Nhà tôi có ba đồ vật là những thứ mà ta gọi là phương tiện giao thông. Xuất hiện sớm nhất là chiếc xe đạp cũ, về sau được sơn mới màu hồng ngọc để tôi đi học hằng ngày. Kế đến là chiếc xe máy Wave do bố tôi sắm để đi làm. Cuối cùng là cái ô tô bảy chỗ, màu xanh thẫm do anh cả tôi tậu để làm ta-xi chở khách và thỉnh thoảng chở cả nhà về quê trong dịp lễ tết hoặc đi nghỉ mát mùa hè. Cả ba phương tiện này được để chung trong một gian nhà rộng, không cột, có mái che lợp tôn, gọi là gara.
Bình thường ta cứ đinh ninh rằng các đồ vật quanh ta đều câm lặng, không liên hệ gì với nhau. Nhưng trong hoàn cảnh đặc biệt nào đó, khi ta tập trung quan sát chúng với thái độ thân thiện nhất, thì rất có thể ta sẽ cảm nhận được từ chúng những biểu hiện gần gũi như con người.
Một hôm, vào giữa trưa thanh vắng, tôi xuống gara lôi chiếc xe đạp của mình ra để lau cho sạch. Khi đang dùng khăn mềm khẽ vuốt từng hàng đũa xe, tôi đã nghe được nhiều tiếng rì rầm phát ra từ ba chiếc xe của nhà. Hình như chúng tranh cãi, so bì hơn thua.
Bắt đầu là giọng khàn khàn phát ra từ cái xe máy bánh còn bám đầy bùn đất: “Xe đạp mà được chăm sóc thế, hạnh phúc quá còn gì”. Tiếp theo là giọng phụ hoạ của ô tô trước đó đã được rửa bóng nhoáng: “Đúng thế”.
Đáp lại, xe đạp cười lanh lảnh như thách thức: “Ai muôn hạnh phúc, em đổi chỗ cho!”.
Không ai lên tiếng khiến xe đạp được đà phân trần: “Em là thứ xe xuất hiện đầu tiên trong gia đình, các anh biết cả. Để sắm xe máy, ô tô, ông
chủ đã phải gom góp tiền bạc hàng chục năm trời. Nhưng bọn trẻ nhà này chỉ cần tiết kiệm tiền ăn quà sáng của chúng trong vài tháng là đã có được chiếc xe đạp ưng ý. Từ xưa đến nay, có ai trong gia đình này dám từ chối xe đạp? Trên tấm lưng gầy của em, người ta chất lên mọi vật, thậm chí cả nước gạo chua, than củi, rác bẩn khiến người em lúc nào cũng sứt xát, bụi bặm, nhem nhuốc chứ đâu được sạch sẽ, sang trọng như các anh. Lặc lè mọi thứ trên lưng, em phải lên đường bất kì lúc nào người ta muốn, dù đêm hay ngày, mưa hay nắng, nóng hay rét, ngày nghĩ lễ tết hay thường nhật. Xích lạo xạo thì tra dầu. Săm lốp xẹp thì bơm hơi. Cứ thế mà chạy. Vô tư mà chạy. Không cần bằng lái. Chẳng tốn một giọt xăng. Ây vậy mà xe đạp được xem là thứ đứng cuối cùng trong bậc thang giá trị. Nó không bao giờ được trưng ra như một thứ của cải trong gia đình. Trong khi đó thì xe máy, ô tô các anh nhàn hạ sung sướng làm sao...”.
Nói đến đây, xe đạp bỗng sụt sùi.
Xe máy tính vốn nóng nảy liền ngắt lời xe đạp. Nó cất cao giọng khàn, cốt để xe đạp và ô tô cùng nghe thấy: “Các người nghĩ tôi sung sướng lắm sao? Là phương tiện giao thông ai chẳng phải chuyên chở mang vác. Như tôi đây được thiết kế chở đến hai người, nhưng người ta chồng lên tôi gấp đôi số đó, khiến mỗi lần lăn bánh tôi phải gồng mình rít lên hồng hộc. Các người nghĩ xe máy sinh ra để chở các cặp tình nhân dạo phố ư? Sai bét. Bằng chứng là rất nhiều khi, để kiếm sống, người ta không ngần ngại vắt qua tấm yên mềm của tôi cả một con lợn cạo trắng toát, nước đỏ rớt xuống làm hoen ố, hôi tanh tấm thân đã từng sáng đẹp của tôi. Xe đạp bị chằng buộc nhiều đồ ư? Xin hãy một lần quan sát xe máy ông chủ buôn gà để thấy không chỉ than bùn mà là cả một lồng sắt ba tầng như cũi nhốt hàng trăm
con gà sống, ngất ngưởng như trái núi di động xuyên đêm, xuyên tĩnh, tránh xa các trạm thu thuế và kiểm dịch, bất kể đường sá xa xôi đến mấy, gập ghềnh đến mấy. Mọi người thấy tôi trong hình hài bóng bảy ư? Ngày trước là thế. Còn bây giờ, tôi thường xuyên bị bỏ bẩn hàng tháng trời. Bụi bặm, bùn đất sét lại ở bánh xe, gầm xe sau những chuyến dài cùng ông chủ lặn lội kiếm sống tứ phương. Vì sao thế? Vì người ta đã có ô tô. Thói đời “có mới, nới cũ” mà, chắc anh ô tô biết rõ. Ây là chưa kể mối lo sứt đầu mẻ trán mỗi khi bị cậu chủ trẻ tuổi lôi xềnh xệch, nhảy phốc lên yên, rồ máy, tăng ga, rú còi inh ỏi, lao như điên trên đường. Đã không dưới một lần, cậu ta quệt tôi vào thân cây bên đường khiến xe bị bay mất phần mặt nạ, tốc yếm, vẹo sườn, còn cậu ta thì vào bệnh viện bó bột. Xe đạp chẳng phải là thứ để người ta đua tốc độ. Ô tô thì được bao bọc kín trong vỏ cứng, lại có ghế mềm cùng điều hoà nhiệt độ và hệ thống phanh siêu an toàn, có va đập cũng
chẳng hề chi. Có ai hiểu cho nỗi khổ này của xe máy tôi? Bây giờ xin nói chuyện xăng xe. Xin hỏi, trên đời có thứ máy nào tự chạy được? Nhưng xe máy ăn xăng là để giúp ông chủ lên đường kiếm tiền nuôi sống cả nhà, thậm chí tậu cả ô tô. Nghĩa là xe máy ăn xăng dể sinh lời cho người. Còn thứ xe khác ăn xăng gấp ba bốn lần, nổ máy cốt giúp người ta rong chơi cho có vẻ giàu sang, được là khách VIP. Vậy thử hỏi xe nào có ích hơn?”.
Nói đến đây, xe máy chợt ngừng lại như nhận ra sự quá lời của mình sẽ làm ảnh hưởng đến tình bằng hữu của họ nhà xe. Liền lúc đó có tiếng Ồm Ồm phát ra từ ô tô: “Đừng có tinh tướng! Cả xe đạp, xe máy đều hiểu những lời cảnh báo đó nhằm vào ai. Chúng bực dọc, nhưng không dám cãi lại, vì ô tô là anh cả trong họ nhà xe. Bằng lí lẽ và dẫn chứng của người từng trải, ô tô phân tích thiệt hơn. Theo ô tô thì quan niệm kẻ sinh ra đầu tiên có ích nhất là một cách đánh giá sai lầm. Ngày nay, người ta không dựa trên tuổi của đồ vật để tính chất lượng mà dựa vào chính thực lực của nó đem lại ích lợi gì cho con người. Xe đạp có thể chở gạo, nhưng là bao gạo nhỏ vài ba chục kí. Xe máy chở gà chỉ đến đôi tạ là hết sức. Nhưng việc chuyên chở gạo, gà đến hàng tấn trong thời gian nhanh nhất trên quãng đường dài nhất, đảm bảo an toàn nhất thì không xe đạp, xe máy nào đáp ứng nổi. Ô tô cho rằng khi con người bỏ thói quen làm ăn nhỏ để chuyển sang cách làm ăn lớn thì phương tiện chuyên chở ắt phải là cơ giới có tải trọng lớn mới sinh lời cao. Khi dã thu lời cao thì việc trang trải xăng xe không còn là gánh nặng. Ây là nói về xe tải vận chuyển hàng hoá. Còn nói về xe hơi du lịch mà ta quen gọi là xe con được thiết kế phù hợp với việc chở người thì sang trọng, tiện nghi, an toàn là những tiêu chuẩn bắt buộc. Người tử tế không ai khinh sang trọng, chẳng ai coi thường đồng tiền làm ra. Cả nhà, từ già đến trẻ ngả người trên ghế nệm mút ta-xi có máy điều hoà, mưa không đến mặt, nắng chẳng đến đầu mà chĩ phải chi trả ngang với tiền xe ôm trên quãng đường ấy, đó chẳng phải là sang trọng, là sinh lời ư? Không có nguyên thủ quốc gia nào đi xe đạp hoặc ngồi xe máy đến hội nghị quốc tế để giải quyết những vấn đề chính trị, kinh tế, văn hoá toàn cầu. Ai bảo việc ấy không sinh lời? Thường dân cả nám làm lụng, có dịp đi thăm quan du lịch nơi danh lam thắng cảnh là chọn xe du lịch hạng sang để hợp đồng. Ai bảo việc ấy không sinh lời? Trong đời sống hiện đại, có cái lợi nhìn thấy, có lợi không nhìn thấy. Đó là lợi ích tinh thần. Đấy là biểu hiện của văn minh văn hoá. Mà đã là giá trị văn hoá thì không tính được bằng tiền.
Ô tô muốn lập luận một hồi nữa cho bõ tức. Nhưng trước thái độ câm lặng của bọn xe đàn em, nó đành ngừng lời sau một câu châm chọc: “Nói với kẻ nông cạn cũng bằng nước đổ đầu vịt mà thôi!”. Không ngờ, câu nói này như đổ thêm dầu vào lửa. Tiếng xòe xòe của xe đạp cất lên song ca cùng giọng khàn khàn của xe máy cho thấy chúng đang về hùa với nhau trong cuộc bảo vệ địa vị của mình. Tình hình này đã dồn ô tô vào thế bí. Nó chỉ có thể chống trả bằng những tiếng thở dài giễu cợt: “Thế á? Thật à?” sau mỗi câu bọn xe đàn em kể lể công đức của mình.
Tôi biết rằng cuộc tranh ngôi tài đức giữa bọn xe khó mà chấm dứt nếu không có trọng tài. Nhưng phân xử việc này thế nào cho ổn thoả thì chính tôi cũng chưa nghĩ ra. Còn nếu cần một lời khuyên nhủ thân tình thì tôi sẽ nói với bọn xe nhà tôi rằng: dù gì, chúng cũng là con cháu họ nhà xe; dù gì chúng vẫn ở chung một mái nhà; và diều đáng để chúng thân thiện vổi nhau là không ai trong gia đình tôi để chúng đơn độc, coi thường hoặc bỏ rơi chúng.
Nguồn:Lazi