được nhắc tới nhiều nhát của Thạch Lam. Hình ánh
chuyến tàu đêm chạy qua một phố huyện nghèo thời trước
đã được Thạch Lam miêu tả rất khéo léo , đã nổi lên thành
một hình ảnh đầy ý nghĩa, bộc lộ chủ đề của tác phẩm.
Trước hết, bối cảnh cho chuyến tàu đêm xuất hiện là cuộc sống
buồn tẻ, đơn điệu, đáng thương nơi phố huyện. Thạch Lam đã chọn
được thời điểm để làm nổi bật những tính chất ấy. Truyện bắt đầu
từ tiếng trống thu không dội xuống phố huyện, từng tiếng, từng
tiếng mỏi mòn, giữa lúc trên bầu trời, ánh sáng đang dần nhường
chỗ cho bóng hoàng hôn, phương Tây đỏ rực lên như lửa báo hiệu
một ngày đang tắt. Đêm tối sẽ đem tới cho phố huyện những gì? Chỉ
có bóng tối, sự im lặng, mà tiếng ếch nhái ngoài đồng, tiếng muỗi
kêu trong nhà, lại khiến cho nó càng trở nên vắng lặng, hoang vu,
buồn bã hơn. Thế ra, giữa thế kỉ XX, thế kỉ của những đô thị đầy
ấp ánh sáng, vẫn có những miền đất sống trong sự tăm tối của cuộc
sống hàng trăm, hàng ngàn năm về trước như vậy đấy.
Phiên chợ chiều đã vãn, những ồn ào tấp nập của buổi chợ đã
tan đi, để lại phố huyện với thực chất của nổ: cái nghèo nàn, cái
tiêu điều xơ xác Những đứa trẻ con lom khom tìm kiếm trên cái
nền chợ xơ xác ấy, giữa những rác rưởi mà phiên chợ bỏ lại,
mong tìm được chút gì dỡ cho cuộc sống. Thật là một chi tiết đầy ý
nghĩa và rất gợi cảm về cái nghèo.
Rồi đêm xuống. Cuộc sống có xôn xan động đậy được chút nào
chăng? Quả cũng có xôn xao một chút đấy, nhưng không vì thế mà
vẻ nghèo, vẻ buồn của cuộc sống lại bớt đi. Bắt đầu là .ngôi hàng
nước của mẹ con chị Tí, với chiếc võng con, vài ba cái bát, một điếu
hút thuốc lào... bày ra rồi lại thu vào vì vắng khách. Tiếp đến là
gánh phở có ngọn lửa bập bùng của bác Siêu, cũng vắng khách vì đó
là thứ quá xa xỉ (phở mà trở thành xa xỉ phẩm, thật là một nhận
xét hóm hỉnh và đầy xót xa của Thạch Lam !).
Chính giữa cảnh tiêu điều như vậy của phố huyện, Thạch Lam
đã miêu tả tâm trạng khắc khoải chờ đợi chuyến tàu của hai chị
em cô bé Liên. Đó là hai đứa trẻ đã từng có những ngày sống ở
một nơi không đến nỗi nghèo khổ và tối tăm như thế. Với chúng,
nhất là với bé Liên, nơi ấy, Hà Nội, luôn đọng lại như một kỉ niệm
xa xôi và mơ hồ nhưng bao giờ cũng êm đềm, đẹp đẽ và rực rỡ ánh
sáng. Còn giờ đây, nơi phố huyện, cuộc sống của chúng thiếu hẳn
ánh sáng và niềm vui. Ngày nào cũng giống hệt ngày nào, chúng
chờ bán cho người ta những món hàng nhỏ nhoi không hề thay
đổi: một bao diêm, một cuộn chi, mấy bánh xà phòng... Chiều
chiều, trong bóng chập choạng của hoàng hôn và trong tiếng muỗi
vo ve, hai chị em cặm cụi kiểm đếm số tiền bé nhỏ bán được trong
ngày. Chi tiết về .chiếc chõng tre cũ, sắp gãy được Thạch Lam đưa
vào đây đầy ý nghĩa: cuộc sống của hai đứa trẻ mới lớn lên sao mà
đã sớm già nua tàn tạt Cả chi tiết bà lão hơi điên đến mua rượu
uống, cũng gợi lên bao nỗi buồn. Cái thế giới mà các em Liên và
An tiếp cận ngày này qua ngày khác chi có thế. Đây là niềm vui,
biết lấy gì mà hi vọng?
May mắn thay, hai đứa trẻ đã tìm được chút mềm vui để mong
đợi Mỗi đêm chuyến tàu từ Hà Nội sẽ đi qua phố huyện trong mấy
phút. Mỗi đêm, hai đứa trẻ lại chờ đợi chuyến tàu. Hẳn các em đã
chờ đợi nó qua suốt một ngày buồn tẻ của mình. Nhưng nỗi đợi chờ
bắt đầu khắc khoải từ khi bóng chiều đổ xuống. Rồi trong đêm tối,
những ngọn đèn thắp lên ở đằng kia, bóng hai mẹ con chị. Tí
trên đường, ngọn lửa bập bùng của gánh phơ bác Siêu, tiếng hát
của vợ chồng bác Xẩm mù... Với các em, đó là những cái mốc điểm
bước đi của thời gian đang cho các em xích gần lại với chuyến tàu.
Mỗi đêm, chỉ có một chuyến tàu đi qua phố huyện. Các em không
thể bỏ lỡ nó. Bởi thế, đã buồn ngủ ríu cả mắt, An và Liên vẫn cố
chống lại cơn buồn ngủ. Cho đến khi, vì chờ đợi quá lâu trong cái
không khí buồn tẻ của phố huyện, bé An không thể thức được nữa.
Em gối đầu lên tay chị, mi mắt sắp sửa rơi xuống, còn dặn với: - Tàu
đến chị đánh thức em dậy nhé ! Thật là một cảnh chờ đợi thiết tha
như mọi sự chờ đợi thiết tha ở trên đời !
Trên phố huyện ấy, giữa tâm trạng chờ đợi ấy của hai đứa
trẻ, chuyến tàu đêm được Thạch Lam miêu tả tỉ mỉ và trang
trọng làm sao ! Chuyến tàu được báo trước từ xa, với hình ảnh
hai ba người cầm đèn ***g lung lay các bóng dài, vẻ xôn xao của
những người chờ tàu, rồi ngọn lửa xanh biếc sát mặt đất như
ma trơi. Rồi tiếng còi xe lửa ở đâu vang lại trong đêm khuya kéo
dài ra theo ngọn gió xa xôi. Chuyến tàu đã đến cùng với tiếng
còi đã rít lên. Đoàn tàu vụt qua trước mặt. Bé An đã thức dậy
và tâm hồn của hai đứa trả đều bị cuốn hút bởi chuyến tàu. Các
toa đèn đều sáng trưng... những toa hạng trên sang trọng, lố nhố
người, đồng và kền lấp lánh và các cửa kính sáng. Đoàn tàu đã đi
qua nhưng tâm hồn chị em Liên trù vẫn gửi hút theo nô mãi,
nhìn nó để lại trong đêm tối những đốm than đỏ bay tung trên
đường sắt... cái chầm nhỏ của chiếc đèn xanh... xa xa mãi rồi di
khuất sau rặng tre.
Giờ đây, sự tương phản giữa hình ảnh đoàn tàu với cuộc sống
nơi phố huyện càng trở nên rõ rệt trong tâm trí của đứa trẻ: đêm .
tối vẫn bao bọc xung quanh, đồng ruộng mênh mang và yên lặng.
Đọc xong truyện Hai đứa trẻ, người đọc không thể không .ngẫm
nghĩ về ý nghĩa sâu xa của hình ảnh chuyến tàu đêm mà Thạch
Lam đã cố tình miêu tả nó để làm nổi lên thật rõ cuộc sống buồn
tẻ đáng thương của hai chị em Liên. Với các em, chuyến tàu ấy là
tất cả niềm vui và hi vọng. Đó là Hà Nội trong quá khứ êm đềm
xa xôi. Đó là niềm vui duy nhất để giải tỏa cho tâm từ sau một
ngày mệt mỏi, đơn điệu và buồn chán. Đó là âm thanh, ánh sáng,
vẻ lấp lánh, của một cuộc đời mà các em hi vọng, một cuộc đời
khác, hoàn toàn không giống với cuộc đời nghèo nàn và tẻ nhạt
nơi đây. Có lẽ, qua truyện ngắn này, Thạch Lam đã muốn nói với
chúng ta: có những cuộc đời mới đáng thương sao, có những ước mơ
bé nhỏ, tội nghiệp nhưng chân thành tha thiết và cảm động làm
sao? Nhưng dẫu sao, sự chờ đợi của các em cũng cho chúng ta một
bà. học: trong cuộc đời, phải biết vượt lên cái tẻ nhạt, cái vô vị
hàng ngày để mà hi vọng, vì còn có hi vọng, dẫu cho hi vọng rất
nhỏ bé, thì mới có thể còn gọi là sống.
Hai đứa trẻ không thuộc loại truyện hấp dẫn người đọc vì sự
li kì .hay gay cấn của cốt truyện. Sức mạnh và sức sống của nó nằm
trong vấn đề mà nó đặt ra và cá trong thái độ của Thạch Lam đối
với cuộc sống: một thái độ ấp iu đầy lòng nhân ái. Chính thái độ
ấy cũng ảnh hưởng đến cách viết của Thạch Lam: tỉ mỉ và trân
trọng. Truyện tuy hơi buồn nhưng nó giúp cho con người thêm yêu
thương con người.
[TẶNG BẠN] TRỌN BỘ Bí kíp học tốt 08 môn