- 29 Tháng mười 2018
- 3,304
- 4,365
- 561
- TP Hồ Chí Minh
- THCS Nguyễn Hiền
[TẶNG BẠN] TRỌN BỘ Bí kíp học tốt 08 môn
Chắc suất Đại học top - Giữ chỗ ngay!!
ĐĂNG BÀI NGAY để cùng trao đổi với các thành viên siêu nhiệt tình & dễ thương trên diễn đàn.
DƯƠNG VÂN NGA - trăm nỗi éo le !
Hoàng hậu 2 triều Đinh và tiền Lê, nỗi oan của một mỹ nhân trong sử Việt - Dương Vân Nga là Hoàng hậu của 2 vị Hoàng đế thời kỳ đầu lập quốc trong lịch sử Việt Nam - Đinh Tiên Hoàng và Lê Đại Hành. Bà đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong việc chuyển giao quyền lực từ nhà Đinh sang nhà Tiền Lê. Tuy nhiên, bà không được chính sử ghi chép nhiều. Đại Việt sử ký toàn thư chỉ cho biết bà họ Dương, không nói bà tên là gì, cũng không viết xuất thân của bà ra sao.
Còn theo truyền tụng dân gian, Dương Vân Nga là con gái của ông Dương Thế Hiển, quê ở vùng Nho Quan, Ninh Bình. Sinh thời, Vân Nga rất xinh đẹp. Bà có khuôn mặt bầu bĩnh rất phúc hậu song vẫn có nét thanh tú, cao sang. Nước da trắng hồng và cặp mắt phượng, mày ngài lúc nào cũng long lanh đầy tình tứ.
Năm 968, sau khi dẹp xong "loạn 12 sứ quân", thống nhất đất nước, Đinh Bộ Lĩnh (Đinh Tiên Hoàng) lên ngôi vua, lấy tôn hiệu là Đại Thắng Minh Hoàng đế, đóng đô ở Hoa Lư (Ninh Bình), đặt quốc hiệu là Đại Cồ Việt, lấy niên hiệu là Thái Bình.
Trong một lần đến vùng Nga My, nghe tiếng hát giọng trong trẻo của một cô gái, Đinh Bộ Lĩnh xuống ngựa, cho người gọi cô gái, nhưng không thấy. Ông chợt nghĩ đến người bạn bố mình xưa kia là Tướng quân Dương Thế Hiển ở gần đây, bèn ghé vào thăm. Thế Hiển sai con gái Vân Nga bưng nước mời khách. Nàng có tiếng nói hệt giọng hát Đinh Bộ Lĩnh vừa nghe. Nhà vua xin được đón cô gái về kinh đô, lúc đó Vân Nga tròn 16 tuổi. Về sau, bà là một trong 5 hoàng hậu của vua Đinh, được vua rất yêu chiều do có nhan sắc và hiểu biết.
Năm 979, Đinh Bộ Lĩnh và hoàng tử Đinh Liễn bị hoạn quan Đỗ Thích giết hại. Triều thần tôn Vệ Vương Đinh Toàn (mới được 6 tuổi) lên ngôi Hoàng đế, tôn Dương Vân Nga làm Hoàng Thái Hậu. Thập đạo Tướng quân Lê Hoàn (Lê Đại Hành) được Dương Thái hậu chọn làm Nhiếp chính, sau tự xưng là Phó Vương.
Các đại thần Đinh Điền, Nguyễn Bặc, Phạm Hạp thấy quyền lực rơi vào tay Lê Hoàn, lại nghi Dương Thái hậu cùng Lê Hoàn tư thông nên kéo quân về Hoa Lư tiến đánh nhưng bị Lê Hoàn đánh bại. Ở biên giới phía Bắc, giặc Tống lợi dụng tình hình Đại Cồ Việt rối ren, chuẩn bị cất binh xâm lược.
Năm 980, trước nguy cơ xâm lược của quân Tống, Dương hoàng hậu cùng triều thần tôn Lê Hoàn lên làm Hoàng đế, lập nên nhà Tiền Lê. Việc này, Đại Việt Sử Ký Toàn Thư và Khâm Định Việt Sử Thông Giám Cương Mục đều có chép lại:
"Bấy giờ, Lạng Châu nghe tin quân Tống sắp kéo sang, liền làm tờ tâu báo về. Thái hậu sai Lê Hoàn chọn dũng sĩ đi đánh giặc, lấy người ở Nam Sách Giang là Phạm Cư Lạng làm đại tướng quân. Khi triều đình đang bàn kế hoạch xuất quân, Cự Lạng cùng các tướng quân khác đều mặc áo trận đi thẳng vào Nội phủ, nói với mọi người rằng: 'Nay chúa thượng còn trẻ thơ, chúng ta dẫu hết sức liều chết để chặn giặc ngoài, may có chút công lao, thì có ai biết cho? Chi bằng trước hãy tôn lập ông Thập đạo làm Thiên tử, sau đó sẽ xuất quân thì hơn'".
Quân sĩ nghe vậy đều hô 'vạn tuế'. Thái hậu thấy mọi người vui lòng quy phục bèn sai lấy áo long cổn khoác lên người Lê Hoàn, mời lên ngôi Hoàng đế. Từ đó Lê Hoàn lên ngôi, đổi niên hiệu là Thiên Phúc vào đầu năm 980, giáng phong Đinh Toàn làm Vệ Vương".
Tháng 7/980 quân Tống xâm lược Đại Cồ Việt. Lê Hoàn vừa lên ngôi đã phải triển khai lực lượng kháng chiến đánh giặc bảo vệ đất nước. Đến tháng 3/981, cuộc kháng chiến chống Tống do Lê Hoàn trực tiếp chỉ huy thắng lợi hoàn toàn. Vua Tống buộc phải xuống chiếu lui quân. Sau thắng lợi, Lê Hoàn dốc sức chăm lo xây dựng đất nước.
Năm 982, Lê Đại Hành phong Dương Vân Nga là Đại Thắng Minh Hoàng Hậu. Chính sử không cho biết hai người có bao nhiêu con, nhưng theo các thần tích ở cố đô Hoa Lư thì họ có một cô con gái tên Lê Thị Phất Ngân. Về sau, công chúa Phất Ngân được gả cho cho Điện tiền chỉ huy sứ Lý Công Uẩn - người mở đầu triều đại nhà Lý.
Cuối đời, hoàng hậu Dương Vân Nga tu hành tại động Am Tiên ở phía đông kinh thành Hoa Lư. Tại đây còn lưu giữ một bài thơ truyền khẩu khắc trên tường Chùa tóm tắt về cuộc đời bà: "Hai vai gồng gánh hai Vua/ Hai triều hoàng hậu, tu Chùa Am Tiên/ Theo chồng đánh Tống bình Chiêm/ Có công với nước, vô duyên với đời...". Năm 1000, bà qua đời.
Hoàng hậu Dương Vân Nga được thờ cùng với vua Lê Đại Hành tại đền vua Lê ở khu di tích cố đô Hoa Lư và thờ cùng vua Đinh Tiên Hoàng tại đền Mỹ Hạ ở Gia Thủy, Nho Quan. Tại khu di tích đình - chùa Trung Trữ, Ninh Giang, huyện Hoa Lư, bà còn được phối thờ cùng cả hai vua. Nhân dân khi làm đền thờ, tô pho tượng Dương thái hậu, nhưng mặt pho tượng tô đỏ. Theo truyền thuyết dân gian thì việc tô mặt đỏ thể hiện sự ngượng ngùng của người đàn bà thờ hai đời chồng, một Hoàng hậu thờ hai đời vua.
Việc Dương Vân Nga - thái hậu nhà Đinh tôn Lê Đại Hành lên làm vua, mở đầu nhà Tiền Lê, rồi lại trở thành vợ vua Lê bị các nhà nho và sử gia trước đây lên án rất gay gắt. Khâm Định nhà Nguyễn bàn: "Đại Thắng Minh là tên hiệu của Đinh Tiên Hoàng. Đại Hành lấy hiệu vua cũ đặt cho vợ mình: Thật là không còn kiêng nể chút gì cả! Sử sách ghi chép, để cười nghìn thu".
Đại Việt Sử Ký toàn thư còn phê phán nặng nề hơn: "Đạo vợ chồng là đầu của nhân luân, dây mối của vương hóa. Hạ kinh của Kinh Dịch nêu quẻ Hàm và quẻ Hằng lên đầu, là để tỏ cái ý lấy đàn bà tất phải chính đáng. Đại Hành thông dâm với vợ vua, đến chỗ nghiễm nhiên lập làm hoàng hậu, mất cả lòng biết hổ thẹn. Đem cái thói ấy truyền cho đời sau, con mình bắt chước mà dâm dật đến nỗi mất nước, há chẳng phải là mở đầu mối họa đó sao?"
Tuy nhiên, về sau giới nghiên cứu lịch sử đã có cái nhìn thông cảm hơn đối với hoàng hậu hai triều Dương Vân Nga. Những nhà sử học bênh vực bà cho rằng, trong khi đất nước đang lâm nguy, nếu chỉ vì quyền lợi của dòng họ và ngôi vị của con mình thì có thể giữ được nước không? Sự lựa chọn và quyết định của bà trong hoàn cảnh ấy, đã biểu hiện thái độ chính trị sáng suốt của một người có khối óc lớn thức thời, xứng đáng được coi là anh hùng.
Sử gia Nguyễn Khắc Thuần trong Việt Sử Giai Thoại cũng cho rằng: "Đinh Tiên Hoàng mất, vua nối ngôi là Đinh Toàn chỉ mới được 6 tuổi, Lê Hoàn làm Phó Vương, giữ quyền nhiếp chính, ấy là vì sự thể lúc đó buộc phải làm như vậy. Sau, vận nước lâm nguy, xã tắc không thể phó thác cho Đinh Toàn bé nhỏ, chư tướng cùng Dương Thái hậu tôn Lê Hoàn lên ngôi, và Lê Hoàn đã vui nhận ý tôn lập đó, ấy cũng bởi sự thể lúc bấy giờ buộc phải làm như vậy đó thôi. Ai lên ngôi để hưởng cuộc đời nhung lụa, còn Lê Hoàn lên ngôi trước hết là để nhận lấy sứ mệnh vinh quang mà cực kì khó khăn, đó là chỉ huy cuộc chiến đấu chống quân Tống xâm lăng, bảo vệ nền tự chủ và thái bình cho xã tắc, kính thay".
DƯƠNG VÂN NGA - Nỗi oan của một mỹ nhân trong lịch sử Việt Nam
Hoàng hậu hai triều minh chúa.
Bà là một mỹ nhân tài sắc, vợ hai triều vua được coi là minh chúa, có công lớn trong thời đầu dựng nước của lịch sử Việt Nam: Đinh Tiên Hoàng và Lê Đại Hành. Bà đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong việc chuyển giao quyền lực từ nhà Đinh sang nhà Tiền Lê và cuộc kháng chiến chống quân xâm lược nhà Tống sau này. Tước vị được tấn phong của bà là Đại thắng minh hoàng hậu, sử sách viết là Dương hậu, hay Dương thái hậu, dã sử gọi là Dương Vân Nga. Hiện nay bài vị của bà trong các điện thờ và nhiều đường phố, trường học ở Việt Nam như Ninh Bình, Đà Nẵng, Vũng Tàu, Buôn Ma Thuột, Thanh Hóa, Nha Trang, TP.Hồ Chí Minh... mang tên Dương Vân Nga. Còn trong nhiều tác phẩm văn học nghệ thuật người ta gọi bà là Thái hậu Dương Vân Nga. Nhân đây cũng nói thêm rằng, đã có ý kiến phản biện về việc nên hay không việc dùng tên dã sử, hay tên trong các vở tuồng của bà đặt cho các đường phố Việt Nam? Đây cũng là điều nghiêm túc, đáng suy nghĩ. Riêng trong bài viết này, chúng ta hãy tạm dùng tên dân gian của bà cho dễ hiểu
Bà sinh vào khoảng năm 952 và mất năm 1000 tại cố đô Hoa Lư. Chính sử chỉ cho biết bà họ Dương, không ghi rõ tên và nguồn gốc xuất thân. Sau này nhiều nhà nghiên cứu còn cho rằng bà tên Dương Ngọc Vân, là con gái của Dương Tam Kha, hoặc Dương Nhị Kha - hai sứ quân trước thời nhà Đinh.
Gần đây, theo cuốn Phả hệ họ Ngô Việt Nam, đã đặt vấn đề bà là hoàng hậu ba triều, trước khi lấy Đinh Tiên Hoàng bà đã là vợ Hậu Ngô vương Ngô Xương Văn? Các tác giả Phan Duy Kha, Lã Duy Lan, Đinh Công Vĩ trong tác phẩm Nhìn lại lịch sử (NXB Văn Hóa Thông Tin, 2003) đã ủng hộ giả thiết này, nhưng còn nhiều tranh cãi và chưa có luận chứng thuyết phục. Đó cũng là điều dễ hiểu, bởi có những cứ liệu lịch sử cách đây 200 năm còn nhiều điểm mập mờ, mang tính giả định, huống hồ đây chỉ là chuyện về bà hoàng hậu hơn 1.000 năm trước…
Vẻ đẹp rạng ngời của Dương Vân Nga
Theo quan niệm phong kiến “trai tài gái sắc”, nếu không phải người đàn bà đẹp, bà không thể là hoàng hậu hai triều minh đế, chứ đừng nói đến hoàng hậu cả ba triều.
Sinh thời Dương Vân Nga rất xinh đẹp. Bà có gương mặt bầu bĩnh phúc hậu, nhưng vẫn có nét thanh tú, cao sang. Nước da trắng hồng, mắt phượng mày ngài luôn long lanh tình tứ. Bà không chỉ đẹp mà còn đầy sinh lực, quyến rũ. Nhan sắc của bà được mô tả trong cuốn sử thi Hoàn vương ca tích được tìm thấy tại tỉnh Hà Nam:
Ở vùng hạ lưu sông Bôi, phía tây bắc cố đô Hoa Lư, quê hương của bà còn lưu truyền thuyết kiêng trồng hoa quỳnh. Tương truyền rằng, sau khi làm hoàng hậu Đinh Tiên Hoàng, bà ngồi kiệu son vinh quy bái tổ. Bà cho mở dạ tiệc lớn khao thưởng dân làng và truyền lệnh thôn nữ tuổi từ 16 muốn dự tiệc phải trùm khăn che mặt, để không có ai đẹp vào đêm dạ hội. Vậy mà dưới trăng sao, giữa lúc vẻ đẹp Dương Vân Nga ngời ngời tỏa sáng, thì bỗng đâu một cơn gió từ rừng cây thổi tới mang theo hương thơm ngào ngạt, quyến rũ. Mùi hương làm các tướng sĩ và dân làng đờ ra mê mẩn, không còn say đắm ngắm bà. Dương Vân Nga nổi giận lôi đình, liền lệnh cho quân lính nhổ hết cây hoa, ném vào rừng sâu. Từ đó người dân các vùng Gia Thủy, Gia Hưng huyện Nho Quan (Ninh Bình) có tục kiêng trồng hoa quỳnh, loài hoa thơm ngào ngạt nở vào ban đêm.
Dương Vân Nga không chỉ có sắc đẹp làm say lòng các đấng quân vương, bản lĩnh chính trị, thời cuộc của bà cũng hiếm thấy, nếu xét theo thân phận của người đàn bà dưới thời phong kiến xa xưa.
Tài trí Dương Vân Nga
Qua các triều đại phong kiến Việt Nam, việc nhiều võ quan nhân thời loạn lạc, trong nước còn hoang mang mẹ góa con côi, đã ra tay làm chuyện thoán đoạt để viết nên trang sử mới, vẫn thường xảy ra. Thời nhà Đinh bước sang triều vua Phế Đế chắc không phải là ngoại lệ. Người ta không tin một tên hoạn quan tép riu, chỉ vì giấc mơ hoang đường đã ra tay ám hại cả hai cha con Đinh Tiên Hoàng, hòng lên ngôi báu. Bởi dù có giết vua cũng không ai cho hắn làm vua. Sách Đại Việt sử ký toàn thư chép rằng: “Đỗ Thích làm Đồng quan lại, đêm nằm ở trên cầu, chợt thấy sao sa vào mồm, cho là điềm tốt, mới manh tâm giết vua. Đến đây, nhân lúc vua ăn yến ban đêm, say nằm ở trong sân, Thích bèn giết, lại giết cả Nam Việt vương Liễn. Khi ấy việc bắt hung thủ rất ngặt, Thích trốn nép ở trên máng nước trong cung. Qua ba ngày, khát quá, gặp trời mưa lấy tay hứng nước để uống, cung nữ trông thấy báo với Định quốc công Nguyễn Bặc. Bặc sai bắt đem chém, đập nát xương và băm thịt ra từng mảnh, chia cho người trong nước ăn, ai cũng tranh nhau ăn…”.
Chính vì không tin câu chuyện khá dễ dãi, hoang đường nên nhiều nhà nghiên cứu bác bỏ giả thiết này, mà đặt ra nghi vấn việc sát hại cha con Đinh Tiên Hoàng có bàn tay quan Thập đạo tướng quân Lê Hoàn, với sự hậu thuẫn của chính Dương Vân Nga? Họ cho rằng động cơ của Lê Hoàn là toan tính tiếm ngôi, còn Dương Vân Nga muốn giành giật ngai vàng cho con trai, nên đã câu kết với Lê Hoàn. Tuy nhiên, dù bác bỏ giả thiết Đỗ Thích giết vua, lập luận sau cũng không có bằng chứng lịch sử đáng tin cậy.
Giờ đây, nhìn lại lịch sử rối ren lúc bấy giờ, chúng ta thấy Dương Vân Nga rơi vào hoàn cảnh ngàn cân treo sợi tóc, bị xâu xé bởi rất nhiều thế lực. Chồng chết năm bà mới khoảng 28 tuổi, con trai lên ngôi mới 6 tuổi. Lê Hoàn làm nhiếp chính, tự xưng phó vương, không phải không có ý dòm ngó ngôi vua. Bằng chứng là các thuộc hạ của Lê Hoàn, như đại tướng quân Phạm Cự Lạng và các tướng khác nhiều lần lăm le và sau tôn Lê Hoàn làm vua. Một thế lực khác là phe bảo hoàng, đứng đầu là Định quốc công Nguyễn Bặc, Ngoại giáp Đinh Điền, Phạm Hạp… muốn dấy binh về kinh sư giết Hoàn. Phương Nam thì phò mã Ngô Nhật Khánh, vì hận Đinh Tiên Hoàng, dẫn cả ngàn chiến thuyền của Chiêm Thành vào cướp, muốn tiến đánh Hoa Lư. Phương Bắc thì triều đình nhà Tống thừa cơ nước ta bất ổn, định đem quân sang xâm lấn. Trước tình thế đó, Dương Vân Nga đã đi một nước cờ rất cao tay, cùng lúc hóa giải tất cả. Một mặt, bà đã góp phần giữ cho giang sơn yên ổn thanh bình, chuyển giao quyền lực đúng thời điểm lịch sử, chọn đúng người tài đứng ra giúp nước. Mặt khác, bà đã bảo toàn được mạng sống, danh vọng, địa vị cho mình và con trai, thông qua việc nhường ngôi cho Lê Hoàn. Bởi nếu việc cướp ngôi xảy ra, mẹ con bà sẽ mất tất cả. Cuối cùng con trai của bà và Đinh Tiên Hoàng vẫn được làm Vệ Vương, riêng bà vẫn là bậc mẫu nghi thiên hạ. Nếu không đi nước cờ chính sự sáng suốt trước tình thế thù trong giặc ngoài này, liệu mẹ con bà và giang sơn không biết sẽ về đâu?
Không thể nói khác, hành động của người đàn bà mới qua tuổi 28, lại vừa mất chồng mang dáng dấp một nhà chính trị già dặn. Bà chính là gương mặt tài sắc vẹn toàn, đặc biệt trong thời khắc rối ren của lịch sử
Sau 1975, sân khấu Sài Gòn có tác phẩm rất nổi tiếng ca ngợi Dương Vân Nga, gắn liền với vai diễn bất hủ của nghệ sĩ Thanh Nga, đó là vở cải lương Thái hậu Dương Vân Nga. Ngay sau khi gia đình Thanh Nga bị bọn cướp giết hại, bà vừa nằm xuống, đã có hàng loạt nghệ sĩ tài danh như Phượng Liên, Bạch Tuyết… thay nhau thủ diễn vai này, nhưng không ai vượt qua được cái bóng sừng sững, cả về vóc dáng sân khấu và nghệ thuật ca diễn của Thanh Nga. Tuy nhiên, tác phẩm này còn hơi duy lý một chiều, khi các tác giả chỉ tập trung tô vẽ quá đà lòng yêu nước của Dương Vân Nga, mà chưa thấy những góc khuất mang tính nhân văn và sự sắc sảo về thời cuộc trong tâm hồn nhiều uẩn khúc của bà Thái hậu. Sau đó ít lâu cũng xuất hiện một vở cải lương (mà tôi không tiện nêu tên) có nhiều chi tiết bôi bác, bóp méo lịch sử và nhân vật lịch sử: Các đại công thần khai quốc nhà Đinh như Đinh Điền, Nguyễn Bặc… vốn chống đối Lê Hoàn và bị giết chết, chỉ vì muốn bảo vệ hoàng tộc nhà Đinh, đã bị biến thành bọn theo giặc bán nước.. Đến mức con cháu hai dòng họ này đã viết báo phản ứng quyết liệt và xách đơn đi kiện nhiều nơi. Nhân đây cũng nói thêm rằng, văn học nghệ thuật có quyền hư cấu, sáng tạo, nhưng phải hết sức cẩn trọng với đề tài lịch sử. Văn nghệ sĩ có lương tâm không được quyền bóp méo, bịa đặt, đổi trắng thay đen bản chất lịch sử. Bất cứ một nhân vật nào trong chính sử, trải qua thời gian đều có cả trăm, cả ngàn con cháu vẫn còn đang sống. Cùng với sự lan tỏa vô bờ bến của văn học nghệ thuật, nếu tự nhiên có ai vu khống tổ tiên, ông cha mình theo giặc bán nước thì mình sẽ tính sao đây?
Nỗi oan của người đàn bà đẹp
Các sử gia thời phong kiến như Ngô Sĩ Liên, Ngô Thì Sĩ, Lê Văn Hưu… với cái nhìn Nho giáo khắt khe, đã gay gắt chỉ trích khía cạnh luân thường đạo lý, nghĩa vợ chồng của Lê Hoàn và Dương Vân Nga. Ngô Sĩ Liên đã viết những câu trong Đại Việt sử ký toàn thư: “…Đại Hành thông dâm với vợ vua, đến chỗ nghiễm nhiên lập làm Hoàng hậu, mất cả lòng biết hổ thẹn. Đem cái thói ấy truyền cho đời sau, con mình bắt chước mà dâm dật đến nỗi mất nước, há chẳng phải là mở đầu mối họa đó sao?”. Đặc biệt là Ngô Thì Sĩ còn có những lời mạt sát nặng nề hơn với Dương Vân Nga. Bà mắc phải những tội tày trời như gian phu dâm phụ, âm mưu cướp cả ngôi của con vì tình, âm mưu giết chồng?
Tuy nhiên, các sử gia thời xưa với quan điểm phong kiến và một số nhà nghiên cứu sau này đều ở trong tâm thế “suy đoán có tội”, chứ không trưng ra được những bằng chứng cụ thể. Nói vui, nó giống như việc bức cung người chết, không biết đâu là hư đâu là thật và không thể tránh oan sai… Việc kết tội không bằng cớ những nhân vật lớn của lịch sử tưởng không phải cách làm khoa học lịch sử. Còn chuyện các vua đời sau thu nạp cung tần mỹ nữ của vua đời trước vẫn thường xảy ra trong lịch sử. Ngay cả Đinh Tiên Hoàng sau khi dẹp loạn mười hai sứ quân cũng lấy vợ của Nam Tấn Vương đó thôi?...
Người ta thường nói, cái gì dân thờ thì đó là sự thật. Tuy nhiên, riêng trường hợp Dương Vân Nga, dân gian và thái độ con người đời sau có quá nhiều mâu thuẫn. Phải chăng đó cũng từ tâm lý đoán mò?
Ngày xưa, dân chúng lập đền thờ các vua Đinh - Lê trên nền tảng cung điện Hoa Lư mà không quên bà Dương hậu. Chẳng những thế còn tự hợp hai vua, tô tượng hai vua ngồi chung một tòa với Dương hậu ở giữa. Đó là sự ghi nhận của dân gian về công lao của bà, bất chấp thị phi. Nhưng đến đầu đời vua Lê Thái Tổ bị cho là trái đạo mà bỏ đi. Hơi ngược với thái độ tâm linh này, tại Hoa Lư cũng có hai đền thờ riêng Đinh Tiên Hoàng - Lê Đại Hành và bà Dương hậu ngồi chung tòa với Lê Đại Hành. Theo tục lệ của làng, cứ đến ngày giỗ Đinh Tiên Hoàng, dân chúng lại dùng kiệu rước tượng bà Dương hậu từ đền Lê Đại Hành sang cúng, cúng xong lại trả bà về. Tuy nhiên, trước khi rước bà vào kiệu, người ta lật đít tượng đánh 10 roi. Coi như bài học cho con cháu về đạo lý, tiết hạnh. Tục lệ này, sau có nhiều lời khuyên, mới bỏ được vài chục năm nay.
Ngày nay, tại thành phố Ninh Bình, tên Dương Vân Nga cùng với Lê Đại Hành được đặt cho hai con đường rất đẹp, nằm song song với nhau bên bờ sông Vân. Tên sông cũng ẩn nghĩa như giường mây, ghi dấu truyền thuyết tình yêu giữa hai người.
Nhân vô thập toàn và phận đàn bà như Dương Vân Nga dưới thời phong kiến càng không phải thánh nhân ngoại lệ. Phải chăng con người ngày nay suy ngẫm về lịch sử nhân ái và bình tĩnh hơn? Bởi ngay cả những triều vua tung vó ngựa oai hùng trong lịch sử, cũng còn quá nhiều điều cho người đời sau chê trách.
Nếu người đàn bà chồng chết khi còn rất trẻ, tái giá với một quân vương, dù là si tình, hay chỉ là nước cờ chính trị để tự bảo vệ mình và con trong thế nước hỗn mang, thì có đáng cho người đời sau lên án? Trong khi những giả thiết kết tội bà cũng chỉ mơ hồ, dựa trên suy đoán.
Có lẽ không chỉ hôm nay, mà chúng ta nên dạy cho con cháu đời sau một thái độ nhân văn khi nhìn về lịch sử?...
Nguồn: thầy Trần Trung Hiếu
Hoàng hậu 2 triều Đinh và tiền Lê, nỗi oan của một mỹ nhân trong sử Việt - Dương Vân Nga là Hoàng hậu của 2 vị Hoàng đế thời kỳ đầu lập quốc trong lịch sử Việt Nam - Đinh Tiên Hoàng và Lê Đại Hành. Bà đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong việc chuyển giao quyền lực từ nhà Đinh sang nhà Tiền Lê. Tuy nhiên, bà không được chính sử ghi chép nhiều. Đại Việt sử ký toàn thư chỉ cho biết bà họ Dương, không nói bà tên là gì, cũng không viết xuất thân của bà ra sao.
Còn theo truyền tụng dân gian, Dương Vân Nga là con gái của ông Dương Thế Hiển, quê ở vùng Nho Quan, Ninh Bình. Sinh thời, Vân Nga rất xinh đẹp. Bà có khuôn mặt bầu bĩnh rất phúc hậu song vẫn có nét thanh tú, cao sang. Nước da trắng hồng và cặp mắt phượng, mày ngài lúc nào cũng long lanh đầy tình tứ.
Năm 968, sau khi dẹp xong "loạn 12 sứ quân", thống nhất đất nước, Đinh Bộ Lĩnh (Đinh Tiên Hoàng) lên ngôi vua, lấy tôn hiệu là Đại Thắng Minh Hoàng đế, đóng đô ở Hoa Lư (Ninh Bình), đặt quốc hiệu là Đại Cồ Việt, lấy niên hiệu là Thái Bình.
Trong một lần đến vùng Nga My, nghe tiếng hát giọng trong trẻo của một cô gái, Đinh Bộ Lĩnh xuống ngựa, cho người gọi cô gái, nhưng không thấy. Ông chợt nghĩ đến người bạn bố mình xưa kia là Tướng quân Dương Thế Hiển ở gần đây, bèn ghé vào thăm. Thế Hiển sai con gái Vân Nga bưng nước mời khách. Nàng có tiếng nói hệt giọng hát Đinh Bộ Lĩnh vừa nghe. Nhà vua xin được đón cô gái về kinh đô, lúc đó Vân Nga tròn 16 tuổi. Về sau, bà là một trong 5 hoàng hậu của vua Đinh, được vua rất yêu chiều do có nhan sắc và hiểu biết.
Năm 979, Đinh Bộ Lĩnh và hoàng tử Đinh Liễn bị hoạn quan Đỗ Thích giết hại. Triều thần tôn Vệ Vương Đinh Toàn (mới được 6 tuổi) lên ngôi Hoàng đế, tôn Dương Vân Nga làm Hoàng Thái Hậu. Thập đạo Tướng quân Lê Hoàn (Lê Đại Hành) được Dương Thái hậu chọn làm Nhiếp chính, sau tự xưng là Phó Vương.
Các đại thần Đinh Điền, Nguyễn Bặc, Phạm Hạp thấy quyền lực rơi vào tay Lê Hoàn, lại nghi Dương Thái hậu cùng Lê Hoàn tư thông nên kéo quân về Hoa Lư tiến đánh nhưng bị Lê Hoàn đánh bại. Ở biên giới phía Bắc, giặc Tống lợi dụng tình hình Đại Cồ Việt rối ren, chuẩn bị cất binh xâm lược.
Năm 980, trước nguy cơ xâm lược của quân Tống, Dương hoàng hậu cùng triều thần tôn Lê Hoàn lên làm Hoàng đế, lập nên nhà Tiền Lê. Việc này, Đại Việt Sử Ký Toàn Thư và Khâm Định Việt Sử Thông Giám Cương Mục đều có chép lại:
"Bấy giờ, Lạng Châu nghe tin quân Tống sắp kéo sang, liền làm tờ tâu báo về. Thái hậu sai Lê Hoàn chọn dũng sĩ đi đánh giặc, lấy người ở Nam Sách Giang là Phạm Cư Lạng làm đại tướng quân. Khi triều đình đang bàn kế hoạch xuất quân, Cự Lạng cùng các tướng quân khác đều mặc áo trận đi thẳng vào Nội phủ, nói với mọi người rằng: 'Nay chúa thượng còn trẻ thơ, chúng ta dẫu hết sức liều chết để chặn giặc ngoài, may có chút công lao, thì có ai biết cho? Chi bằng trước hãy tôn lập ông Thập đạo làm Thiên tử, sau đó sẽ xuất quân thì hơn'".
Quân sĩ nghe vậy đều hô 'vạn tuế'. Thái hậu thấy mọi người vui lòng quy phục bèn sai lấy áo long cổn khoác lên người Lê Hoàn, mời lên ngôi Hoàng đế. Từ đó Lê Hoàn lên ngôi, đổi niên hiệu là Thiên Phúc vào đầu năm 980, giáng phong Đinh Toàn làm Vệ Vương".
Tháng 7/980 quân Tống xâm lược Đại Cồ Việt. Lê Hoàn vừa lên ngôi đã phải triển khai lực lượng kháng chiến đánh giặc bảo vệ đất nước. Đến tháng 3/981, cuộc kháng chiến chống Tống do Lê Hoàn trực tiếp chỉ huy thắng lợi hoàn toàn. Vua Tống buộc phải xuống chiếu lui quân. Sau thắng lợi, Lê Hoàn dốc sức chăm lo xây dựng đất nước.
Năm 982, Lê Đại Hành phong Dương Vân Nga là Đại Thắng Minh Hoàng Hậu. Chính sử không cho biết hai người có bao nhiêu con, nhưng theo các thần tích ở cố đô Hoa Lư thì họ có một cô con gái tên Lê Thị Phất Ngân. Về sau, công chúa Phất Ngân được gả cho cho Điện tiền chỉ huy sứ Lý Công Uẩn - người mở đầu triều đại nhà Lý.
Cuối đời, hoàng hậu Dương Vân Nga tu hành tại động Am Tiên ở phía đông kinh thành Hoa Lư. Tại đây còn lưu giữ một bài thơ truyền khẩu khắc trên tường Chùa tóm tắt về cuộc đời bà: "Hai vai gồng gánh hai Vua/ Hai triều hoàng hậu, tu Chùa Am Tiên/ Theo chồng đánh Tống bình Chiêm/ Có công với nước, vô duyên với đời...". Năm 1000, bà qua đời.
Hoàng hậu Dương Vân Nga được thờ cùng với vua Lê Đại Hành tại đền vua Lê ở khu di tích cố đô Hoa Lư và thờ cùng vua Đinh Tiên Hoàng tại đền Mỹ Hạ ở Gia Thủy, Nho Quan. Tại khu di tích đình - chùa Trung Trữ, Ninh Giang, huyện Hoa Lư, bà còn được phối thờ cùng cả hai vua. Nhân dân khi làm đền thờ, tô pho tượng Dương thái hậu, nhưng mặt pho tượng tô đỏ. Theo truyền thuyết dân gian thì việc tô mặt đỏ thể hiện sự ngượng ngùng của người đàn bà thờ hai đời chồng, một Hoàng hậu thờ hai đời vua.
Việc Dương Vân Nga - thái hậu nhà Đinh tôn Lê Đại Hành lên làm vua, mở đầu nhà Tiền Lê, rồi lại trở thành vợ vua Lê bị các nhà nho và sử gia trước đây lên án rất gay gắt. Khâm Định nhà Nguyễn bàn: "Đại Thắng Minh là tên hiệu của Đinh Tiên Hoàng. Đại Hành lấy hiệu vua cũ đặt cho vợ mình: Thật là không còn kiêng nể chút gì cả! Sử sách ghi chép, để cười nghìn thu".
Đại Việt Sử Ký toàn thư còn phê phán nặng nề hơn: "Đạo vợ chồng là đầu của nhân luân, dây mối của vương hóa. Hạ kinh của Kinh Dịch nêu quẻ Hàm và quẻ Hằng lên đầu, là để tỏ cái ý lấy đàn bà tất phải chính đáng. Đại Hành thông dâm với vợ vua, đến chỗ nghiễm nhiên lập làm hoàng hậu, mất cả lòng biết hổ thẹn. Đem cái thói ấy truyền cho đời sau, con mình bắt chước mà dâm dật đến nỗi mất nước, há chẳng phải là mở đầu mối họa đó sao?"
Tuy nhiên, về sau giới nghiên cứu lịch sử đã có cái nhìn thông cảm hơn đối với hoàng hậu hai triều Dương Vân Nga. Những nhà sử học bênh vực bà cho rằng, trong khi đất nước đang lâm nguy, nếu chỉ vì quyền lợi của dòng họ và ngôi vị của con mình thì có thể giữ được nước không? Sự lựa chọn và quyết định của bà trong hoàn cảnh ấy, đã biểu hiện thái độ chính trị sáng suốt của một người có khối óc lớn thức thời, xứng đáng được coi là anh hùng.
Sử gia Nguyễn Khắc Thuần trong Việt Sử Giai Thoại cũng cho rằng: "Đinh Tiên Hoàng mất, vua nối ngôi là Đinh Toàn chỉ mới được 6 tuổi, Lê Hoàn làm Phó Vương, giữ quyền nhiếp chính, ấy là vì sự thể lúc đó buộc phải làm như vậy. Sau, vận nước lâm nguy, xã tắc không thể phó thác cho Đinh Toàn bé nhỏ, chư tướng cùng Dương Thái hậu tôn Lê Hoàn lên ngôi, và Lê Hoàn đã vui nhận ý tôn lập đó, ấy cũng bởi sự thể lúc bấy giờ buộc phải làm như vậy đó thôi. Ai lên ngôi để hưởng cuộc đời nhung lụa, còn Lê Hoàn lên ngôi trước hết là để nhận lấy sứ mệnh vinh quang mà cực kì khó khăn, đó là chỉ huy cuộc chiến đấu chống quân Tống xâm lăng, bảo vệ nền tự chủ và thái bình cho xã tắc, kính thay".
DƯƠNG VÂN NGA - Nỗi oan của một mỹ nhân trong lịch sử Việt Nam
Hoàng hậu hai triều minh chúa.
Bà là một mỹ nhân tài sắc, vợ hai triều vua được coi là minh chúa, có công lớn trong thời đầu dựng nước của lịch sử Việt Nam: Đinh Tiên Hoàng và Lê Đại Hành. Bà đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong việc chuyển giao quyền lực từ nhà Đinh sang nhà Tiền Lê và cuộc kháng chiến chống quân xâm lược nhà Tống sau này. Tước vị được tấn phong của bà là Đại thắng minh hoàng hậu, sử sách viết là Dương hậu, hay Dương thái hậu, dã sử gọi là Dương Vân Nga. Hiện nay bài vị của bà trong các điện thờ và nhiều đường phố, trường học ở Việt Nam như Ninh Bình, Đà Nẵng, Vũng Tàu, Buôn Ma Thuột, Thanh Hóa, Nha Trang, TP.Hồ Chí Minh... mang tên Dương Vân Nga. Còn trong nhiều tác phẩm văn học nghệ thuật người ta gọi bà là Thái hậu Dương Vân Nga. Nhân đây cũng nói thêm rằng, đã có ý kiến phản biện về việc nên hay không việc dùng tên dã sử, hay tên trong các vở tuồng của bà đặt cho các đường phố Việt Nam? Đây cũng là điều nghiêm túc, đáng suy nghĩ. Riêng trong bài viết này, chúng ta hãy tạm dùng tên dân gian của bà cho dễ hiểu
Bà sinh vào khoảng năm 952 và mất năm 1000 tại cố đô Hoa Lư. Chính sử chỉ cho biết bà họ Dương, không ghi rõ tên và nguồn gốc xuất thân. Sau này nhiều nhà nghiên cứu còn cho rằng bà tên Dương Ngọc Vân, là con gái của Dương Tam Kha, hoặc Dương Nhị Kha - hai sứ quân trước thời nhà Đinh.
Gần đây, theo cuốn Phả hệ họ Ngô Việt Nam, đã đặt vấn đề bà là hoàng hậu ba triều, trước khi lấy Đinh Tiên Hoàng bà đã là vợ Hậu Ngô vương Ngô Xương Văn? Các tác giả Phan Duy Kha, Lã Duy Lan, Đinh Công Vĩ trong tác phẩm Nhìn lại lịch sử (NXB Văn Hóa Thông Tin, 2003) đã ủng hộ giả thiết này, nhưng còn nhiều tranh cãi và chưa có luận chứng thuyết phục. Đó cũng là điều dễ hiểu, bởi có những cứ liệu lịch sử cách đây 200 năm còn nhiều điểm mập mờ, mang tính giả định, huống hồ đây chỉ là chuyện về bà hoàng hậu hơn 1.000 năm trước…
Vẻ đẹp rạng ngời của Dương Vân Nga
Theo quan niệm phong kiến “trai tài gái sắc”, nếu không phải người đàn bà đẹp, bà không thể là hoàng hậu hai triều minh đế, chứ đừng nói đến hoàng hậu cả ba triều.
Sinh thời Dương Vân Nga rất xinh đẹp. Bà có gương mặt bầu bĩnh phúc hậu, nhưng vẫn có nét thanh tú, cao sang. Nước da trắng hồng, mắt phượng mày ngài luôn long lanh tình tứ. Bà không chỉ đẹp mà còn đầy sinh lực, quyến rũ. Nhan sắc của bà được mô tả trong cuốn sử thi Hoàn vương ca tích được tìm thấy tại tỉnh Hà Nam:
Ở vùng hạ lưu sông Bôi, phía tây bắc cố đô Hoa Lư, quê hương của bà còn lưu truyền thuyết kiêng trồng hoa quỳnh. Tương truyền rằng, sau khi làm hoàng hậu Đinh Tiên Hoàng, bà ngồi kiệu son vinh quy bái tổ. Bà cho mở dạ tiệc lớn khao thưởng dân làng và truyền lệnh thôn nữ tuổi từ 16 muốn dự tiệc phải trùm khăn che mặt, để không có ai đẹp vào đêm dạ hội. Vậy mà dưới trăng sao, giữa lúc vẻ đẹp Dương Vân Nga ngời ngời tỏa sáng, thì bỗng đâu một cơn gió từ rừng cây thổi tới mang theo hương thơm ngào ngạt, quyến rũ. Mùi hương làm các tướng sĩ và dân làng đờ ra mê mẩn, không còn say đắm ngắm bà. Dương Vân Nga nổi giận lôi đình, liền lệnh cho quân lính nhổ hết cây hoa, ném vào rừng sâu. Từ đó người dân các vùng Gia Thủy, Gia Hưng huyện Nho Quan (Ninh Bình) có tục kiêng trồng hoa quỳnh, loài hoa thơm ngào ngạt nở vào ban đêm.
Dương Vân Nga không chỉ có sắc đẹp làm say lòng các đấng quân vương, bản lĩnh chính trị, thời cuộc của bà cũng hiếm thấy, nếu xét theo thân phận của người đàn bà dưới thời phong kiến xa xưa.
Tài trí Dương Vân Nga
Qua các triều đại phong kiến Việt Nam, việc nhiều võ quan nhân thời loạn lạc, trong nước còn hoang mang mẹ góa con côi, đã ra tay làm chuyện thoán đoạt để viết nên trang sử mới, vẫn thường xảy ra. Thời nhà Đinh bước sang triều vua Phế Đế chắc không phải là ngoại lệ. Người ta không tin một tên hoạn quan tép riu, chỉ vì giấc mơ hoang đường đã ra tay ám hại cả hai cha con Đinh Tiên Hoàng, hòng lên ngôi báu. Bởi dù có giết vua cũng không ai cho hắn làm vua. Sách Đại Việt sử ký toàn thư chép rằng: “Đỗ Thích làm Đồng quan lại, đêm nằm ở trên cầu, chợt thấy sao sa vào mồm, cho là điềm tốt, mới manh tâm giết vua. Đến đây, nhân lúc vua ăn yến ban đêm, say nằm ở trong sân, Thích bèn giết, lại giết cả Nam Việt vương Liễn. Khi ấy việc bắt hung thủ rất ngặt, Thích trốn nép ở trên máng nước trong cung. Qua ba ngày, khát quá, gặp trời mưa lấy tay hứng nước để uống, cung nữ trông thấy báo với Định quốc công Nguyễn Bặc. Bặc sai bắt đem chém, đập nát xương và băm thịt ra từng mảnh, chia cho người trong nước ăn, ai cũng tranh nhau ăn…”.
Chính vì không tin câu chuyện khá dễ dãi, hoang đường nên nhiều nhà nghiên cứu bác bỏ giả thiết này, mà đặt ra nghi vấn việc sát hại cha con Đinh Tiên Hoàng có bàn tay quan Thập đạo tướng quân Lê Hoàn, với sự hậu thuẫn của chính Dương Vân Nga? Họ cho rằng động cơ của Lê Hoàn là toan tính tiếm ngôi, còn Dương Vân Nga muốn giành giật ngai vàng cho con trai, nên đã câu kết với Lê Hoàn. Tuy nhiên, dù bác bỏ giả thiết Đỗ Thích giết vua, lập luận sau cũng không có bằng chứng lịch sử đáng tin cậy.
Giờ đây, nhìn lại lịch sử rối ren lúc bấy giờ, chúng ta thấy Dương Vân Nga rơi vào hoàn cảnh ngàn cân treo sợi tóc, bị xâu xé bởi rất nhiều thế lực. Chồng chết năm bà mới khoảng 28 tuổi, con trai lên ngôi mới 6 tuổi. Lê Hoàn làm nhiếp chính, tự xưng phó vương, không phải không có ý dòm ngó ngôi vua. Bằng chứng là các thuộc hạ của Lê Hoàn, như đại tướng quân Phạm Cự Lạng và các tướng khác nhiều lần lăm le và sau tôn Lê Hoàn làm vua. Một thế lực khác là phe bảo hoàng, đứng đầu là Định quốc công Nguyễn Bặc, Ngoại giáp Đinh Điền, Phạm Hạp… muốn dấy binh về kinh sư giết Hoàn. Phương Nam thì phò mã Ngô Nhật Khánh, vì hận Đinh Tiên Hoàng, dẫn cả ngàn chiến thuyền của Chiêm Thành vào cướp, muốn tiến đánh Hoa Lư. Phương Bắc thì triều đình nhà Tống thừa cơ nước ta bất ổn, định đem quân sang xâm lấn. Trước tình thế đó, Dương Vân Nga đã đi một nước cờ rất cao tay, cùng lúc hóa giải tất cả. Một mặt, bà đã góp phần giữ cho giang sơn yên ổn thanh bình, chuyển giao quyền lực đúng thời điểm lịch sử, chọn đúng người tài đứng ra giúp nước. Mặt khác, bà đã bảo toàn được mạng sống, danh vọng, địa vị cho mình và con trai, thông qua việc nhường ngôi cho Lê Hoàn. Bởi nếu việc cướp ngôi xảy ra, mẹ con bà sẽ mất tất cả. Cuối cùng con trai của bà và Đinh Tiên Hoàng vẫn được làm Vệ Vương, riêng bà vẫn là bậc mẫu nghi thiên hạ. Nếu không đi nước cờ chính sự sáng suốt trước tình thế thù trong giặc ngoài này, liệu mẹ con bà và giang sơn không biết sẽ về đâu?
Không thể nói khác, hành động của người đàn bà mới qua tuổi 28, lại vừa mất chồng mang dáng dấp một nhà chính trị già dặn. Bà chính là gương mặt tài sắc vẹn toàn, đặc biệt trong thời khắc rối ren của lịch sử
Sau 1975, sân khấu Sài Gòn có tác phẩm rất nổi tiếng ca ngợi Dương Vân Nga, gắn liền với vai diễn bất hủ của nghệ sĩ Thanh Nga, đó là vở cải lương Thái hậu Dương Vân Nga. Ngay sau khi gia đình Thanh Nga bị bọn cướp giết hại, bà vừa nằm xuống, đã có hàng loạt nghệ sĩ tài danh như Phượng Liên, Bạch Tuyết… thay nhau thủ diễn vai này, nhưng không ai vượt qua được cái bóng sừng sững, cả về vóc dáng sân khấu và nghệ thuật ca diễn của Thanh Nga. Tuy nhiên, tác phẩm này còn hơi duy lý một chiều, khi các tác giả chỉ tập trung tô vẽ quá đà lòng yêu nước của Dương Vân Nga, mà chưa thấy những góc khuất mang tính nhân văn và sự sắc sảo về thời cuộc trong tâm hồn nhiều uẩn khúc của bà Thái hậu. Sau đó ít lâu cũng xuất hiện một vở cải lương (mà tôi không tiện nêu tên) có nhiều chi tiết bôi bác, bóp méo lịch sử và nhân vật lịch sử: Các đại công thần khai quốc nhà Đinh như Đinh Điền, Nguyễn Bặc… vốn chống đối Lê Hoàn và bị giết chết, chỉ vì muốn bảo vệ hoàng tộc nhà Đinh, đã bị biến thành bọn theo giặc bán nước.. Đến mức con cháu hai dòng họ này đã viết báo phản ứng quyết liệt và xách đơn đi kiện nhiều nơi. Nhân đây cũng nói thêm rằng, văn học nghệ thuật có quyền hư cấu, sáng tạo, nhưng phải hết sức cẩn trọng với đề tài lịch sử. Văn nghệ sĩ có lương tâm không được quyền bóp méo, bịa đặt, đổi trắng thay đen bản chất lịch sử. Bất cứ một nhân vật nào trong chính sử, trải qua thời gian đều có cả trăm, cả ngàn con cháu vẫn còn đang sống. Cùng với sự lan tỏa vô bờ bến của văn học nghệ thuật, nếu tự nhiên có ai vu khống tổ tiên, ông cha mình theo giặc bán nước thì mình sẽ tính sao đây?
Nỗi oan của người đàn bà đẹp
Các sử gia thời phong kiến như Ngô Sĩ Liên, Ngô Thì Sĩ, Lê Văn Hưu… với cái nhìn Nho giáo khắt khe, đã gay gắt chỉ trích khía cạnh luân thường đạo lý, nghĩa vợ chồng của Lê Hoàn và Dương Vân Nga. Ngô Sĩ Liên đã viết những câu trong Đại Việt sử ký toàn thư: “…Đại Hành thông dâm với vợ vua, đến chỗ nghiễm nhiên lập làm Hoàng hậu, mất cả lòng biết hổ thẹn. Đem cái thói ấy truyền cho đời sau, con mình bắt chước mà dâm dật đến nỗi mất nước, há chẳng phải là mở đầu mối họa đó sao?”. Đặc biệt là Ngô Thì Sĩ còn có những lời mạt sát nặng nề hơn với Dương Vân Nga. Bà mắc phải những tội tày trời như gian phu dâm phụ, âm mưu cướp cả ngôi của con vì tình, âm mưu giết chồng?
Tuy nhiên, các sử gia thời xưa với quan điểm phong kiến và một số nhà nghiên cứu sau này đều ở trong tâm thế “suy đoán có tội”, chứ không trưng ra được những bằng chứng cụ thể. Nói vui, nó giống như việc bức cung người chết, không biết đâu là hư đâu là thật và không thể tránh oan sai… Việc kết tội không bằng cớ những nhân vật lớn của lịch sử tưởng không phải cách làm khoa học lịch sử. Còn chuyện các vua đời sau thu nạp cung tần mỹ nữ của vua đời trước vẫn thường xảy ra trong lịch sử. Ngay cả Đinh Tiên Hoàng sau khi dẹp loạn mười hai sứ quân cũng lấy vợ của Nam Tấn Vương đó thôi?...
Người ta thường nói, cái gì dân thờ thì đó là sự thật. Tuy nhiên, riêng trường hợp Dương Vân Nga, dân gian và thái độ con người đời sau có quá nhiều mâu thuẫn. Phải chăng đó cũng từ tâm lý đoán mò?
Ngày xưa, dân chúng lập đền thờ các vua Đinh - Lê trên nền tảng cung điện Hoa Lư mà không quên bà Dương hậu. Chẳng những thế còn tự hợp hai vua, tô tượng hai vua ngồi chung một tòa với Dương hậu ở giữa. Đó là sự ghi nhận của dân gian về công lao của bà, bất chấp thị phi. Nhưng đến đầu đời vua Lê Thái Tổ bị cho là trái đạo mà bỏ đi. Hơi ngược với thái độ tâm linh này, tại Hoa Lư cũng có hai đền thờ riêng Đinh Tiên Hoàng - Lê Đại Hành và bà Dương hậu ngồi chung tòa với Lê Đại Hành. Theo tục lệ của làng, cứ đến ngày giỗ Đinh Tiên Hoàng, dân chúng lại dùng kiệu rước tượng bà Dương hậu từ đền Lê Đại Hành sang cúng, cúng xong lại trả bà về. Tuy nhiên, trước khi rước bà vào kiệu, người ta lật đít tượng đánh 10 roi. Coi như bài học cho con cháu về đạo lý, tiết hạnh. Tục lệ này, sau có nhiều lời khuyên, mới bỏ được vài chục năm nay.
Ngày nay, tại thành phố Ninh Bình, tên Dương Vân Nga cùng với Lê Đại Hành được đặt cho hai con đường rất đẹp, nằm song song với nhau bên bờ sông Vân. Tên sông cũng ẩn nghĩa như giường mây, ghi dấu truyền thuyết tình yêu giữa hai người.
Nhân vô thập toàn và phận đàn bà như Dương Vân Nga dưới thời phong kiến càng không phải thánh nhân ngoại lệ. Phải chăng con người ngày nay suy ngẫm về lịch sử nhân ái và bình tĩnh hơn? Bởi ngay cả những triều vua tung vó ngựa oai hùng trong lịch sử, cũng còn quá nhiều điều cho người đời sau chê trách.
Nếu người đàn bà chồng chết khi còn rất trẻ, tái giá với một quân vương, dù là si tình, hay chỉ là nước cờ chính trị để tự bảo vệ mình và con trong thế nước hỗn mang, thì có đáng cho người đời sau lên án? Trong khi những giả thiết kết tội bà cũng chỉ mơ hồ, dựa trên suy đoán.
Có lẽ không chỉ hôm nay, mà chúng ta nên dạy cho con cháu đời sau một thái độ nhân văn khi nhìn về lịch sử?...
Nguồn: thầy Trần Trung Hiếu
