Đọc sách trực tuyến: Luân lý giáo khoa thư (Nguồn: e-thuvien.com)

Status
Không mở trả lời sau này.
H

hiensau99

MỘT ĐỨA BÉ LƠ ĐỄNH​



Giấp có tính hay nghịch và làm cái gì cũng không có ý tứ. Ở bên láng giềng, người ta mua cát về đổ thành đống, để sắp làm nhà. Giấp đi qua hay nhảy vào giữa đống cát chơi.

Một hôm, thợ nề đem vôi trộn với cát. Giấp không biết, cứ quen như mọi ngày, chạy từ xa nhảy vào giữa đống vôi, ngập quá đầu gối. Giấp không sao lôi chân lên được, kêu la rầm rĩ. Người láng giềng nghe tiếng, ra kéo nó lên, quấn áo lấm bết những vôi.

Về nhà, cha mẹ trông (80) thấy, mắng đánh, Giấp kêu van xin chừa, từ nay không dám lơ đễnh (81) như thế nữa.


Không có ý tứ. Không có ý tứ thường làm hỏng (82) (sai việc), và có khi nguy đến thân. Vậy làm việc gì ta phải có ý tứ và cẩn thận.



Làm việc gì cũng phải có ý tứ.​



-----


(80) ngó
(81) đĩnh
(82) hư



MỘT ĐỨA TRẺ ƯƠNG NGẠNH​



Ngọ là đứa trẻ tinh nhanh (lanh), nhưng tính (83) hay ương ngạnh. Nó đã làm cái gì, thì ai bảo làm sao nó cũng không nghe. Đã nhiều lần ở nhà bị cha mẹ đánh mắng vì nỗi cứng đầu cứng cổ.

Một hôm, đang buổi học, nó nói chuyện. Thầy bảo ngồi im (84), nhưng nó cứ nói. Thầy bắt nó đứng dậy, nó không đứng. Lúc tan buổi học, nó phải phạt ở lại hơn nửa giờ mới được về.

Nếu nó cứ ương ngạnh như thế, rồi có ngày phải đuổi, không được học nữa.


Tính ương ngạnh. Đứa trẻ ương ngạnh là đứa trẻ làm cái gì cũng tự ý mình, ai nói thế nào cũng không được. Ương ngạnh thì ai cũng ghét.

Ta nên nghe lời những bậc phụ huynh dạy bảo, thì rồi mới nên được người ngay lành.


Giải nghĩa. Phụ huynh = phụ là cha, huynh là anh. Nói rộng là bậc ngang với cha với anh mình.


Cá không ăn muối cá ươn.​



-----


(83) tánh
(84) nín lặng
 
H

hiensau99

TÍNH KHOE KHOANG VÀ HỢM MÌNH​




Dần là con ông Bá, nhà giầu. Một hôm, Dần đóng quần áo vào, rồi đi ra đường, có ý khoe mình có quần áo đẹp. Gặp lũ anh Tí là bạn học, đến rủ Dần đi chơi. Dần lên mặt, nói rằng: “Chúng bay ăn mặc như thế kia, tao nào thèm đi chơi với chúng!” Bọn anh Tí mắng lại rằng: “Mày tưởng mày có quần lành áo tốt, là mày hơn người hay sao? Mày là một thằng hợm mình chơi với các công tử.” Nói xong, bọn anh Tí đem nhau đi chơi, chuyện trò vui vẻ, để Dần lủi thủi với cái hợm của mình.


Tính khoe khoang và hợm mình. Những kẻ hay khoe khoang và hợm mình (85) thì thật là dởm (86) và khó chịu. Những kẻ như thế thì không ai ưa, mà ai cũng khinh bỉ.


Giải nghĩa.Dởm = làm cái gì đáng chê cười. – Hợm mình = cậy mình có quần áo đẹp hay có nhiều tiền của mà lên mặt. – Công tử = con các quan.


Chớ nên khoe mình.



-------


(85) kiêu căng.
(86) rởm.



THẰNG BÉ NHÁT SỢ​




– Ba, ra vườn lấy cái rổ đem vào đây cho tao.

– Thưa mẹ, con sợ lắm.

– Sợ cái gì?

– Trời tối lắm, con sợ ma.

– Ai bảo mày có ma? Ma ở đâu? Chỉ nói nhảm (87) thôi. Đi ra xách cái rổ vào đây cho tao. Con trai đâu mà nhát (non gan) thế.

Ba nghe lời mẹ, chạy ra vườn lấy cái rổ vào, ra dáng bạo dạn lắm.


Tính nhát sợ. Tại làm sao mà người ta hay sợ? Sợ là tại có tính nhu nhược và không chịu nghĩ. Vậy khi có cái gì làm cho ta sợ, thì ta hãy xét xem có thật đáng sợ không đã, đừng có sợ hão (88) mà người ta cười là nhát.


Giải nghĩa.
Nhu nhược = nhu là mềm; nhược là yếu. Nhu nhược là hèn yếu, không có can đảm.


Đứa trẻ có can đảm không bao giờ
sợ cái không đáng sợ.​



-------


(87), (88) bậy.
 
H

hiensau99

ĐỨA TRẺ NÓI DỐI​




Ất là con người hàng nước (89) ở trên bờ đê. Nó có tính hay nói dối. Đã nhiều lần nó kêu cháy để đánh lừa (90) người ta mà cười.

Một hôm, cha mẹ nó đi vắng, lửa bốc lên cháy nhà. Nó chạy vào trong làng kêu cháy rầm lên. Nhưng người ta tưởng là nó lại nói dối để đánh lừa, cho nên không ai ra cứu. Đến khi biết là cháy thật, thì chữa không kịp nữa.

Bấy giờ, Ất mới biết nói dối là dại và thiệt cho mình.


Tính nói dối. Nói dối là bụng nghĩ một đàng, mồm (91) nói một nẻo. Ta không nên nói dối bao giờ. Nói dối là một tính rất xấu.


Một lời nói dối, sám hối bảy ngày.​



-------

(89) bán quán.
(90) nói gạt.
(91) miệng.




MỘT ĐỨA TRẺ HAY NÓI XẤU​




Một hôm, ở nhà ông Mậu có mấy người đang ngồi uống nước, nói chuyện. Ông Mậu trông thấy anh Bính đi qua cửa, mới trỏ mà nói rằng: "Thằng bé kia là con ông Hai ở gần đây. Nó ngoan (92), lại học giỏi nữa. Nghe đâu thầy giáo khen nó lắm." Anh Ngọ ngồi gần đấy, thấy cha khen anh Bính, liền nói rằng: "Cha đừng tưởng Bính học giỏi đâu, vừa hôm kia đây, nó không thuộc bài, bị thầy mắng. Người ta lại còn nói nó có tính tham ăn nữa đấy."

Ông Mậu trừng mắt lên, mắng Ngọ rằng: "Không biết chuyện thằng Bính thật hư thế nào, nhưng hãy biết mày nói xấu nó, mày là một đứa hư rồi. Mày hãy giữ mình cho trong sạch, chớ nên nói xấu người ta."


Tính nói xấu. Đem chuyện xấu của người ta ra mà nói làm cho người ta mất danh giá, là mình xấu bụng không có độ lượng. Ta chớ nên nói xấu ai bao giờ.


Giải nghĩa. Độ lượng = bụng rộng rãi.


Soi chân mình rồi hãy soi chân người.​



-------

(92) nết na.
 
H

hiensau99

MỘT ĐỨA TRẺ XẤU BỤNG​



Anh Nhị nghỉ học một ngày, hôm sau đến trường nói dối thầy rằng: "Hôm qua con sốt (93), không đi học được." Nghiêm ngồi ở cuối lớp, muốn làm cho Nhị phải phạt, đứng dậy mách rằng: "Thưa thầy, anh Nhị nói dối đấy ạ, hôm qua con trông thấy anh ấy đi câu với một người nữa ở ngoài bờ sông." Thầy giáo ngoảnh lại mắng Nghiêm rằng: "Tao có hỏi mày đâu, mà mày nói? Thằng Nhị nói dối có tội đã đành, nhưng mày mách lẻo như thế thì mày là đứa vô hạnh."

Cả lớp nhìn Nghiêm ra dáng khinh bỉ lắm. Nghiêm thẹn đỏ mặt, cúi gầm đầu xuống.


Tính mách lẻo. Đứa trẻ hay mách lẻo làm cho anh em bạn phải phạt, là đứa trẻ bụng dạ hèn mạt, làm điều đáng khinh bỉ. Ta không nên mách lẻo.


Giải nghĩa. - Vô hạnh = vô là không, hạnh là nết tốt; nghĩa là không có nết tốt.


Việc mình mình biết,
việc người người hay.​



-------

(93) nóng lạnh



ĐỨA TRẺ HAY CHẾ NHẠO​



Giờ nghỉ học, học trò ra chơi ngoài sân. Giáp chạy vấp, ngã vào một cái cây, đứng ôm bụng mà khóc. Anh Nhân và mấy người nữa chạy lại săn sóc hỏi han.

Đinh thấy thế thì đứng cười và lại chế Giáp rằng: "Anh đau bụng đấy à? Sao mà kêu khóc thế?" Chẳng ngờ được một lát, Đinh cũng trượt chân ngã, đứng nhăn nhó kêu đau. Anh em thấy thế, ai cũng cười chế lại rằng: "Thế bây giờ anh đau răng đấy à?"

Đinh vừa mới chế Giáp xong, bây giờ lại bị người ta chế mình, thật là đáng kiếp.


Tính hay chế nhạo (nhạo cợt). Ta chớ nên chế nhạo ai bao giờ. Khi ta thấy ai gặp việc chẳng may, thì ta phải săn sóc hỏi han, tìm cách hiúp đỡ nhười ta. Như vậy mới phải đạo làm người.


Cười người hôm trước,
hôm sau người cười.​
 
H

hiensau99

MỘT ĐỨA TRẺ HAY GHEN​



Mão thấy mẹ yêu em hơn mình, ra bộ ghen tị. Bà mẹ biết ý, mới gọi Mão mà bảo rằng: "Em con nó còn dại, chưa biết gì, cho nên mẹ phải yêu nó, chiều nó. Con thì đã lớn rồi, đã biết nghĩ, có lẽ nào lại muốn mẹ coi cũng như đứa con nít hay sao. Thế mà bây giờ con thấy mẹ yêu em, thì con lại có ý không vui là nghĩa làm sao? Con phải biết rằng: "Ghen tị như thế là một thói xấu, phải chừa đi mới được."


Tính ghen. Anh em, ai được sung sướng thì ta mừng; bạn hữu ai học hành được tấn tới thì ta vui. Ta chớ nên ghen tị (ghen ghét) với ai, chớ nên đem lòng làm hại ai bao giờ.


Ghen ghét là một thói xấu.​




VÌ TỨC GIẬN MÀ BỊ ONG ĐỐT​



Đinh ra chơi ngoài vườn, thấy ở bụi cây có cái hoa đẹp (94), chạy lại hái, để vào mũi ngửi. Chẳng ngờ có con ong ở trong hoa (95), đốt (96) ngay vào cằm, rồi bay đi mất.

Đinh tức giận đuổi đánh con ong. Bỗng thấy gần đấy có tổ (97) ong, càng giận thêm, liền lấy hòn đá ném vào giữa tổ. Đàn ong bay ra, xúm lại đốt Đinh sưng cả mặt.

Ấy cũng vì tức giận mà thành phải chịu đau.


Tính tức giận. Khi ta nói điều (98) gì, hay làm việc gì, ta phải giữ mình, đừng có nóng nảy, tức giận. Tức giận lên thì thường quên mất cả lẽ phải, có khi sinh ra làm xằng (99).


No mất ngon, giận mất khôn.​



-------


(94) bông tốt
(95) bông
(96) chích
(97) ổ
(98) đều
(99) quấy
__________________
 
H

hiensau99

MỘT ĐỨA TRẺ TÀN BẠO​



Một hôm, Định trông thấy con chó nhà láng giềng chạy vào nhà mình, nó liền đóng cửa lại, rồi lấy gậy đuổi đánh. Con chó kêu rầm lên và chạy đánh đổ vỡ cả đồ đạc. Định thấy vậy lại càng đuổi đánh mãi. Sau con chó tức lên, nhảy vào cắn chân Định một miếng thật đau. Định ngồi ôm chân mà khóc.


Tàn bạo. Tàn bạo là một tính rất xấu. Người ta đối với kẻ hèn yếu hay giống súc vật, bao giờ cũng phải nhân từ thì mới phải đạo.


Ta chớ nên tàn bạo.​



-------


(100) bể



MỘT ĐỨA ĐỘC ÁC​



Thằng Quý là một đứa độc ác, chơi với ai chỉ tìm cách hại người ta.

Một hôm, ở lớp học, nó lấy bút (101) của Nhân ngồi bên cạnh, cắm vào khe bàn, làm cho ngòi bút quằn lên. Đến khi thầy giáo bảo học trò viết ám tả, Nhân cầm đến bút, thì thấy ngòi bút hỏng, không biết làm thế nào, mới ngồi khóc.

Trước thầy giáo đã trông (102) thấy thằng Quý nghịch bút lúc ấy mới biết là bút của Nhân, bèn gọi (103) Quý lên mắng và bắt phạt, rồi lấy ngòi bút khác cho Nhân.


Tính độc ác. Những đứa độc ác thì ai cũng ghét. Bé mà độc ác thì lớn lên thành ra người bất nhân.


Giải nghĩa. - Bất nhân = bất là chẳng, nghĩa là bạc ác, không lương thiện.


Ở hiền gặp lành, ở ác gặp ác.​



-------

(101) viết
(102) ngó
(103) kêu
 
Status
Không mở trả lời sau này.
Top Bottom