Đó là cảm hứng xây dựng đất nước dưới ngọn cờ lãnh đạo của Đảng, những cái nhìn chân thực về cuộc sống của người dân trong xã hội mới, có những khi lần về cái cũ để tìm ra hướng đi (như vợ chồng A Phủ, Vợ nhặt). Những ghi chép chân thực về cuộc sống lao động vất vả , khó khăn những luôn ánh lên niềm hi vọng (như chiếc thuyề ngaòi xa), cuộc chiến đấu ác liệt, hay những mâu thuẫn thường ngày trong cuộc sống (Mùa lá rụng trong vườn), hay có khi chỉ là một hoài niệm về thế giới cũ, để tìm lấy một nỗi buồn mênh mông, nơi nương náu của tâm hồn trong một xã hội bận bịu (Người Hà nội)
Văn học trong chưong trình học kỳ 2 có thể chia làm hai giai đoạn:
1. Giai đoạn 1945-1975: thời kỳ này văn học ngaòi mục đích là những tác phẩm nghệ thuât còn là một thứ vũ khí để tuyên truyền. Các tác phẩm đã vẽ nên một xã hội mới, một tương lai tươi sáng với những con người luôn ngẩn cao đầu trước số phận, hay khăc hoạ lại một cách chân thực những khó khăn, mát mát, hi sinh của quân dân ta trong 2 cuộc kháng chiến. Văn học thời kỳ này đã tái hiện nên một giai đoạn lịch sử anh hùng của Việt Nam trong thế kỷ 20.
2. Từ 1975 _ nay: sự cách tân trong văn học. Đề tài viết được đổi từ những điều lớn lao thành những góp nhặt bình dị thường ngày trong xã hội, để từ đó khai thác sâu vào khía cạnh con người. Những suy nghĩ về quan hệ giữa người với người trong cuộc sống.
Văn học thế giới: Văn học nước ngoài chỉ dừng lại ửo khoảng giữa thế kỷ 20. lúc này văn học trở thành một thứ vũ khí đấu tranh để chống là chiến tranh, chông lại chủ nghĩa phát xít hung tàn ("tự do"), cố sức cách tân, làm mới chính mình để đến với nền nghệ thuạt chân chính.