uh mình giúp nè
Có lẽ xưa nhất là các tư tưởng của Khổng Tử. Về người thầy, ông có các ý kiến như: Hối nhân bất quyện (dạy người không mệt mỏi), câu này nói về sự nhiệt thành, sự tận tâm, “Giáo bất nghiêm, sư chi nọa” (dạy không nghiêm là lỗi của thầy) câu này khuyên dạy học phải nghiêm túc… về người học, câu nói nổi tiếng nhất của ông là: “Học nhi bất tư tắc võng, tư nhi bất học tắc đãi” (học mà không suy nghĩ thì sai lầm, suy nghĩ mà không học thì nguy hiểm). Câu danh ngôn này nói về quan hệ biện chứng giữa học và nghĩ, tức cũng là quan hệ giữa trò và thầy, học và dạy. Lý luận sư phạm và dạy học hiện đại không hề bác bỏ mà vẫn khẳng định các ngôn từ minh triết cổ đại. Dạy học là hoạt động sáng tạo từ hai phía: thầy và trò. Nếu chỉ nhấn mạnh một phía, chỉ lấy thầy giáo làm trung tâm hay chỉ lấy học sinh làm trung tâm đều không đúng. Cố giáo sư Nguyễn Ngọc Quang đề xuất khái niệm: dạy học hợp tác (giữa thầy và trò) hoặc: thầy chủ đạo, trò chủ động. Trong quá trình dạy học và giáo dục, cả thầy và trò đều là hai chủ thể giáo dục tích cực, năng động và sáng tạo, hợp tác chặt chẽ với nhau, tác động lẫn nhau. Cổ ngữ còn có câu: Giáo học tương trưởng (dạy và học cùng giúp nhau lớn lên). Không những sự dạy của thầy làm cho trò trưởng thành mà ngược lại sự học của trò cũng giúp cho thầy tiến bộ. Quan hệ thầy trò là một trong những quan hệ xã hội và nhân văn cao quý và thiêng liêng nhất xưa nay là vì vậy. Dù ngày nay, các nguồn thông tin văn hóa khoa học đã trở nên vô cùng phong phú, rộng lớn, tính chủ động sáng tạo của người học nâng lên rất nhiều, song điều đó không có nghĩa là vai trò của người thầy bị giảm sút hay triệt tiêu, mà trái lại phải hoàn thiện và nâng cao gấp bội. Bởi vì: giáo dục không chỉ là thông tin mà còn là đào tạo, bao gồm đào tạo và tự đào tạo và chỉ con người mới đào tạo được con người. Câu tục ngữ: Không thầy đố mày làm nên vẫn chưa bị lỗi thời mà còn phải cập nhật trong thời đại mới. Tầm sư học đạo, tôn sư trọng đạo vẫn còn là chân lý và đạo lý thời nay. Cố nhiên như đồng chí Phạm Văn Đồng nói: Thầy phải ra thầy, trò phải ra trò. Thái độ dạy học phải đúng đắn thì thái độ học tập mới đúng đắn.
Học tập và suy nghĩ
Nói về thái độ học tập, tôi nghĩ trọng tâm là ở hai chữ học và tư - tức học tập và suy nghĩ. Giáo dục ở mọi thời đại đều là sự truyền thụ và kế thừa các giá trị văn hóa, tư tưởng và khoa học từ thế hệ trước đến thế hệ sau. Ta thường gọi đó là hệ thống tri thức hay hệ thống các nguyên lý khoa học. Hệ thống này không phải vô hồn, vô cảm, mà kèm theo nó là một hệ thống tư tưởng (và tình cảm), một chủ nghĩa nhân văn để giáo dục, không phải là sự nhồi nhét đầu óc mà là sự đào tạo con người. Người đi học trước tiên có nhiệm vụ tiếp nhận và lĩnh hội hệ thống tri thức và hệ thống tư tưởng đó, biến nó từ của xã hội, của lịch sử trở thành của bản thân, của cá nhân. Còn gọi đó là sự chiếm lĩnh hay sự đồng hóa. Quá trình này vừa có tính khách quan, vừa có tính chủ quan, vừa có tính thụ động vừa có tính năng động. Chúng ta đều biết từ xưa đến nay trong các lớp học, các nhà trường, học sinh đều phải học các môn học, mỗi môn học là một hệ thống nhỏ hợp thành một hệ thống lớn các môn học, gọi là chương trình bộ môn và chương trình tổng thể, đó là một hệ thống tri thức và tư tưởng tạo nên nội dung giáo dục.
Khoa tri thức luận hay khoa học luận xác định các nhân tố cơ bản của tri thức phổ thông và chuyên nghiệp (từ tiểu học, trung học đến đại học…) bao gồm các sự kiện, các khái niệm, các tư tưởng, các định luật và cao nhất là các lý thuyết, các học thuyết khoa học, cùng các ứng dụng xã hội, công nghệ và kỹ thuật… Biến tất cả các giá trị và thành tựu khách quan có tính xã hội đó thành các phẩm chất và năng lực chủ quan có tính cá nhân là một công việc vô cùng gian khổ và kiên trì, đòi hỏi những cố gắng rất lớn của người học, từ nhỏ đến lớn, trong một quá trình nhiều năm. Không lạ gì học tập được quan niệm là một quá trình lao động và phấn đấu, “chỉ thêu nên gấm, sắt mài thành kim”, “kiến tha lâu đầy tổ”… Vừa học, vừa tập, vừa hành, người học dần dần mở rộng biên độ và nâng cao trình độ tri thức, tư tưởng, kỹ năng, kỹ xảo của mình để thành người được đào tạo, được giáo dục theo một mục tiêu chung và riêng nào đó. Từ là người được đào tạo trở thành người tự đào tạo, từ là người tiếp nhận tri thức, tư tưởng, kỹ thuật trở thành người vận dụng sáng tạo tri thức, tư tưởng, kỹ thuật… quá trình giáo dục, đào tạo là như vậy.
Trong quá trình nói trên, học tập và suy nghĩ là hai thao tác trí tuệ quan trọng nhất. Không học tập thì không có gì để suy nghĩ. Không suy nghĩ thì học tập cũng như không, có khi còn tệ hơn là vì sa vào định kiến, giáo điều sai lầm. Còn chỉ suy nghĩ, suy nghĩ mà không học tập thì suy nghĩ sẽ đi vào cõi mông lung không có nội dung, căn cứ, mục tiêu, có khi trở thành loạn óc, loạn trí. Lỗ Tấn có thiên truyện ngắn Khổng Ất Kỷ miêu tả một nhân vật “thầy đồ cuồng chữ”. Kiểu người này trong cuộc sống chúng ta không phải hiếm gặp. Tiếng Việt ta có những từ ghép: học thức, học vấn, học hỏi, học tập, học hành nêu lên nội dung toàn diện của sự học để nhắc nhủ người học.
Khiêm tốn, thật thà, dũng cảm
Vì những nhận thức trên cho nên theo tôi, cái tâm thế đầu tiên của mọi người đi học bất cứ ở đâu chưa phải là thái độ sẵn sàng hoài nghi, sẵn sàng phản bác hay tranh luận như một vài nhà lý luận không sư phạm thuyết giáo. Có lẽ cái tâm thế này nảy sinh do một lối dạy học áp đặt, một lối học thụ động nào đó gây nên thành phản ứng. Tuy nhiên, cái tâm thế đó cũng có tác dụng tiêu cực đối với việc học tập, tạo nên một thái độ học tập đối phó, đề phòng, thiếu cởi mở, tin tưởng. Thái độ học tập cần thiết đầu tiên, như mọi lời khuyên xưa nay, đó là thái độ khiêm tốn, chân thành học tập, sẵn sàng tiếp thu, tiếp nhận mọi tri thức mới mẻ, đúng đắn, tốt đẹp do các môn học, các thầy giáo đem lại. Kể cả những người đã có một trình độ uyên bác nhất định cũng cần khiêm tốn chân thành học tập, huống hồ là những người mới khởi hành trên con đường vạn dặm của tư tưởng, văn hóa, khoa học.
Một trong năm điều Bác Hồ dạy thanh thiếu niên là: Khiêm tốn, thật thà, dũng cảm. Trong học tập cũng vậy, trước hết phải khiêm tốn, thật thà không kiêu ngạo, chủ quan, không giấu ***, giả dối, “biết thì nói biết, không biết thì nói không biết, đó là biết vậy”. Thái độ đó còn gọi là “hư tâm học tập”, chuẩn bị cho tâm trí mình trong sáng, cởi mở, sẵn sàng tiếp nhận chân, thiện, mỹ của giáo dục. Kế đó là dũng cảm, tức là mạnh dạn tìm tòi, suy nghĩ, kể cả nghi ngờ, phản biện, tranh luận, đồng thời cũng sẵn sàng phục thiện, thừa nhận sai lầm, sửa chữa thiếu sót, bổ sung kiến thức, như lời dạy của Bác Hồ: học thầy, học bạn, học sách vở, học cuộc sống, học nhân dân…
Tư duy giáo dục hiện đại dạy: không chỉ học tri thức mà còn học cách tìm tòi, sáng tạo tri thức, học cách học tập. Muốn có phương pháp học tập đúng, phải có thái độ học tập đúng. Cũng như muốn có phương pháp giảng dạy tốt phải có thái độ giảng dạy tốt, bao gồm sự chuẩn bị thái độ học tập tốt cho học sinh.
[TẶNG BẠN] TRỌN BỘ Bí kíp học tốt 08 môn
)