Qua tiếp xúc với một số bạn học sinh mình thấy dường như có quan niệm rằng cần cù bù thông mình là kém, trước đây mình cũng từng nghĩ như vậy, nhưng thực sự cần phải xem lại.
Ở đây ta quan niệm sự thông minh với ý nghĩa đầu óc sáng láng đọc một hiểu một rưỡi, nếu quan niệm như vậy thì có thể coi thông mình là thứ trời ban cho mình, còn cần cù là tính nhẫn lại, sự chịu khó, bền bỉ khi làm một công việc nào đó.
Nếu cho rằng mình thông minh rồi và không cần đến sự cần cù, rồi cười người khác là đồ "đầu óc ngu si tứ chi phát triển" ( theo nghĩa học trâu bò) thì thật không phải với lẽ trời và cũng không hợp với những nghiên cứu mới nhất về năng lực tư duy. Thực tế thì các năng lực tư duy ( hay có thể nói là sự thông minh) đều có thể do sự rèn luyện bền bỉ mà hình thành. Tớ có anh bạn cùng lớp, khi mới nhập học anh ta có thể nói là đứng cuối phần vì anh ta học ở nông thôn, phần vì anh ta cũng hơi chậm chạp hơn người, nhưng trong quá trình học, khi bọn tớ nhởn nhơ, thì anh ta ngày ngày ôm bàn học, lúc đó thú thực đôi khi tớ cũng cười khẩy "cần cù bù thông minh", có lần tớ còn tự hào mình chẳng thèm học gì mà vẫn được 6 điểm còn anh ta học miệt mài cũng chỉ được 6 điểm.
Lúc đấy tớ chưa thấy được nguy cơ rằng anh ta đã dần vượt mình, và mình là người đang dậm chân tại chỗ với niềm tự hào hão là người thông minh. Tớ không nhận thức được rằng, nếu với vốn thông minh sẵn có của mình, nếu mình cần cù như anh ta thì có khi mình sẽ được, 7, 8 hoặc cao hơn nữa. Tớ cũng không nhận thức được rằng anh ta hơn mình ở khả năng kiên nhẫn giải quyết công việc, sự bền bỉ khi làm việc cũng như học tập mà cứ tự nhủ rằng xời ơi, chẳng qua mình không thích "trâu bò" chứ mình thừa sức học trâu bò hơn nó. Đây là sai lầm cơ bản.
Gần đây tớ mới nhận thấy sự bền bỉ, tính kiên trì cũng đóng vai trò quan trọng không kém năng khiếu hay sự thông minh. À, tớ lại mở rộng ra cả năng khiếu vì muốn đề cập đến thành tích thể thao cũng như kết quả nghiên cứu khoa học.
Tớ thấy mình đôi khi thiếu kiên trì, thiếu bền bỉ và dễ chán nản khi bị thất bại, trong khi đó anh bạn tớ thì thành công, nhìn rộng ra tớ thấy các đòng nghiệp các nước khác họ cũng hết sức kiên trì trong nghiên cứu, nhiều nghiên cứu họ lặp đi lặp lại hàng 100 lần, nhiều kết quả nâng lên đặt xuống hàng chục lần mà họ không nản. Thế mà tớ hơi chút đã nản chí rồi! Đôi khi tớ cũng liên tưởng sang lĩnh vực khác để tự bào chữa cho mình và thấy muốn thành công được trong thể thao cũng đòi sự bền bỉ, sự kiên trì chứ không chỉ dựa vào năng khiếu.
Tớ nói dài nói dai thế này để có một lời nhắn nhủ tới các bạn học sinh sinh viên, cần cù chưa bao giờ là xấu, chưa bao giờ là kém, không nên vin vào sự thông minh của mình mà thiếu sự cần cù. Nếu với sự thông minh của bạn và bạn cần cù, bền bỉ hơn thì chắc chắn bạn sẽ đạt thành công rực rỡ hơn. Cần cù chỉ khiến bạn thông minh hơn chứ không khiến bạn cù lần đi đâu!.
Tớ và mong rằng cả các bạn nữa đừng bao giờ đánh giá cao những câu:
- Hôm nay chẳng học gì mà làm bài ngon lành
- Cái môn đấy chỉ cần học 15 phút là xong
- Tớ chỉ cần nằm nhà đọc tài liệu tí vô tư việc gì phải cày như trâu
- Thằng đấy chỉ là loại cần cù bù thông minh