Sử 12 Chuyên đề ôn tập - Các nước Châu Phi và Mĩ Latinh

[Mộ Dung Thu Vũ]

[TẶNG BẠN] TRỌN BỘ Bí kíp học tốt 08 môn
Chắc suất Đại học top - Giữ chỗ ngay!!

ĐĂNG BÀI NGAY để cùng trao đổi với các thành viên siêu nhiệt tình & dễ thương trên diễn đàn.

I. CÁC NƯỚC CHÂU PHI
1. Vài nét về cuộc đấu tranh giành độc lập
- Sau chiến tranh thế giới thứ hai
+ Phong trào diễn ra liên tục, sôi nổi với các hình thức đấu tranh khác nhau. Phong trào đấu tranh giành độc lập bùng nổ mạnh trước hết là ở Bắc Phi (vì đây là khu vực có trình độ phát triển kinh tế - xã hội cao hơn các khu vực còn lại).
+ Mở đầu là cuộc binh biến của binh lính và sĩ quan yêu nước Ai Cập (1952), lật đổ vương triều Pharuc, chỗ dựa của thực dân Anh, lập ra nước Cộng hòa Ai Cập ( 18/6/1953).
+ Tiếp theo là Libi (1952), An-giê-ri (1954-1962).
- Nửa sau thập niên 50, hệ thống thuộc địa của thực dân ở châu Phi tan rã, nhiều quốc gia giành được độc lập như: năm 1956 Tuy-ni-di, Ma-rốc, Xu-đăng, năm 1957 - Gana, năm 1958 - Ghi nê.
- Đặc biệt năm 1960 là “Năm châu Phi” với 17 nước được trao trả độc lập.
- Năm 1975, thắng lợi của cách mạng Ăng-gô-la và Mô-dăm-bích đã cơ bản chấm dứt chủ nghĩa thực dân cũ ở châu Phi cùng hệ thống thuộc địa của Bồ Đào Nha bị tan rã.
- Từ 1975 đến nay
+ Hoàn thành cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa thực dân cũ, giành độc lập dân tộc với sự ra đời của nước Cộng hòa Dim-ba-bu-ê (1980) và Namibia (03/1990).
+ Tại Nam Phi, trước áp lực đấu tranh của người da màu, bản Hiến pháp 11-1993, chế độ phân biệt chủng tộc (Apartheid) bị xóa bỏ.
+Trong cuộc bầu cử đa chủng tộc đầu tiên, ông Ne-xơn Man-đê-la (Nelson Mandela) trở thành Tổng thống da đen đầu tiên của nước Cộng hòa Nam Phi (1994).

II. Các nước Mĩ Latinh
1. Vài nét về quá trình đấu tranh giành và bảo vệ độc lập dân tộc
- Đầu thế kỷ XX đã giành độc lập từ Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha, nhưng sau đó lệ thuộc Mĩ.
- Sau chiến tranh thế giới thứ hai là “sân sau”, là thuộc địa kiểu mới của Mĩ.
- Sau Chiến tranh thế giới thứ hai, phong trào đấu tranh chống chế độ độc tài thân Mỹ bùng nổ và phát triển. Tiêu biểu là thắng lợi của cách mạng Cu Ba.
- Tại Cu ba:
+ Tháng 3/1952, Mỹ giúp Ba-ti-xta lập chế độ độc tài quân sự, xóa bỏ Hiến pháp 1940, cấm các đảng phái chính trị hoạt động, bắt giam và tàn sát nhiều người yêu nước…
+ Nhân dân Cu Ba đấu tranh chống chế độ độc tài Ba-ti-xta dưới sự lãnh đạo của Phi-đen Ca-xtơ-rô.
+ Ngày1/1/1959, chế độ độc tài Ba-ti-xta bị lật đổ, nước Cộng hòa Cu Ba thành lập.
+ Sau khi cách mạng thành công, Cu ba tiến hành cải cách dân chủ.
+ 1961 tiến hành Cách mạng xã hội chủ nghĩa và xây dựng chủ nghĩa xã hội.
+ Với sự nỗ lực của nhân dân và sự giúp đỡ của các nước xã hội chủ nghĩa đạt nhiều thành tựu như xây dựng công nghiệp với cơ cấu ngành hợp lý, nông nghiệp đa dạng, đạt thành tựu cao về văn hóa, giáo dục, y tế, thể thao…
=> Là lá cờ đầu trong phong trào giải phóng dân tộc ở Mĩ Latinh.
- Các nước khác
+ Tháng 8/1961, Mỹ lập tổ chức Liên minh vì tiến bộ lôi kéo các nước Mĩ Latinh nhằm ngăn chặn ảnh hưởng của Cu Ba.
+ Từ thập niên 60 -70, phong trào đấu tranh chống Mĩ và chế độ độc tài thân Mĩ giành độc lập phát triển mạnh giành nhiều thắng lợi.
- Với nhiều hình thức: bãi công của công nhân, nổi dậy của nông dân, đấu tranh nghị trường, đấu tranh vũ trang…., biến châu lục này thành “lục địa bùng cháy” (tiêu biểu là phong trào đấu tranh vũ trang ở Vê-nê-xu-ê-la, Pê-ru…)
- Kết quả chính quyền độc tài ở Mĩ Latinh bị lật đổ, chính phủ dân tộc dân chủ được thiết lập.

 

[Võ Nguyễn Thu Uyên]

MỘT SỐ CÂU HỎI ÔN TẬP​

Câu 1. Hãy nêu những thành quả chính trong cuộc đấu tranh giành độc lập của nhân dân châu Phi sau Chiến tranh thế giới thứ hai. Những khó khăn mà châu lục này đang phải đối mặt là gì?

=> Những thành quả chính trong cuộc đấu tranh giành độc lập của nhân dân châu Phi sau Chiến tranh thế giới thứ hai:
- Mở đầu là cuộc binh biến của sĩ quan và binh lính yêu nước Ai Cập (1952) lật đổ vương triều Pharuc, chỗ dựa của thực dân Anh, lập nên nước Cộng hòa Ai Cập (18 – 6 – 1953).
- Năm 1952 nhân dân Libi giành độc lập.
- Sau 8 năm đấu tranh vũ trang chống Pháp (1954 – 1962) nhân dân Angieri đã giành được thắng lợi.
- Tuynidi, Marốc, Xuđăng giành được độc lập năm 1956, Gana năm 1957, Ghilê năm 1958...
+ Năm 1960 được ghi nhận là năm châu Phi với 17 nước được trao trả độc lập.
+ Năm 1975 với thắng lợi của nhân dân Môdămbích, Anggola trong cuộc đấu tranh chống thực dân Bồ Đào Nha, chủ nghĩa thực dân cũ ở Châu Phi cùng hệ thống thuộc địa của nó cơ bản đã tan rã.
+ Từ sau năm 1975, nhân dân các thuộc địa còn lại ở Châu Phi hoàn thành cuộc đấu tranh đánh đổ nền thống trị thực dân cũ, giành độc lập dân tộc và quyền sống của con người:
- 8 – 4 – 1980, nhân dân Nam Rodedia tuyên bố thành lập nước Cộng hòa Dimbabue.
- 21/3/1990, Namibia tuyên bố độc lập.
- Tháng 11 – 1993 chế độ phân biệt chủng tộc sụp đổ ở Nam Phi. Đến tháng 4 – 1994, Nenxon Mandela trở thành tổng thống da đen đầu tiên của Cộng hòa Nam Phi.

=> Những khó khăn mà châu lục này đang phải đối mặt:
- Xung đột về sắc tộc và tôn giáo, đảo chính, nội chiến diễn ra liên miên.
- Bệnh tật và mù chữ
- Sự bùng nổ về dân số, đói nghèo, nợ nần và phụ thuộc nước ngoài...
+ Tháng 5 - 1963 Tổ chức thống nhất châu Phi (OAU) được thành lập, đến năm 2002 đổi tên thành Liên minh châu Phi (AU).
+ Con đường đi tới tương lai tươi sáng của Châu Phi qua nhiều khó khăn, gian khổ.
Câu 2. Hãy trình bày những thành tựu và khó khăn về kinh tế - xã hội của các nước Mĩ Latinh từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai.
=> Những thành tựu về kinh tế - xã hội của các nước Mĩ Latinh từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai:

+ Sau khi khôi phục độc lập, giành được chủ quyền, các nước Mĩ Latinh bước vào thời kỳ xây dựng và phát triển kinh tế - xã hội, đạt được nhiều thành tựu đáng kể:
- Một số nước đã trở thành nước công nghiệp mới như Brazil, Argentina, Mexico.
- Trong những thập kỉ 50 - 70 của thế kỉ XX, tỉ lệ tăng trưởng kinh tế quốc dân bình quân của nước Mĩ Latinh là 5,5%.
- GDP năm 1960 là 69,4 tỉ USD, năm 1979 tăng lên 599,3 tỉ USD.
+ Với Cuba, sau khi cách mạng thành công, chính phủ cách mạng đã tiến hành những cải cách dân chủ. Năm 1961 Chính phủ Cuba tuyên bố bắt đầu tiến hành cách mạng xã hội chủ nghĩa và xây dựng chủ nghĩa xã hội, đạt được nhiều thành tựu to lớn:
- Xây dựng nền công nghiệp với cơ cấu các ngành hợp lí, nền nông nghiệp với sản phẩm đa dạng.
- Đạt thành tựu cao trong các lĩnh vực văn hóa, giáo dục, y tế, thể thao...

=> Những khó khăn:
+ Đến thập kỷ 80 các nước Mĩ Latinh gặp nhiều khó khăn như: sự suy thoái nặng nề về kinh tế, lạm phát tăng nhanh, khủng hoảng trầm trọng,... dẫn đến biến động về chính trị.
+ Bước sang thập kỷ 90, nền kinh tế của Mĩ Latinh có nhiều chuyển biến tích cực hơn. Tuy nhiên tình hình kinh tế của nhiều nước trong khu vực còn gặp không ít khó khăn.

Câu 3. Hãy nêu sự kiện lịch sử chủ yếu của khu vực Mĩ Latinh sau chiến tranh thế giới thứ hai.
=> Các sự kiện lịch sử chủ yếu:​

+ Quá trình giành và bảo vệ độc lập:

• Khác với Châu Á và Phi, nhiều nước ở Mĩ latinh đã sớm dành được độc lập từ tay thực dân Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha từ đầu thế kỉ XIX, nhưng sau đó lại lệ thuộc vào Mĩ.​
• Sau chiến tranh, Mĩ tìm cách biến khu vực này thành "sân sau" của mình và xây dựng các chế độ độc tài thân Mĩ => cuộc đấu tranh chống chế độ độc tài thân Mĩ bùng nổ và phát triển, tiêu biểu là thắng lợi của cách mạng Cuba. Ngày 1/1/1959, Cuba giành độc lập, chế độ độc tài thân Mỹ bị lật đổ.​
• Nhằm ngăn chặn ảnh hưởng của cách mạng Cuba, 8/1961 Mĩ đề xướng tổ chức Liên Minh vì tiến bộ để lôi kéo các nước Mĩ latinh. Tuy nhiên từ các thập niên 60 - 70 phong trào đấu tranh chống Mĩ và chế độ độc tài ở khu vực này ngày càng phát triển và giành nhiều thắng lợi​
• 1964, phong trào đấu tranh của nhân dân Panama đòi chủ quyền kênh đào diễn ra sôi nổi, buộc Mĩ phải trả lại kênh đào vào năm 1999​
• Do phong trào đấu tranh mạnh mẽ, các nước thuộc vùng biển Caribe lần lượt giành độc lập. Và đến năm 1983, đã có 13 quốc gia dành độc lập tại vùng biển này.​
• Phong trào đấu tranh vũ trang chống chế độ độc tài ở các nước Venezuela, Goatêmala, Côlômbia, Pêru, Ni ca ra goa, Chilê, En Xanvađo… diễn ra liên tục, dẫn đến kết quả lật đổ các chính quyền độc tài, thiết lập các chính phủ dân tộc dân chủ.​

+ Trong công cuộc xây dựng và phát triển đất nước:

• Sau khi khôi phục độc lập, giành được chủ quyền, các nước Mĩ latinh bước vào thời kì xây dựng và phát triển kinh tế - xã hội, đạt được nhiều thành tựu quan trọng, một số nước đã trở thành nước công nghiệp mới.​
• Đến thập niên 80, các nước Mĩ Latinh gặp nhiều khó khăn: sự suy thoái nặng nề về kinh tế, lạm phát tăng nhanh, khủng hoảng trầm trọng, nợ nước ngoài chồng chất, dẫn đến nhiều biến động về chính trị​
• Bước sang thập kỉ 90, nền kinh tế có nhiều chuyển biến tích cực hơn: lạm phát giảm, đầu tư nước ngoài đạt khối lượng lớn.​
• Tuy nhiên, tình hình kinh tế ở nhiều nước còn gặp không ít khó khăn.​

Câu 4. Vì sao chiến tranh thế giới thứ 2 Mĩ La-Tinh được gọi là "Lục địa bùng cháy" ?
=> Chiến tranh thế giới thứ 2 Mĩ La-Tinh được gọi là "Lục địa bùng cháy" vì:
+ Các nước ở Mĩ Latinh đã sớm giành được độc lập từ tay thực dân Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha từ đầu thế kỷ XIX, nhưng sau đó lại lệ thuộc vào Mĩ.
+ Từ sau chiến tranh thế giới thứ hai, tình hình ở Mỹ Latinh đã có nhiều chuyển biến mạnh mẽ:
- Mở đầu bằng cuộc cách mạng Cuba năm 1959, từ đầu những năm 60 đến những năm 80 của thế kỷ XX, một cao trào đấu tranh đã bùng nổ mạnh mẽ ở Mỹ Latinh, và khu vực này được ví như "lục địa bùng cháy" của phong trào cách mạng.
- Đấu tranh vũ trang diễn ra ở nhiều nước như Bô-li-vi-a, Vê-nê-xu-ê-la, Cô-lôm-bi-a.
=> Chính quyền độc tài phản động ở nhiều nước bị lật đổ, các chính phủ dân tộc - dân chủ được thiết lập và tiến hành nhiều chính sách tiến bộ.
- Sau thắng lợi của cuộc bầu cử tháng 9 - 1970 ở Chi Lê, chính phủ của Liên minh đoàn kết dân tộc do tổng thống A-gien-đê lãnh đạo đã thực hiện những chính sách cải cách tiến bộ, củng cố độc lập chủ quyền trong những năm 1970 - 1973.
- Ở Ni-ca-ra-goa, dưới sự thành lãnh đạo của mặt trận Xan-đi-nô, nhân dân nước này đã lật đổ chế độ độc tài thân Mĩ, đưa đất nước phát triển theo con đường dân chủ.
- Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân, nhất là sự can thiệp của Mĩ, phong trào cách mạng ở Chi Lê và Nicaragua đều thất bại vào những năm 1973 và 1991
+ Trong công cuộc xây dựng và phát triển đất nước các nước Mĩ La tinh đã thu được nhiều thành tựu quan trọng:
- Củng cố độc lập chủ quyền dân.
- Chủ hóa sinh hoạt chính trị.
- Tiến hành cải cách kinh tế và thành lập các tổ chức liên minh khu vực về hợp tác và phát triển kinh tế.

Câu 5. Vì sao nói Cuba là "Hòn đảo anh hùng"?​

=> Cuba được gọi là hòn đảo anh hùng vì:

• Là một quốc đảo nằm trên vùng biển Caribe, sau chiến tranh thế giới thứ hai, Cuba được mệnh danh là hòn đảo anh hùng trong công cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa đế quốc và xây dựng đất nước.​

a. Đấu tranh chống chủ nghĩa đế quốc:

• Tháng 3 năm 1952, được sự hỗ trợ của Mỹ, Ba-ti-xta làm đảo chính, thiết lập chế độ độc tài quân sự ở Cuba. Dưới chế độ độc tài, mâu thuẫn giữa nhân toàn thể nhân dân Cuba với chế độ độc tài Ba-ti-xta trở nên gay gắt.​
• Ngày 26- 7 - 1953, 135 thanh niên yêu nước dưới sự chỉ huy của Phi - đen Cat-xto-rô tấn công pháo đài Môn-ca-đa. Mặc dù cuộc tấn công không thành nhưng tiếng súng Môn-ca-đa đã mở đầu cho giai đoạn mới của cách mạng Cuba - giai đoạn đấu tranh vũ trang.​
• Bị chính quyền Ba-ti-xta trục xuất, năm 1955, Phi - đen Cat-xto-rô cùng các đồng chí của mình sang Mexico hoạt động. Tại đây ông tiếp tục tập hợp lực lượng, huấn luyện và mua sắm vũ khí chờ thời cơ về nước chiến đấu.​
• Tháng 11 - 1956, Phi-đen cùng 81 chiến sĩ yêu nước trở về trên con tàu Gran-ma, bị địch phát hiện nhưng ông cùng các đã kiên cường chiến đấu, xây dựng căn cứ ở vùng núi Xi-e-ra Ma-e-xto-ra.​
• Từ năm 1958, lực lượng cách mạng phát triển nhanh chóng và liên tiếp mở các cuộc tấn công vào quân đội Ba-ti-xta.​
• 1-1-1959, lực lượng cách mạng của cuộc tấn công đánh chiếm Thủ Đô La-ha-ba-na chế độ độc tài Ba-ti-xta bị lật đổ, cuộc cách mạng dân chủ nhân dân ở Cuba giành được thắng lợi.​
• Ý nghĩa:
  • Cách mạng Cuba thắng lợi đã chấm dứt ách thống trị của chủ nghĩa thực dân, giành độc lập, xóa bỏ chế độ thuộc địa kiểu mới và mở ra kỷ nguyên mới cho đất nước.​
  • Cổ vũ mạnh mẽ phong trào giải phóng dân tộc ở Mỹ Latinh.​
  • Cuba xứng đáng là lá cờ đầu trong phong trào giải phóng dân tộc ở Mỹ Latinh.​

b. Xây dựng đất nước:

• Tháng 4 năm 1961, được sự giúp đỡ của Mĩ, quân phản động lưu vong đã đổ bộ lên mạng điểm Hy rôn hòng tiêu diệt cách mạng Cuba. Quân và dân Cuba đã anh dũng đánh trả, tiêu diệt 1300 tên lính đánh thuê của Mĩ, bảo vệ thành quả cách mạng.​
• Chính giờ phút quyết liệt của cuộc chiến đấu, Phi đen đã tuyên bố với thế giới: Cuba tiến lên xây dựng Chủ nghĩa xã hội. Hệ thống chủ nghĩa xã hội đã vươn dài sang Mĩ La tinh.​
• Sau khi giành được độc lập, nhân dân Cuba bắt tay vào xây dựng chế độ mới xã hội chủ nghĩa:
  • Tiến hành cải cách ruộng đất.​
  • Quốc hữu hóa xí nghiệp, nhà máy, hầm mỏ.​
  • Tiến hành xây dựng nông thôn mới xã hội chủ nghĩa.​
  • Xây dựng được một nền công nghiệp với hệ thống các ngành hợp lý, một nền nông nghiệp đa dạng, giáo dục, y tế, thể thao phát triển mạnh.​
• Mặc dù bị Mỹ bao vây cấm vận, nhưng với ý chí của toàn dân cùng với những cải cách và sự điều chỉnh của chính phủ, nền kinh tế Cuba có những chuyển biến tích cực, mức tăng trưởng ngày càng một gia tăng.​

=> Với những thành tựu trong cuộc chiến đấu và trong xây dựng đất nước, Cuba xứng đáng là "hòn đảo anh hùng".

Câu 6. So sánh giữa các phong trào giải phóng dân tộc ở châu Á, châu Phi và phong trào đấu tranh của nhân dân khu vực Mĩ Latinh ? Vì sao có sự khác biệt đó ?
+ So sánh:
- Châu Á, Phi chống lại đế quốc thực dân và tay sai để giải phóng dân tộc, giành độc lập chủ quyền.
- Khu vực Mĩ Latinh đấu tranh chống các thế lực thân Mĩ để thành lập các chính phủ dân chủ qua đó giành lại độc lập chủ quyền dân tộc.

+ Có sự khác biệt, vì:
- Châu Á, Phi là các nước nửa thuộc địa, thuộc địa hay phụ thuộc vào chủ nghĩa tư bản, độc lập chủ quyền bị mất nên họ đứng lên đấu tranh giành độc lập.
- Còn khu vực Mĩ Latinh vốn là những nước cộng hòa độc lập nhưng thực tế là thuộc địa kiểu mới của Mĩ, vì vậy nhiệm vụ của họ là đấu tranh chống các thế lực thân Mĩ để thành lập các chính phủ dân chủ qua đó giành lại độc lập chủ quyền dân tộc​