Cuộc sống của xóm nghèo chúng tôi thiếu thốn trăm bề, miếng ăn không những không đủ no, mảnh áo không đủ ấm mà ngay cả ngôi nhà, nơi chúng tôi trú mưa, trú nắng cũng không thể kiên cố. Những ngày bình thường không sao nhưng những ngày có thiên tai về thì cuộc sống của vợ chồng con cái chúng tôi khổ trăm bề. Tôi không than nghèo, cũng không sợ nghèo, dẫu thiếu thốn đến đâu thì chỉ cần tâm hồn tự tại thì vẫn có thể sống vui vẻ. Nhưng mỗi lần nghĩ đến những đứa nhỏ tội nghiệp tôi lại thấy xót xa tấm lòng, đặc biệt là lần ngôi nhà tranh rách nát của tôi bị gió thu tàn phá, lòng tôi chất chồng những tâm sự, nỗi buồn cứ bủa vây.
Tháng tám là thời điểm hạ vừa đi thì thu đã về, đây cũng là thời điểm thường xuyên xảy ra bão lũ trong năm, đặc biệt trong những ngày này, bầu trời vẫn cao và trong nhưng những cơn gió vẫn thổi đến bất ngờ, dữ dội gào thét đáng sợ, những lúc ấy con người đều không ra ngoài, và nơi an toàn nhất đối với mọi người lúc ấy lại chính là những ngôi nhà đơn sơ, tuềnh toàng của mình. Tôi cũng vậy, khi gió thu thổi tới, tôi ngồi trong nhà cùng những đứa trẻ, nhưng lần này những cơn gió đã quá mạnh mẽ, dữ dội nên đã thổi bay những lớp cỏ tranh mà tôi phủ đắp trên mái nhà của mình.
“Tháng tám, trời thu cao, gió giận dữ gào thét
Cuốn đi ba lớp cỏ tranh trên mái nhà ta
Cỏ tranh bay qua sông, rải xuống những miền đất bên sông
Cao thì vắt vẻo treo trên ngọn cây rừng
Thấp thì tả tơi rơi chìm xuống ao nước”
Trận gió thổi qua quá dữ dội, những lớp cỏ tranh của nhà tôi bị cuốn theo chiều của cơn gió bay ra tận bên kia của dòng sông, nằm rải rác quanh đó thật thê thảm, những tấm cỏ nhỏ và nhẹ thì bay cao vắt vẻo trên những ngọn cầy rừng xa xa, những tấm nặng hơn thì rơi tả tơi dưới mặt nước và dần chìm xuống lòng sông. Tôi đã già yếu không thể nhanh chóng thu gom lại những tấm cỏ tranh, lũ trẻ con trong xóm thấy tôi già yếu nên chúng cướp đi những tấm cỏ ngay trước mặt, tôi dù có kêu gọi chúng để lại nhưng chúng không đoái hòa mà ôm cỏ tranh chạy vào trong các khóm trúc. Tôi không thể làm gì, chứng kiến gió thu phá nhà, lại chứng kiến lũ trẻ con cướp cỏ tranh chạy mất, tôi chỉ còn biết chống gậy, tự mình thở than:
“Lũ trẻ trong xóm nam khinh ta già yếu
Nhẫn tâm làm giặc cướp ngay trước mặt ta
Chúng công khai ôm cỏ tranh đi vào trong khóm trúc
Ta khô môi rát miệng, kêu thét mà không được
Trở về chống gậy thở than”
Cơn gió dữ dội chỉ là dấu hiệu cho một cơn mưa lớn, bầu trời bị mây đen giăng đen kịt, bầu trời mùa thu vốn cao trong thì giờ cũng trở nên tối đen lúc chiều tà. Trước khung cảnh bị tàn phá lại thêm sự thiếu thốn đến thảm thương của những vật dụng trong nhà khiến cho tôi đau xót không thôi, chiếc chăn dùng nhiều năm, trở nên cũ kĩ mỏng tanh lại không lành lặn, vốn chẳng thể giữ ấm cho cơ thể, những đứa con thơ vì lạnh mà đạp chăn khiến cho chúng đã rách càng thêm tả tơi. Đầu giường thì nước rột vào nhà như ngoài trời, căn nhà bị nước làm cho ẩm ướt, mà cơn mưa thì chưa có dấu hiệu dừng:
“Một lát sau gió yên mây đen như mực
Trời thu bát ngát đen tối lúc chiều tà
Chiếc chăn vải dùng nhiều năm, lạnh như sắt
Bị đứa con thơ khó ngủ đạp rách toang
Ở đầu giường mái nhà dột, không chỗ nào khô”
Cuộc đời tôi cũng đã gặp rất nhiều những biến cố, những hoạn nạn bất ngờ, trận gió thu này cũng chỉ là một trong số đó. Tôi không thể ngủ trong ngôi nhà đâu đâu cũng bị dột, suốt đêm dài lạnh ngắt, ướt đẫm. Tình cảnh đáng thương này không chỉ xảy ra với riêng tôi mà nó còn là hoàn cảnh chung của rất nhiều bà con nghèo khổ như tôi nữa. Tôi chỉ có một mong ước, có căn nhà vạn gian để những con người tha phương, những người hàn sĩ trong thiên hạ được vui vẻ, không còn bị lo sợ bởi mưa gió bất thường, cũng không bị kinh động mỗi khi gió về. Nhưng hỡi ôi, bao giờ ta mới có thể trông thấy căn nhà ấy sừng sững trước mắt.
Tôi thương cho hoàn cảnh của chính mình, cũng thương cho số phận đau khổ của nhiều người bần cùng như tôi. Tôi ước mong một cuộc sống tốt đẹp sẽ đến với những người đói khổ, thỏa được ước nguyện ấy thì dẫu tôi có chịu rét đến chết cũng thấy thỏa lòng.