Có dịp về thăm Bà Rịa, qua cầu Long Hương bắc ngang dòng sông Dinh êm đềm uốn lượn chảy giữa lòng thị xã, bạn đã thấy ngay Nhà Tròn, một di tích lịch sử cách mạng nổi tiếng của thị xã Bà Rịa đầu thế kỷ 20, thực dân Pháp tiến hành khai thác lập đồn điền cao su ở Bình Ba, xây dựng nhà thờ Bà Rịa năm 1890. Nhằm mục đích sử dụng cung cấp nguồn nước sạch phục vụ cho sinh hoạt người Pháp đã cho xây dựng Nhà Tròn với tháp nước cao 20m, với 8 trụ đứng, đường kính gần 8m, có 3 ống dẫn nước. Nằm ngay vị trí giữa trung tâm, là giao điểm của các trục đường Cách Mạng Tháng 8 và 27/4. Nhà Tròn đã từ lâu trở thành biểu tượng thân quen, gần gũi với nhân dân Bà Rịa, nơi đây thật sự trở thành di tích lịch sử nổi tiếng vì đã từng chứng kiến nhiều sự kiện trọng đại của dân tộc.
Ngày 25/8/1945, hơn 1 vạn quần chúng nhân dân từ các địa phương trong vùng về đây tham gia cướp chính quyền. Mọi người náo nức khi chứng kiến tỉnh trưởng Lê Thành Long và quan hai Nhật Sa Tô trao quyền đại diện cho cách mạng và cam kết tôn trọng quyền độc lập tự do của dân tộc Việt Nam. Lần đầu tiên chính quyền cách mạng lâm thời của tỉnh Bà Rịa được thành lập và ra mắt quần chúng, xoá bỏ hoàn toàn sự thống trị của bè lũ tay sai phong kiến, mở đầu kỷ nguyên độc lập dân tộc.
Ngày 1/5/1975, sau chiến dịch đại thắng mùa xuân, giải phóng miền Nam thống nhất đất nước, thị uỷ Bà Rịa tổ chức buổi lễ trọng thể tại di tích lịch sử Nhà Tròn. Ngày 1.5.1975 tại Nhà Tròn nhân dân thị xã một lần nữa tổ chức lễ kỷ niệm trọng đại thống nhất đất nước với sự chứng kiến của hơn 2 vạn chiến sĩ đồng bào. Cả thị xã tràn ngập cờ hoa rực rỡ nhân dân hân hoan đón chào ngày đất nước thu về một mối.
Trải qua gần thế kỷ, cùng với dòng sông Dinh đêm ngày chảy êm đềm, Nhà Tròn vẫn giữ nguyên vẻ ban đầu như một nhân chứng của các sự kiện trọng đại dân tộc và thị xã. Chúng tôi thường xuyên đi qua Nhà Tròn vào các buổi tối, nhìn thấy các em thiếu nhi vào nơi đây đọc sách báo, nhiều người già ra công viên ngồi trò chuyện, hóng mát, hoặc kể chuyện cho con cháu nghe. Di tích một lần nữa không tách rời cuộc sống, cùng hoà hợp với sự chứng kiến từng bước trưởng thành tiến bộ của xã hội. Mỗi lần đi qua di tích Nhà Tròn, dạo quanh bên tượng đài chiến thắng, đi dưới vườn cây của công viên như thấy những bước chân chuyển động của hàng người náo nức cùng nhau xuống đường tham gia biểu dương ngày cách mạng tháng tám. Nhìn những đàn chim én bay lượn đông vui bên tháp nước dưới ánh nắng vàng của mùa xuân phương Nam thật ấm áp. Dọc đường Cách Mạng Tháng 8 được mở rộng, những công trình xây dựng, những ngôi nhà cao tầng mới mọc lên, làm thay đổi một thị xã trẻ trung và năng động.
Nguồn: Internet