Hậu chiến và những mâu thuẫn ban đầu
Hội nghị Yalta
Hội nghị Yalta, diễn ra từ ngày
4 đến ngày
11 tháng 2 năm
1945, là cuộc gặp giữa
tổng thống Mỹ Franklin D. Roosevelt,
thủ tướng Anh Winston Churchill và
Chủ tịch Liên Xô Iosif Vissarionovich Stalin ở
Yalta (thuộc
bán đảo Krym, Liên Xô). Nội dung của cuộc họp để bàn về tương lai hậu chiến của
Đức và
Ba Lan, cũng như việc tham chiến của Liên Xô ở
mặt trận Thái Bình Dương.
Bộ ba Anh - Mỹ - Liên Xô đồng ý chia nước Đức dưới sự kiểm soát của Anh, Mỹ,
Pháp và Liên Xô. Sau này ba phần của Anh, Mỹ, Pháp được nhập lại thành
Tây Đức và phần của Liên Xô được gọi là
Đông Đức. Stalin yêu cầu Đức bồi thường 20 tỷ
đô la tiền chiến phí, nhưng bị bác bỏ tại hội nghị.
Ba nhà lãnh đạo phe
Đồng Minh trong
Thế chiến thứ hai
Lúc này, dù sao chiến tranh vẫn diễn ra ở mặt trận Thái Bình Dương (chủ yếu giữa quân Mỹ và phát xít
Nhật). Roosevelt gợi ý Stalin tuyên chiến với Nhật, giúp Mỹ đánh đổ phát xít
Nhật. Stalin đồng ý.
Ba Lan, dưới sự chi phối của
Hồng quân Liên Xô, có lẽ gặp nhiều khó khăn nhất. Trong hội nghị, Stalin bác bỏ thỉnh cầu mang chính quyền Ba Lan về trạng thái trước thế chiến. Theo Stalin, Liên Xô sẽ cung cấp an ninh cần thiết cho Ba Lan. Ông đồng ý cho Ba Lan bầu cử tự do dựa trên nền tảng chính quyền cộng sản.
Sự thành lập của Liên Hiệp Quốc Cũng tại hội nghị Yalta, bộ ba đồng ý thành lập
Liên Hiệp Quốc. Một tổ chức tương tự
Hội Quốc Liên cũng đã được thành lập sau
Thế chiến thứ nhất, nhưng không hiệu quả về sau - có nhiều ý kiến cho rằng lý do là ở chỗ Mỹ không tham gia. Mục đích chủ yếu của Liên Hiệp Quốc là bảo đảm an ninh thế giới.
Xem thêm: Liên Hiệp Quốc
Nhiệm kỳ của Truman Tổng thống Mỹ Franklin D. Roosevelt đột ngột qua đời vào ngày
12 tháng 4 năm
1945. Phó tổng thống
Harry S. Truman lên thế (chú ý rằng đường lối của Truman ảnh hưởng nhiều đến cách chính sách của Mỹ thời hậu chiến và trong Chiến tranh Lạnh).
Hội nghị Potsdam Truman gặp Stalin lần đầu là ở
Hội nghị Potsdam (ngoại ô của
Berlin) vào tháng 7 năm 1945. Đại diện cùa Anh lúc này là
Clement Attlee, vừa đắc cử Thủ tướng ở Anh.
Hội nghị nhấn mạnh các vấn đề được đưa ra ở
Hội nghị Yalta, trong đó có các vấn đề về tương lai của Đức và Ba Lan. Stalin tiếp tục yêu cầu bồi thường thiệt hại chiến tranh. Truman nhắc lại lời hứa hẹn của Stalin về bầu cử tự do tại Ba Lan.
Ở hội nghị, Truman cũng tuyên bố bom nguyên tử đã được thử nghiệm ở
New Mexico, Stalin - mặc dù đã biết điều này thông qua các gián điệp ở Mỹ - gật đầu.
Bom nguyên tử có ý nghĩa lớn đối với Chiến tranh Lạnh, trong đó là sự chạy đua công nghệ nguyên tử giữa Mỹ và Liên Xô.
Bom nguyên tử cũng được dùng đầu tiên trong chiến tranh ở Nhật theo yêu cầu của Truman.
Quan điểm của Liên Xô Sau khi mất gần 22 triệu người trong cuộc chiến, Liên Xô muốn thành lập các quốc gia vệ tinh xung quanh họ vì vấn đề an ninh.
Ngoài ra, một trong những mục tiêu của xây dựng chủ nghĩa cộng sản là lan tư tưởng cộng sản ra khắp thế giới, loại bỏ chủ nghĩa tư bản, và nhiệm vụ của đảng cộng sản là thúc đẩy sự lan truyền đó.
Stalin bác bỏ những sự hợp tác với
Ngân hàng Thế giới và
Quỹ Tiền tệ Quốc tế. Vì nếu làm ngược lại, vô hình chung ông đang đóng góp vào sự lớn mạnh của chủ nghĩa tư bản. Stalin ủng hộ sự bành trướng chủ nghĩa cộng sản ở
Tây Âu và
châu Á sau này.
Liên bang Xô Viết và sự lớn mạnh của chủ nghĩa cộng sản
Trong Thế chiến thứ hai, Hồng quân Liên Xô giúp các nước Đông Âu thoát khỏi quân phát xít, đồng thời chính quyền theo đường lối cộng sản cũng được thiết lập tại các nước này.
Albania và Bulgaria Ở
Albania, lực lượng cộng sản bị loại trừ vào những năm chiến tranh, sau này được Stalin thiết lập lại. Khi bầu cử diễn ra các năm sau đó, những nhà lãnh đạo chống cộng bị giữ im lặng.
Ở
Bulgaria, chủ nghĩa cộng sản được thiết lập từ năm
1944 đến
1948.
Tiệp Khắc
Tiệp Khắc có truyền thống chống lại chủ nghĩa cộng sản từ trước thế chiến. Trong cuộc bầu cử tự do năm
1946, các người lãnh đạo cộng sản giành được 40% tổng số. Sau này các đảng viên lên thay thế nhiều vị trí trong bộ Công an, cùng với sự hỗ trợ của Liên Xô, họ tổ chức các cuộc mít-tinh, đình công v.v. Đến năm
1948, Tiệp Khắc trở thành một nước vệ tinh của Liên Xô.
Hungary và Romania Cuối năm 1945, tại
Hungary các người cộng sản thất bại trong cuộc bầu cử, các lực lượng Xô Viết vẫn được giữ lại. Họ yêu cầu đưa đảng cộng sản lên nắm bộ Công an. Việc bắt bỏ những phần tử chống cộng có thể đã giúp các người cộng sản lên nắm chính quyền vào cuộc tái bầu cử năm
1947.
Hồng quân Liên Xô cũng được lưu lại ở
România. Năm 1945, vua của Romania bị buộc phải phong quyền thủ tướng cho một người cộng sản, hai năm sau nhà vua bị buộc phải thoái vị.
Tây Đức Các nhà lãnh đạo Đồng Minh muốn giúp Đức xây dựng lại đất nước, hàn gắn vết thương chiến tranh. Tuy nhiên Stalin, theo như ý ông, cho thiết lập chính quyền toàn quyền ở
Tây Đức để nước Đức không thể là mối hiểm họa nữa (*).
Phần Lan và Nam Tư
Phần Lan được giữ độc lập với Liên Xô và ảnh hưởng của chủ nghĩa cộng sản. 1948, Phần Lan ký ràng buộc không can thiệp chuyện ngoại quốc.
Nam Tư cũng tương đối độc lập khỏi sự ảnh hưởng của Liên Xô. Tuy nhiên quốc gia này dưới sự lãnh đạo của một nhà toàn quyền với tên Josip Broz, hay còn được biết đến như là
Tito. 1948, Stalin muốn lật đổ Tito, nhưng thất bại.
Bức màn Sắt
Trong một bài diễn văn vào tháng 2 năm
1946. Stalin khẳng định sự thành công của chủ nghĩa cộng sản và chủ nghĩa tư bản sẽ bị đánh đổ. Mặc dù sẽ phải trải qua nhiều năm trước khi có đủ lực lượng vũ trang để đối đầu với Mỹ, Liên Xô vẫn cố ráo riết thúc đẩy sự lan truyền của chủ nghĩa cộng sản bằng cách thiết lập nền tảng ở các nước Tây Âu.
Một tháng sau, để đáp trả,
Winston Churchill (lúc này không còn là thủ tướng, nhưng vẫn là một nhân vật có tiếng nói mạnh mẽ trong chính trị Anh) đưa ra ý kiến phản bác lại Stalin, và sự thành lập "Bức màn Sắt" là một biểu tượng cho sự chia cắt giữa hai hệ tư tưởng đối nghịch nhau ở châu Âu lúc này. Churchill cũng kêu gọi Mỹ tiếp tục ngăn chặn Stalin lôi các nước vào bên kia của bức màn, nơi chủ nghĩa cộng sản đang ngự trị.
Chính sách của Mỹ
Sau một bài phân tích của
George Kennan, một nhà chính trị Mỹ ở
Moskva, nội dung chủ yếu là chủ nghĩa cộng sản không thể bị đánh đổ một cách nhanh chóng, Mỹ thừa nhận việc thất bại của các nước Đông Âu vào tay của Liên Xô. Nhưng đồng thời cũng thúc giục những hành động giúp đẩy khỏi Tây Âu, kể cả ở Liên Xô. Mặc dù vậy, quan điểm của Kennan coi chủ nghĩa cộng sản như là "một hạt giống với mầm mống tự hủy" và sẽ tự sụp đổ.
wiki