. Từ Hà Nội, họ đi tiếp vào Sài Gòn bằng xe hơi.

Khoảng tháng 9-1976, bắt đầu có lời đồn đại về cuộc đời bí mật của Phạm Xuân Ẩn. Việc bà Thu Nhàn trở về Sài Gòn chứng tỏ Phạm Xuân Ẩn là một người của lực lượng giải phóng, hoặc ít nhất cũng là một người có cảm tình với Hà Nội và Hà Nội đã có cái nhìn thiện cảm đối với ông.

______________

Câu chuyện sẽ được tiếp nối với việc Phạm Xuân Ẩn dù được phong tặng danh hiệu anh hùng vẫn phải tham dự một khóa học chính trị một năm, vì ông "đã sống quá lâu với người Mỹ”...

Kỳ tới: Điều chỉnh lại mình

congchualolem_b · 4 Tháng tư 2009

Điệp viên hoàn hảo - Kỳ 10 : Điều chỉnh lại mình

Phạm Xuân Ẩn (phải) gặp Đại tướng Võ Nguyên Giáp

Phạm Xuân Ẩn được mời dự Đại hội đại biểu toàn quốc lần IV của Đảng Cộng sản VN tổ chức tháng 12-1976 tại Hà Nội.

Những ngày ở đây, Phạm Xuân Ẩn được phong tặng danh hiệu Anh hùng các lực lượng vũ trang nhân dân, được chụp ảnh cùng với Đại tướng Võ Nguyên Giáp và các anh hùng khác trong cuộc kháng chiến chống Mỹ.

"Tôi đã cố gắng"

Tháng 8-1978, Phạm Xuân Ẩn rời gia đình để đi dự một khóa học của Học viện Chính trị cao cấp ở Hải Dương. Ông học tại đó cho đến tháng 6-1979.

Phạm Xuân Ẩn nói với tôi: "Tôi cần phải đến đó vì tôi chẳng biết gì về chủ nghĩa Mác - Lênin và duy vật biện chứng. Tôi đã có một cuộc sống khác trong suốt thời gian tôi thi hành nhiệm vụ bí mật của mình. Cuộc sống đó giờ đây đã chấm dứt. Tôi hiểu nhiều về hệ thống Mỹ hơn là hệ thống này, do vậy tôi cần phải đọc tất cả những sách kinh điển về lối tư duy kinh tế Nga". Phạm Xuân Ẩn nói mà không nở một nụ cười nào, mất hẳn cái cách châm biếm thường thấy của ông: "Đây là năm mà lối tư duy của tôi được chờ đợi là sẽ thay đổi. Tôi đã cố gắng để là một học viên tốt, nhưng do tôi đã biết quá nhiều nên thay đổi là rất khó khăn".

Phạm Xuân Ẩn không phản đối việc ông đi học chính trị một năm. Trong năm đó, ông đã được gặp nhiều người thú vị, họ luôn tò mò muốn biết về những sự trải nghiệm của ông và Phạm Xuân Ẩn luôn thích thú chia sẻ những câu chuyện với nhiều học viên trong lớp của mình. Phạm Xuân Ẩn nói: "Nhiều người ở chế độ mới coi tôi là quá Mỹ và là tư sản, vì vậy tôi được chờ đợi phải nói như những người mácxít sau một vài tháng nghe giảng và thảo luận. Tôi có rất nhiều điều để học và cố gắng điều chỉnh mọi thứ, từ cách nghĩ, cách hành động, và thậm chí cả cách nói đùa. Tôi hiểu mọi người muốn gì nên tôi đã cố gắng".

Sau khi kết thúc khóa học, Phạm Xuân Ẩn trở về TP.HCM. Chính quyền mời Phạm Xuân Ẩn vào làm việc tại một cơ quan kiểm duyệt nhưng ông từ chối. Sau đó ông được đề nghị đào tạo các nhà báo, nhưng ông nghĩ về mặt thực tiễn đó là điều không thể, ông có thể dạy được gì cho các nhà báo VN về nghề của ông... Phạm Xuân Ẩn nói: "Tôi được sinh ra ở VN, tôi là người VN, nhưng tôi học được sự văn minh ở nước Mỹ. Đây là điều rắc rối của tôi".

Phạm Xuân Ẩn không có sự lựa chọn nào khác ngoài làm công việc mà như ông mô tả là "một ông chồng nội trợ". Ông thường hài hước nói về mình là một "triệu phú thời gian". Suốt ngày ông đọc sách, nghe đài BBC và làm những việc lặt vặt cho vợ. Ông cũng trở thành nổi tiếng là người huấn luyện gà chọi giỏi nhất Sài Gòn.

Bạn cũ và những tin đồn vu vơ

Hồ sơ "Phạm Xuân Ẩn - điệp viên hoàn hảo" được Tuổi Trẻ trích từ Điệp viên hoàn hảo (Perfect spy) của Larry Berman, bản quyền của Nhà xuất bản Thông Tấn. Sách đã được phát hành trên toàn quốc từ ngày 1-10-2007.

Và mặc dù đã qua một khóa học, Phạm Xuân Ẩn vẫn khó khăn trong quá trình hòa nhập với chế độ mới cũng như vẫn còn những vấn đề về độ tin cậy. Việc ông Phạm Xuân Ẩn không được tiếp xúc với những đồng nghiệp cũ của mình đã làm dấy lên những tin đồn vu vơ giữa những đồng nghiệp cũ về vị trí của ông trong chế độ mới.

David De Voss, cựu Trưởng phân xã tạp chí Time phụ trách khu vực Đông Nam Á, đã trở lại TP.HCM năm 1981. Sau chuyến đi này, David De Voss viết cho đồng nghiệp Karsten Prager: "Tôi đã cố tìm gặp ông ta trong thời gian năm ngày tôi ở Sài Gòn, nhưng ông ấy đã từ chối. Không cuộc tiếp xúc nào được phép đối với những người biết nhau trước giải phóng".

De Voss sau này còn nói một điều khiến mọi người rất ngạc nhiên là năm 1981, Phạm Xuân Ẩn đã đề nghị De Voss giúp bí mật đưa gia đình ông ra khỏi Việt Nam. De Voss kể: "Mục đích của tôi là đi tìm Phạm Xuân Ẩn, nhưng đó là việc không dễ. Phạm Xuân Ẩn dặn tôi không nói hoặc làm bất cứ điều gì khi chúng tôi nhìn thấy nhau, bởi vì an ninh có thể đang theo dõi. Rõ ràng ngay cả ông, người được phong danh hiệu anh hùng đang phụ trách về tình báo đối ngoại cho Chính phủ, cũng không tránh khỏi việc bị theo dõi.

Chợ chim, trên thực tế là một đoạn đường phố hai bên treo đầy những lồng bằng tre nhốt những con chim đang hót véo von. Phạm Xuân Ẩn đến chợ chim cùng với con chó Đức của ông. Chúng tôi đi ngang qua nhau rồi khẽ gật đầu. Sau đó, Phạm Xuân Ẩn và tôi mỗi người lên một chiếc xích lô. Tôi theo Phạm Xuân Ẩn về nhà ông. Khi hai người đã vào trong nhà, Phạm Xuân Ẩn kể rằng trước đây ông đã từng hai lần cố gắng đưa gia đình ra nước ngoài, nhưng không thành công. Lần thứ nhất thuyền bị hỏng máy. Lần thứ hai thuyền có vẻ đủ sức vượt biển, nhưng thuyền trưởng lại không ra...".

Năm 1986, ngọn gió đổi mới thổi tới khi Đại hội đại biểu toàn quốc lần VI Đảng Cộng sản VN phát động công cuộc đổi mới. Năm 1988, Bob Shaplen (phóng viên lâu năm của tờ New Yorker) đến TP.HCM và đề nghị gặp Phạm Xuân Ẩn. Lần đầu tiên, cơ quan an ninh cho phép gặp với điều kiện có một thành viên của Bộ Ngoại giao cùng dự. Khi cuộc gặp của họ sắp kết thúc, Phạm Xuân Ẩn xin phép người bạn của ông làm việc tại Bộ Ngoại giao rằng liệu ông và Shaplen có thể đi ăn tối riêng với nhau được không và được đồng ý.

Phạm Xuân Ẩn nhớ lại: "Chúng tôi tới ăn tối tại khách sạn Majestic. Đó là lần đầu tiên tôi được phép nói chuyện một mình với một người bạn cũ kể từ khi chiến tranh kết thúc".

Chỉ trong vòng vài tháng sau đó, các đồng nghiệp cũ của Phạm Xuân Ẩn là Neil Sheehan, Stanley Karnow, Robert Sam Anson và Morley Safer đã đến TP.HCM thăm ông. Chính trong bối cảnh này mà một câu chuyện đáng lưu ý được giãi bày liên quan đến những mối quan hệ tình bạn giữa những đồng nghiệp cũ, giấc mơ của người cha đối với con trai lớn, và sự hòa hợp giữa hai đất nước mà Phạm Xuân Ẩn đều yêu quí.

_________________

Đó là câu chuyện về người con trai lớn của Phạm Xuân Ẩn. Larry Berman viết: "Cho đến nay, tôi vẫn còn chưa hiểu được tại sao Chính phủ Mỹ có thể cho người con cả của một điệp viên cộng sản lỗi lạc vào một đất nước ở thời điểm rất khó xin visa như vậy".

Kỳ tới: Giấc mơ của người cha

congchualolem_b · 4 Tháng tư 2009

Điệp viên hoàn hảo - Kỳ 11 : Giấc mơ của người cha

Phạm Xuân Hoàng Ân (thứ hai từ phải sang) đứng cạnh Tổng thống George W.Bush tại Trung tâm Chứng khoán TP.HCM tháng 9-2006

Năm 1983, người con trai lớn của Phạm Xuân Ẩn là Phạm Xuân Hoàng Ân sang Liên Xô học đại học năm năm, lúc đầu học ở Học viện Ngoại ngữ Minsk, sau đó chuyển sang khoa phiên dịch tại Đại học Ngoại ngữ quốc gia Matxcơva mang tên Mauris Thorez.

Ân tốt nghiệp hạng ưu, thông thạo tiếng Anh và viết luận văn ngôn ngữ học về đề tài dịch từ tiếng Nga sang tiếng Anh một đoạn trích từ sách của A.A. Kurznetsova "Bên bờ sông Mekong và sông Hồng". Sau khi tốt nghiệp, Ân trở về quê nhà.

22.000 USD và tấm lòng những người bạn Mỹ

Phạm Xuân Ẩn từng sống và làm việc với người Mỹ trước khi có cuộc chiến tranh của Mỹ ở Việt Nam. Ông từng đánh giá cao người Mỹ. Sau chiến tranh, tất nhiên Phạm Xuân Ẩn muốn con trai mình cũng như vậy. Phạm Xuân Ẩn nói: "Đảng dạy tôi những điều về hệ tư tưởng. Từ người Mỹ, tôi học được những điều quan trọng khác về nghề báo và phương pháp tư duy. Đó là điều tôi muốn con mình cũng học được như vậy. Tôi muốn con trai tôi có những người bạn là người Mỹ”. Phạm Xuân Ẩn tiên liệu rằng những người bạn Mỹ của ông sẽ giúp đỡ ông, bởi vì họ sẽ còn nhớ ông với tư cách một người đồng nghiệp, chứ không phải là một kẻ thù của đất nước họ, hoặc một kẻ phản bội lại sự tin cậy của họ.

Vào thời điểm năm 1989, giữa Việt Nam và Hoa Kỳ chưa có mối quan hệ ngoại giao chính thức nào. Tất cả những khó khăn thời đó vẫn không thể cản trở được Robert Sam Anson và Frank McCulloch mở một cuộc vận động nhằm đưa Ân sang học ở Mỹ, cũng như không thể cản trở nổi người cha của chàng thanh niên trong việc phối hợp các nỗ lực từ phía Việt Nam. Đối với Robert Sam Anson, đây là một cơ hội để ông trả món nợ đời với Phạm Xuân Ẩn đã từng cứu mạng ông lúc ở Campuchia.

Đối với Frank McCulloch, khi đó là trưởng ban biên tập của tờ San Francisco Examiner, đây là cách bày tỏ sự kính trọng đối với Phạm Xuân Ẩn, cũng như niềm tin sâu sắc vào tương lai. McCulloch nói với tôi: "Chúng tôi không quyên góp tiền cho các con của Nguyễn Văn Thiệu hay Nguyễn Cao Kỳ. Đó là cách thể hiện sự tôn trọng và khâm phục của mọi người đối với Phạm Xuân Ẩn. Chúng tôi đặt điều kiện rằng sau khi hoàn thành khóa học, cháu Ân phải trở về VN".

Bob Anson đã tình nguyện sử dụng các mối quan hệ của gia đình ông để Ân được chấp nhận vào khoa báo chí của Trường đại học North Carolina. Trong một lá thư đề ngày 7-5-1990, chủ tịch Trường đại học North Carolina là C. D. Spangler gửi cho Anson nói rằng: "Đại học North Carolina ở Chapel Hill sẽ vui lòng chấp nhận anh Ân vào học tại khoa báo chí với tư cách sinh viên phi bằng cấp". Chương trình phi bằng cấp kéo dài một năm là rất bổ ích cho các sinh viên nước ngoài, vì họ có thể tham dự các lớp học mà không bị ràng buộc vào những yêu cầu cụ thể. Tuy nhiên, chương trình này không kèm với sự hỗ trợ tài chính thuộc bất kỳ loại nào. Nếu Ân học tốt ở năm đầu tiên và sau đó làm tốt các bài kiểm tra GRE, cháu hoàn toàn có thể trúng tuyển vào chương trình thạc sĩ báo chí.

Nhiệm vụ trước mắt là quyên góp tiền. McCulloch lên kế hoạch phát động chiến dịch quyên góp tiền. Trong một lá thư gửi cho "những người bạn thân" đề ngày 4-9-1990, McCulloch viết: "Tôi nghĩ rằng về quan hệ cá nhân hầu hết các bạn đều biết Phạm Xuân Ẩn, hoặc nếu ai không có quan hệ với ông ấy thì sẽ nhớ ông như một phóng viên của tạp chí Time - Life ở Sài Gòn.

Nhiều thế hệ đã thay đổi và giờ đây con trai lớn của Phạm Xuân Ẩn, cháu Ân, rất muốn tới Mỹ để học ngành báo chí - không phải là cách để chạy trốn khỏi Việt Nam mà theo lời cháu, thì khi về nước có nhiều kỹ năng mới "để phục vụ nhân dân tôi". Ân cần 11.000 USD cho mỗi năm học. Vào dịp lễ Tạ ơn năm 1990, mọi việc thẩm tra về an ninh đối với Ân đã được thông qua và cháu được cấp visa sinh viên hạng F-1, những người bạn và đồng nghiệp của Phạm Xuân Ẩn đã quyên góp đủ tiền chi phí cho học trong hai năm ở Trường đại học North Carolina. Phạm Xuân Ẩn gửi toàn bộ tiền hưu trí của ông do tạp chí Time trả cùng với 3.000 USD nữa để đóng góp vào quĩ này.

Niềm hạnh phúc trong tim

Phạm Xuân Ẩn tin tưởng rằng con trai mình có thể đại diện cho một cây cầu mới nối giữa nhân dân VN và nhân dân Mỹ thời kỳ sau chiến tranh: "Suốt cuộc đời mình, tôi chỉ có hai trách nhiệm. Một là nghĩa vụ của tôi đối với Tổ quốc. Hai là trách nhiệm của tôi đối với những người bạn Mỹ. Mong ước của tôi là: đấu tranh cho đến khi đất nước giành được độc lập và sau đó lập quan hệ ngoại giao và bình thường hóa quan hệ giữa VN và Mỹ, được như vậy thì tôi có thể mỉm cười mà nhắm mắt xuôi tay bất cứ lúc nào cũng thỏa lòng rồi".

Ân đã học hai năm ở Trường đại học North Carolina, làm việc một nửa thời gian tại thư viện của nhà trường và có một kỳ thực tập ngắn tại một tòa báo, giống hệt như cha cháu đã từng làm trước đó 30 năm tại báo Sacramento Bee. Trong một cử chỉ gợi cho tôi nhớ về cha cháu, Ân chạy đến một chiếc hộp ngăn kéo trong phòng đọc sách của gia đình, rồi rút ra những mẩu cắt báo những bài mà cháu đã viết.

Bài đầu tiên khiến tôi gần như không còn nghi ngờ gì về sự ảnh hưởng từ bóng dáng của cha cháu, nhưng đồng thời cháu cũng có những nét riêng. Bài báo xuất hiện trên tờ Chapel Hill Herald-Sun số ra ngày 29-5-1993, có tựa đề "Nơi che chở động vật điều trị, phóng thích những con vịt bị thương" được ký tên "Ân Phạm, phóng viên".

Năm 1993, Ân đã trở lại Việt Nam để bắt đầu làm việc tại Bộ Ngoại giao. Năm 1999, Ân giành được học bổng Fulbright, được học một khóa tại khoa luật Trường đại học Duke, Hoa Kỳ. Khi cháu cần sự giúp đỡ về tài chính để dự thêm một học kỳ mùa hè tại Trường đại học Duke, chủ tịch Trường đại học North Carolina Spangler đã không ngần ngại giúp cháu.

Trong thời gian Tổng thống Mỹ George W. Bush thăm Việt Nam tháng 9-2006, Phạm Xuân Hoàng Ân được chọn làm phiên dịch cho cuộc trao đổi giữa Tổng thống Bush và Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết. Ân nói với tôi: "Cháu ước gì ba cháu có mặt ở đây để chứng kiến những giây phút này. Giọng của cháu đôi lúc đã nghẹn lại trong quá trình phiên dịch cho tổng thống và Chủ tịch nước, cháu đã cố kiềm chế những giọt nước mắt của mình vì quá xúc động".

Vâng, Phạm Xuân Ẩn đã từng tự hào về con trai mình, nhưng tôi nghĩ chắc ông còn cảm thấy hạnh phúc hơn khi các mối quan hệ giữa hai nước đã trở nên thân thiết và gần với trái tim ông.

--------------------

Vậy là cuộc đời hai mặt kỳ lạ của Phạm Xuân Ẩn đã được "giải mã”. Bạn đọc đã đi suốt những thăng trầm của cuộc đời "không thể tin được" ấy trong 11 kỳ báo qua. Chỉ còn lại những ngày cuối cùng...

Kỳ tới: "Tôi thanh thản ra đi được rồi"

congchualolem_b · 4 Tháng tư 2009

Điệp viên hoàn hảo - Kỳ cuối : "Tôi thanh thản ra đi được rồi"

Phạm Xuân Ẩn cùng Tổng lãnh sự Hoa Kỳ tại TP.HCM (thứ hai và thứ ba từ phải qua) Emi Lynn Yamauchi thăm tàu hải quân Mỹ USS Vandegrift tháng 9-2003

Lần đầu tiên tôi gặp Phạm Xuân Ẩn là vào tháng 7-2001 tại một nhà hàng hải sản trên đường Sương Nguyệt Anh (TP.HCM). Hôm đó bạn tôi là giáo sư James Reckner, giám đốc Trung tâm Việt Nam tại Đại học Texas, mời tôi dùng bữa tối.

Phạm Xuân Ẩn ngồi đối diện tôi. Tôi giới thiệu mình là giáo sư dạy Đại học California - Davis, ông Ẩn nghe tôi tự giới thiệu như vậy thì mắt bỗng sáng lên: "Ông từ California đến? Tôi đã từng có thời sống ở đó và học đại học ở Costa Mesa đấy. Đó là thời kỳ hạnh phúc nhất trong cuộc đời tôi".

Sắc sảo đến ngày cuối cùng

Hai năm tiếp theo cho đến khi Phạm Xuân Ẩn ốm nặng, ông và tôi thường gặp nhau tại tiệm cà phê Givral. Năm 2003, sau năm thập kỷ hút thuốc lá, Phạm Xuân Ẩn mắc bệnh phổi rất nặng. Phạm Xuân Ẩn nói: "Tôi đã hút thuốc lá 52 năm rồi. Giờ đây tôi đang phải trả giá cho điều đó”. Một lần, tôi đến TP.HCM vào ngày Phạm Xuân Ẩn phải đi viện. Tôi điện thoại cho Phạm Xuân Ẩn, ông cũng xác nhận kết quả chẩn đoán là rất xấu. Vài tháng sau tôi trở lại TP.HCM, nhưng vì ông Ẩn còn yếu nên tôi đề nghị được gặp ông tại nhà riêng của ông. Đó là ngôi nhà ở số 214 Lý Chính Thắng, trước kia là nhà riêng của một nhà ngoại giao Anh. Chúng tôi vừa ngồi uống trà, vừa trò chuyện trong nhiều giờ.

Khi tôi hỏi liệu tôi có thể viết hồi ký cho ông được không, Phạm Xuân Ẩn trả lời thẳng thừng: "Không!". Tuy vậy, cuộc trao đổi của chúng tôi vẫn tiếp tục. Tôi đưa ra càng nhiều câu hỏi về những việc ông đã làm trong nghề tình báo, Phạm Xuân Ẩn kể cho tôi nghe càng nhiều. Khi đó, tôi luôn tay ghi chép và bắt đầu ghi âm những cuộc nói chuyện của chúng tôi. Một lần nữa, Phạm Xuân Ẩn tránh được đi gặp Diêm Vương. Ông xuất viện trở về nhà với hai lá phổi chỉ còn làm việc được 35% công suất. Trông ông ốm yếu khủng khiếp. Tuy nhiên, đầu óc, trí nhớ, và cả khiếu hài hước trong ông vẫn sắc sảo như thường.

Sau này tôi mới biết Phạm Xuân Ẩn chưa dứt ra hoàn toàn khỏi nghề tình báo, ông vẫn còn là cố vấn cho Tổng cục Tình báo ở Hà Nội mãi đến sáu tháng trước khi ông qua đời mới thôi. Phạm Xuân Ẩn nói: "Tôi có nhiệm vụ đọc những tài liệu này, rồi đưa ra những phân tích của mình. Mọi người biết rõ tôi sẽ đưa ra những đánh giá chân thực nhất".

Đề cập đến những năm tháng hoạt động tình báo, Phạm Xuân Ẩn nói: "Người ta có thể nói gì về cuộc sống khi mà phải luôn luôn chuẩn bị sẵn sàng hi sinh". Điều làm cho câu chuyện về cuộc đời Phạm Xuân Ẩn trở nên không thể tin được đó là việc rõ ràng ông rất thích sống trong vỏ bọc của mình, thích làm một phóng viên để điều mơ ước về tự do báo chí trở thành hiện thực trong cách nhìn của ông về cách mạng.

Trong suốt hơn hai mươi năm, Phạm Xuân Ẩn sống trong vỏ bọc, nhưng vẫn hi vọng điều mà ông hằng mơ ước sẽ trở thành sự thật. Đó là mơ ước được làm phóng viên cho một tờ báo của nước Việt Nam thống nhất.

Sau nhiều lần thuyết phục Phạm Xuân Ẩn để tôi viết hồi ký về ông không thành, tôi bèn van nài, hi vọng được ông chấp nhận với tôi một điều rằng cuốn hồi ký về cuộc đời ông phải để cho một nhà sử học như tôi viết ra, chứ không chỉ các nhà báo Việt Nam viết về ông vì có thể ở VN vẫn còn áp dụng kiểm duyệt. Ông từ chối.

Tôi bèn lật ngửa "con bài" cuối cùng của mình bằng cách nói rằng sẽ là thích hợp nếu một giáo sư đại học ở California - một bang của nước Mỹ mà tại đây, ông Ẩn từng có đầy ký ức đẹp đẽ - viết hồi ký về cuộc đời Phạm Xuân Ẩn. Phạm Xuân Ẩn nhìn thẳng vào mắt tôi rồi nói: "OK". Ông hứa sẽ hợp tác với tôi.

Một phần của quá trình hòa giải

Tôi chưa bao giờ nghe Phạm Xuân Ẩn nói điệp viên là một cái gì khác ngoài nhiệm vụ được giao, mà nhiệm vụ ấy đã kết thúc khi đất nước thống nhất. Trước khi Phạm Xuân Ẩn qua đời, trên các bức tường trong nhà ông không hề treo huân chương, bằng khen, giấy chứng nhận danh hiệu anh hùng. Ông để tất cả những thứ đó trong ngăn kéo hoặc trên tường phòng ngủ ở tầng hai.

Tài sản dễ nhìn thấy nhất của Phạm Xuân Ẩn là sách, chất đầy trên giá sách, trên mấy cái bàn ở gần đó và một đống tạp chí Time mà ông nhận được hằng tuần. Những người đến thăm, nếu biết sở thích của ông, thì mang cho ông những cuốn sách mới. Phạm Xuân Ẩn là người đọc đủ mọi thứ sách. Ai có thời gian để lắng nghe ông sẽ học được rất nhiều điều. Trong thời kỳ 1975-1986, khi Phạm Xuân Ẩn còn bị theo dõi, ông đã dành nhiều thời gian để đọc sách cùng với các con mình. Ông luôn cố gắng truyền đạt cho các con ông những giá trị cơ bản mà ông đã từng học được từ rất nhiều người bạn của mình. "Tôi muốn các cháu biết tôn trọng nhân văn và nhận ra được rằng sự hiểu biết, kiến thức quí giá hơn tiền bạc", ông nói.

Phạm Xuân Ẩn vẫn là người có cảm tình với Mỹ trong suốt cả cuộc đời mình. Ông đã rất vui khi chứng kiến một chương mới mở ra trong quan hệ giữa VN và Mỹ. Theo lời mời của đại sứ Hoa Kỳ tại VN Raymond Burghardt và tổng lãnh sự Hoa Kỳ tại TP.HCM Emi Lynn Yamauchi, Phạm Xuân Ẩn lên thăm tàu hải quân Mỹ USS Vandegrift hồi tháng 9-2003. Cùng thăm tàu có các quan chức cao cấp khác nhân dịp lần đầu tiên, một tàu hải quân Mỹ cập cảng VN kể từ khi chiến tranh kết thúc năm 1975. Kể lại chuyện này cho tôi nghe, Phạm Xuân Ẩn nói: "Giờ thì tôi có thể thanh thản ra đi được rồi. Tôi đã phục vụ đất nước tôi, nhân dân tôi, và sự thống nhất Tổ quốc".

Phạm Xuân Ẩn đã được chứng kiến một chương mới mở ra trong quan hệ giữa VN và Mỹ. Trên thực tế, ông đã trở thành một phần của quá trình hòa giải rộng lớn hơn giữa hai kẻ thù xưa. Đại sứ Raymond Burghardt khi sắp kết thúc nhiệm kỳ công tác tại VN đã đến nhà Phạm Xuân Ẩn để chia tay. Đại sứ Burghardt nói với tôi: "Câu chuyện và cuộc đời của Phạm Xuân Ẩn thật không thể nào tin được, nhưng vượt lên trên tất cả những điều đó, Phạm Xuân Ẩn là một biểu tượng quan trọng của tình hữu nghị mới giữa hai nước chúng ta". Vài tuần sau, tổng lãnh sự Hoa Kỳ tại TP.HCM Emi Lynn Yamauchi đã ăn tết VN với gia đình Phạm Xuân Ẩn.

Tôi vừa hoàn thành bản thảo Điệp viên hoàn hảo thì Phạm Xuân Ẩn qua đời vì bệnh phổi ngày 20-9-2006, chỉ tám ngày sau sinh nhật lần thứ 79 của ông. Sau khi Phạm Xuân Ẩn qua đời, linh cữu của ông được quàn hai ngày cho công chúng đến viếng. Ông Tư Cang đã viết một bài thơ để tưởng nhớ Phạm Xuân Ẩn:

"Đời người tình báo thế là xong
Tình dân, nghĩa Đảng, nợ non sông
Làm trai trong suốt thời ly loạn
Anh thật xứng danh một anh hùng".

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

congchualolem_b · 4 Tháng tư 2009

Điệp viên hoàn hảo : Lời kết

Trong suốt ngày làm việc cuối cùng của tôi với ông, Phạm Xuân Ẩn luôn lo ngại rằng những điều ông nói ra có thể gây hậu quả ngược lại không phải đối với ông mà là đối với những người khác.

Ông Phạm Xuân Ẩn.

Lúc đó tôi rất trân trọng đề nghị này của ông Phạm Xuân Ẩn. Phạm Xuân Ẩn nói với tôi rằng ông không muốn đọc bản thảo trước khi cuốn sách của tôi được xuất bản. Ông dẫn ra một câu thành ngữ Việt Nam “Văn mình, Vợ người”.

Ông khẳng định nếu đọc sách của tôi ông sẽ tìm thấy những đoạn mà ông không thích nhưng ông không muốn là người chỉ ngồi rồi đưa ra đánh giá này nọ về những kết luận mà người viết tiểu sử cho mình đưa ra. Vì ông đã chọn không tự viết về câu chuyện cuộc đời mình.

Ông Phạm Xuân Ẩn và tôi đã thỏa thuận với nhau như vậy. Đổi lại, tôi có điều kiện thuận lợi không ai sánh bằng để tìm hiểu về người điệp viên.

Tôi tự thấy mình phải làm việc rất khẩn trương. Ông Phạm Xuân Ẩn đã yếu lắm rồi và thường hay nói đến cái chết, đại loại như “Tôi đã sống quá lâu rồi ông ạ”.

Sau khi đã được phép của ông Phạm Xuân Ẩn rồi, tôi quyết định đến gặp ông càng nhiều càng tốt. Chẳng ai có thể biết khi nào thì ông vĩnh viễn ra đi. Vào thời điểm ông Phạm Xuân Ẩn cảm thấy ngày ra đi của ông đang đến rất gần, ông bỗng tỏ ra cởi mở hơn, cung cấp cho tôi những tài liệu quý giá mà ông thu được trong chiến tranh.

Đó là hàng chục bức ảnh cá nhân và những trao đổi thư từ, tiếp cận với những thành viên trong mạng lưới của ông, những người bạn của ông ở Mỹ và quan trọng nhất là ông cho tôi lật giở đến tận đáy chiếc tủ gia đình đựng tài liệu của ông.

Chiếc tủ bằng sắt cũ kỹ và han gỉ trong đó lưu giữ hàng chục tài liệu ẩm mốc. Tôi làm việc với ông Phạm Xuân Ẩn trong hoàn cảnh chẳng khác nào Doris Kearns làm việc với (cựu Tổng thống Mỹ) Lyndon Johnson. Đó là hoàn cảnh trong đó nhân vật ở giai đoạn mùa đông của cuộc đời.

Tuy nhiên, tôi vẫn chưa dám chắc là tôi đã lấy được hết những thông tin từ một nhà tình báo gạo cội từng làm việc trong một vỏ bọc hoàn hảo. Có thể ông Phạm Xuân Ẩn vẫn còn áp dụng cả với tôi nguyên tắc kỷ luật và kỹ thuật phân khúc nhằm chia cắt từng đoạn thông tin mà ông từng áp dụng trong chiến tranh.

Thời kỳ chiến tranh không một ai trong số những người bạn Mỹ và bạn Việt Nam của ông thực sự hiểu con người Phạm Xuân Ẩn. Tên của ông trong tiếng Việt có nghĩa là bí ẩn hay bí mật. Quả thật, tên của Phạm Xuân Ẩn cũng đúng như cuộc đời ông vậy.

Tôi đã tiến hành nghiên cứu tại các kho lưu trữ tài liệu trên khắp nước Mỹ để tìm thêm thông tin. Tôi tìm được tư liệu trong những bài báo của Robert Shaplen lưu giữ tại Hội Lịch sử Wisconsin; những bài báo của Neil Sheehan tại Thư viện của Quốc hội Mỹ; những bài báo của Frank McCulloch tại trường Đại học Nevada; và những bài báo của Edward Lansdale tại thư viện Học viện Hoover.

Tôi đã phỏng vấn hàng chục bạn học và bạn của ông Phạm Xuân Ẩn, trong đó có những người biết ông từ ngày ông còn đang học ở trường Orange Coast College (Hoa Kỳ).

Mỗi chuyến đi sang Việt Nam, tôi đều làm mới lại những nguồn tài liệu gốc. Mắt ông Phạm Xuân Ẩn sáng lên mỗi khi ông nhìn thấy những dấu ấn cuộc đời ông đã đi qua và biết rằng tôi đang tạo dựng lên một sự hiểu biết độc lập vượt quá cả những điều người khác có thể làm được. Đó cũng chính là tất cả những gì ông Phạm Xuân Ẩn mong muốn ở giai đoạn cuối cùng của cuộc đời.

Ông Phạm Xuân Ẩn bảo tôi cho ông sử dụng nhờ chiếc máy ghi âm nhỏ xíu của tôi để ông ghi âm mấy lời chia tay mà ông muốn gửi cho những người bạn cũ ở Mỹ. Ông đã quá yếu không thể viết hoặc đánh máy chữ được.

Ông Phạm Xuân Ẩn muốn nói mấy lời cám ơn và tạm biệt. Ông bảo rằng tôi có thể sử dụng bất cứ điều gì ông đã nói với tôi để hiểu bối cảnh sự việc, trừ những điều ông đã lưu ý không đưa vào sách trong một vài buổi trao đổi với tôi. Chỉ khi những người trong cuộc đồng ý, cho phép thì tôi mới có thể sử dụng những thông tin ấy đưa vào sách.

Ông Phạm Xuân Ẩn còn nhờ tôi chuyển trả lại cho tác giả của những bức thư riêng mà những người bạn Mỹ đã gửi cho ông trước đây.

Ông Phạm Xuân Ẩn mất ngày 20/9/2006, đúng 8 ngày sau sinh nhật lần thứ 79 của ông. Linh cữu của ông được quàn 2 ngày cho công chúng đến viếng trước khi đám tang ông có đầy đủ lễ nghi quân sự được tổ chức.

Tại lễ tang có một số vòng hoa viếng ông Phạm Xuân Ẩn, trên dải băng tang đề những dòng chữ chẳng liên quan gì đến việc ông là một nhà tình báo, một Anh hùng.

Một số dải băng tang cài trên những vòng hoa này viết: “Kính viếng người thầy kính yêu Phạm Xuân Ẩn, chúng em luôn ấp ủ tình hữu nghị của thầy - Dự án Việt Nam, Đại học Harvard”.

Trên một vòng hoa khác viết dòng chữ: “Với tất cả lòng biết ơn sâu sắc nhất vì những lời khuyên và khích lệ của thầy - Chương trình dạy kinh tế học Fulbright.

Và một vòng hoa khác viết:

Những ký ức đáng yêu và khâm phục đối với Phạm Xuân Ẩn

- Neil Susan, Catherine, và Maria Sheehan.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Tìm kiếm

Tìm kiếm

Sử tình báo Phạm Xuân Ẩn

pinattsu

haiquynh.710

pinattsu

congchualolem_b

congchualolem_b

congchualolem_b

congchualolem_b

congchualolem_b

congchualolem_b

congchualolem_b

congchualolem_b

congchualolem_b

congchualolem_b

congchualolem_b