Về loại hình văn học mới mà Thanh Tịnh sáng tác là Tấu - Hài. Ông phát triển từ Tấu nói, viết hồi kháng chiến chống Pháp. Bộ đội là những chàng lính trẻ. Đời lính không chi có đánh đấm, chết chóc, bị thương mà rất cần có cho họ không gian thư giãn lành mạnh sau những trận đánh ác liệt. Vấn đề đặt ra cho cấp chỉ huy: Phải có gì giải trí cho họ. Tất nhiên đó là Văn nghệ (ca hát, hò vè, diễn kịch, báo tường). Thế nhưng người lính chiếm đa số là nông dân, văn hóa thấp. Vả lại thời gian biểu diễn cần phải nhanh, gọn nhưng các sáng tác - biểu diễn phải đạt được yếu tố gíao dục, tuyên truyền…. Thế là những đợt vận động trong giới văn nghệ sĩ sáng tác phục vụ thiết thực cho người lính - được phát động. Thanh Tịnh chọn cho mình hình thức sáng tác: Tấu - Hài.
Không có loại hình văn nghệ nào đơn giản, dễ biểu diễn nhưng lại hiệu qủa bằng Tấu - Hài, bởi nền tảng của nó là kích thích đối tượng bật ra tiếng cười nhằm động viên, biểu dương cái tốt, phê phán thói hư tật xấu để người xem tự liên hệ phấn đấu tốt lên, tiến bộ hơn. Tấu - Hài gây cười, tác dụng gíao dục rất cao. Chính trong hoàn cảnh đó, các bài Tấu - Hài của những nhà văn - kể cả nghiệp dư - đáp ứng kịp thời yêu cầu của người lính. Sức thu hút, thuyết phục của độc tấu trở thành loại hình văn nghệ dân gian phát triển, không ngừng nâng lên. Nó thịnh hành không chỉ trong van nghệ quân đội, mà lan truyền ra tòan bộ sinh hoạt văn hóa của cả xã hội. Đến nỗi khi vào cuộc kháng chiến chống Mỹ, lúc cuộc chiến ác liệt nhất, ngoài loại hình ’’Tiếng hát át tiếng bom’’, hoạt cảnh, kịch ngắn - độc tấu là tiết mục ‘’chủ soái’’ trong mọi cuộc trình diễn Văn nghệ. Bất cứ nơi nào có biểu diễn văn nghệ là ở đấy có Tấu - Hài. Đa số các tác gỉa viết kịch bản và nghệ sĩ biểu diễn đều không chuyên, tự biên theo mô típ sáng tạo của Thanh Tịnh.
Tôi nhớ: Năm 1967 vào học Đại học Xây Dựng Hà Nội. (lúc đó trường sơ tán về Quế Võ - Bắc Ninh ngày nay, sau 1970, chuyển về Hương Canh - Vĩnh Yên). Cứ chủ nhật, ngày lễ, nghỉ học - lại đạp xe về Hà Nội thưởng thức các chương trình biểu diễn văn nghệ của các đoàn văn công hoặc hội diễn văn hóa quần chúng. Ở tất cả các buổi sinh hoạt đó đều có những bài độc tấu. Người độc tấu xuất sắc nhất của Hà nội bấy giờ là Hữu Tòng. Bao giờ anh biểu diễn, vé vào cửa của những rạp tổ chức cũng hết bay. Hữu Tòng được thính gỉa đài Tiếng nói Việt Nam trên tòan miền Bắc yêu mến, khán gỉa thủ đô đặc biệt mến mộ. Chất hài trong kịch bản của tác gỉa chỉ vừa vừa, tàm tạm, nhưng đến tay Hữu Tòng, anh khai thác, cường điệu, đẩy sự hài hước lên tới điểm đỉnh, tối đa và khán gỉa cũng cười hết cỡ... ``thợ``...cười! Khi xã hội đã chuyển sang ’’gu’’ thưởng thức mới - Video, những phim bộ của Hồng công, Đài loan lấn lướt, biểu diễn tạp kĩ thu hẹp, Tấu - Hài hết đất dụng võ, vai Hài chỉ còn loáng thoáng, lác đác trong Cải lương, Chèo, Tuồng cổ. Hữu Tòng cũng giải nghệ.
Một lần - Hơn 20 năm sau (1991) - tình cờ đi lang thang ở quảng trường nhà hát Lớn định sà vào qúan bia Cổ tân. Đây là quán bia được mệnh danh là ``quán nghệ sĩ``, là bởi: Nó nằm cạnh nhà hát Lơn - nơi ở phía sau là ``Đại`` bản doanh của đoàn kịch nói Trung ương. Hàng nghày các nghệ sĩ``còm``ở đoàn kịch, ở những nới khác đều đến đây tụ tập uống bia (bán kèm thức nhắm...). Chợt nhìn thấy bên kia đường - phía đối diện - Hữu Tòng đứng cạnh hàng rào Viện Bảo Tàng Lịch Sử - đang lấy... ráy tai cho một khách hàng, bên cạnh có mấy người chờ lượt. Họ nói cười vui vẻ. Hữu Tòng vẫn giữ phong độ như khi xưa trên sân khấu, trên làn sóng điện - chọc cho hàng nghìn khán giả cười, còn bây giờ vừa làm, vừa mua vui cho khách hàng cắt tóc bằng những câu nói vui, tế nhị…
Tôi tiến lại... hai bên nhận ra nhau...
Hữu Tòng đã gìa, kinh tế gia đình chắc eo hẹp, anh trở về nghể gia truyền: ’’Đè đầu cưỡi cổ thiên hạ để lấy tiền’’. Anh và cậu con trai không đủ khả năng mở một cửa hiệu cắt tóc trên mặt phố mà dùng 2 chiếc gương, hai hộp gỗ treo lên hàng rào song sắt của Viện Bảo Tàng, cắt tóc cho dân vãng lai, hoặc lấy rắy tai cho các nghệ sị nghèo tụ tập ở quán bia bên kia đường - kiếm sống. Điều này mới thật đặc biệt: Hữu Tòng lấy rắy tai thuộc loại’’siêu đẳng’’, cộng với chất hài hước đẵ có sẵn trong mắu - thu hút, khách cứ xếp hàng nhờ anh cắt tóc, nghe anh ’’Phán’’ về thiên hạ chạy đua ‘’tự cởi trói - tự cứu’’ và ``Những việc cần làm ngay``!... Chô khác có thể chỉ cắt tóc, nhưng đến với Hữu Tòng, nhất định ai cũng phải tự nguyện lấy rắy tai. Dĩ nhiên khách bỏ số tiền gấp rưỡi nhưng vẫn vui, thoải mái vì được tiếp xúc với người nghệ sĩ tài danh trên đường phố và… được ‘’rửa tai’’ sạch những con ‘’rắy’’mà không cần mua ‘’thuốc tím’’. Điều quan trọng: Tay nghề Hữu Tòng cao, khách yên tâm, không sợ bị que ngoáy chọc thủng màng nhĩ - dẫn tới... điếc!
Sau này và cho đến tận bây giờ, Tấu Hài về cơ bản vẫn trên nền tảng của tấu nói: Nhà văn - Người nghệ sĩ - chớp lấy một khoảnh khắc, một câu chuyện, một mảng đời... ghi lại những thuộc tính rất cơ bản, đẩy lên, cường điệu lên để phê phán thói hư tật xấu của người đời. Những đối tượng bị ’’Châm’’, nổi cắu ( do người nghe Tấu ``qúa``... buồn cười) , nhờ vậy, thói hư tật xấu đó sẽ được khắc phục nhanh. Đôi khi cả một tầng lớp trong xã hội - nhận ra thiếu sót mà khắc phục, sửa chữa... gòp phần khiến con người và xã hội tốt hơn.
Viết xong kịch bản độc Tấu, nhà văn mới chỉ thực hiện, đạt được non nửa yêu cầu, gìa nửa kia phải do nghệ sĩ biểu diễn Hài kịch gánh vác, hoàn chỉnh. Những nghệ sĩ như Hữu Tòng là người làm vai trò hoàn thiện kịch bản từ trang sách truyền cảm ý tưởng của tác gỉa đến Thính - Khán gỉa. Nghệ sĩ độc tấu Hài càng tài năng, hiệu qủa gíao dục càng cao... Có thể nói người phát minh, khai sinh ra bộ môn Tấu - Hài là Thi Sĩ - nhà Văn Thanh Tịnh.
Thơ, văn của Thanh Tịnh đã ghi dấu ấn trong lòng độc gỉa gần 70 năm trước. Tấu - Hài của ông cũng lại được lớp khán thích giả hôm nay đón nhận nồng nhiệt. Vì là món ăn tinh thần ’’ngon’’, hợp khẩu vị thời đại, Tấu - Hài tiếp tục phát triển, nâng lên. Lớp khán gỉa ngày hôm nay trẻ, năng động, trí tuệ hơn nên đòi hỏi kịch bản Tấu - Hài phải bám sát thời sự và quan trọng: Nghệ sĩ biểu diễn phải ``chọc‘’ cười nhiều hơn, nhưng lại phải làm cho khán thính gỉa thoải mái, nhẹ nhàng, đúng chức năng giải trí, cừơi ‘’mà… học’’! Bởi vậy, người viết kịch bản, người biểu diễn phải giỏi, tay nghề biểu diễn phải cao - mới đáp ứng được đòi hỏi của xã hội trong thời đại kinh tế thị trường - bùng phát.
Lớp nghệ sĩ biểu diễn kế tiếp thế hệ Hữu Tòng, Trịnh Mai, Trần Tiến - ra đời: Xuân Hinh, Minh Vượng, Quang Tèo, Xuân Bắc… (miền Bắc), Văn Chung, Bảo Chung, Bảo Quốc, Hồng Vân… (miền Nam), Vân Sơn, Chí Tài, Hồng Đào… (Hải Ngoại) và ngay cả bậy giờ đã có rất nhiều nghệ sĩ sáng tác và biểu diễn trẻ xuất hiện. Tấu Hài không chỉ biểu diễn trên sân khấu bề thế mà đã phát triển rộng khắp đến tận từng quán Cà phê (2). Mỗi khi xem các nghệ sĩ tung hoành trên chương trình ''Hài'', với các tiết mục ''liên Khúc'', các đoạn ''kịch ngắn''', các màn biểu diễn ''cường điệu''... do các nhà văn cùng các nghệ sĩ biểu diễn - tạo ra, làm chúng ta cười thoải mái, sảng khoái sau những bức xúc của cuộc đời... rồi suy ngẫm về thế thái nhân tình... Chúng ta hãy đừng quên ''cha đẻ'', của chương trình Tấu - Hài!
Thiết nghĩ: Sự tiếp nhận nhiệt thành của xã hội, sự thích thú của khán thính gỉa qua tiếng cười, tràng vỗ tay tán đồng - chính là phần thưởng vô gía của cuộc sống giành cho Tấu - Hài và người khai sinh ra nó!
Người xứng đáng nhận phần thưởng cao qúy này, trưóc tiên phải là: Cố Thi sĩ - Nhà Văn Thanh Tịnh!
[TẶNG BẠN] TRỌN BỘ Bí kíp học tốt 08 môn
Cùng nhau tìm hiểu về cuộc đời các nhà văn, nhà thơ lỗi lạc
Đó là mục tiêu chúng ta hướng tới trong pic này
)