*Văn bản " Hoàng Lê nhất thống chí" (hồi thứ 14)
..." Rõ ràng, các tác giả Hoàng Lê nhất thống chí, trong khi xây dựng nên một tượng đài bất hủ về người anh hùng Nguyễn Huệ, đã ít nhiều rời bỏ thiên kiến trước đây của họ. Song họ không còn lựa chọn nào khác vì Nguyễn Huệ thực sự là một anh hùng dân tộc. Ngẫm ra, lập trường dân tộc và tinh thần yêu nước tỏng ngòi bút tác giả đã là nguyên nhân để cho lịch sử văn học ta có được sừng sững chân dung một vị anh hùng đã từng giúp dân xây dựng xiết bao công trình"
_________________( Nguyễn Đăng Điệp, trong Để viết được bài tlv hay lớp 9,1996)
*Chuyện người con gái Nam Xương
"Là nhà văn nhân đạo, Nguyễn Dữ không muốn những người đức hạnh, nết na như Vũ Nương bị chết. Song hiện thực là hiện thực. Vũ Nương đã chết! Để minh oan và đền đáp sự ngay thẳng thật thà, lòng hiếu thảo, sự thuỷ chung của nàng, tác giả đã tưởng tượng ra sự hồi sinh của nàng- nàng đã được các nàng tiên vớt lên, đưa về đảo tiên sống- và ông tưởng tượng ra cảnh hội ngộ với Trương Sinh. Mô-típ các vị tiên cứu người chết oan khá phổ biển trong các truyện truyền kì phương Đông. Tái hợp là nguyện vòng của nhân dân. Cái tài của Nguyễn Dữ là ông đã dung hoà được hiện thực với ước mơ, cái tồn tại và cái ảo ảnh. Vũ Nương trở về với dưng thế, những chỉ hiện ra "ở giữa dòng mà nói vọng vào:[...] Thiếp chẳng thể trở về nhân gian được nữa". Ẩo ảnh chỉ chập chờn và mau chóng tan biến. Chia li là vĩnh viễn, bởi người chết rồi không thể nào sống lịa:" Rồi trong ....biến đi mất" Đấy cũng là đặc sắc trong truyện truyền kỳ của Nguyễn Dữ mà các tác giả sau ông không thể vượt qua. Ảo ảnh đoàn tụ mau chóng mất đi, chỉ còn lại một hiện thực cay đắng không ai muốn nhưng không chống lại được: đứa trẻ mồ côi, người chồng cô đơn."
____(Theo Nguyễn Đăng Na, Một bị kịch của con người trong Bình giảng Văn học 9)
* Đoạn trích "Kiều ở lâu Ngưng Bích"
" Bốn câu thơ lục bát Buồn trông... trong Truyện Kiều của Nguyễn Du mang nhiều ý nghĩa: tâm trạng người còn gái lưu lạc nơi quê người, con người và thiên nhiên, thân phận cô đơn của con người, được diễn đạt bằng những câu thơ mà nhịp độ du dương như chìm đắm, chím mãi vào hư vô. Buồn trông... ấy với một cấu trúc thơ cổ điển hoàn chỉnh, đấy chất thơ, là những cảnh sâu thắm tình người; bốn cảnh bát ngát trời mây, biển cả, đồng nội, nhạt mờ, một màu xanh ngưng động quanh lầu Ngưng Bích[...]. Bốn cảnh trong đoạn thơ Buồn trông... ảo mờ, mênh mông, không đường viên, trông qua nỗi buồn, như qua làn nước mát
_________________( Đỗ Đức Hiểu, Đổi mới đọc và bình văn,1998)
[TẶNG BẠN] TRỌN BỘ Bí kíp học tốt 08 môn