Văn [ Lớp 8 ] Thuyết minh về đồ dùng, đồ vật

Chengg

Học sinh
Thành viên
19 Tháng mười hai 2017
11
4
21
20
Phú Thọ
THCS Nông Trang
Thuyết minh về một món đồ chơi dân gian
Diều không chỉ là một trò chơi trẻ con, người lớn cũng chơi diều và thả diều thi còn là một trong những trò bách hí tại hội hè đình đám. Ca dao có câu:
Cầm dây cho chắc
Lúc lắc cho đểu
Để bố đâm diều
Kiếm gạo cho con
Diều là một đồ chơi làm bằng nan tre, phất bằng giấy, người xưa dùng giấy ban, có khi là những quyển sách chữ nho cũ được đem gỡ ra dùng. Diều có đuôi hoặc không có đuôi, có đeo sáo hoặc không có đeo sáo, có khi không deo sáo lại đeo một chiếc màng, còn gọi là ve hoặc cái van kêu ve ve. Diều thả ra, nhờ sức gió đẩy lên cao nhưng phải buộc lèo và dòng dây. Lèo có lèo cái và lèo con, lèo cái một đầu buộc vào lèo con, lèo con buộc vào khung con ở mé trên, còn đầu kia buộc vào phía dưới khung cái diều.
Dây thả diều bằng chỉ, bằng gai cho các diều nhỏ, bằng dây tre chẻ chuyên theo chiều dài dây, dây mây, dây thừng nhỏ và sau này cả dây thép nữa cho các diều lớn.
Sáo diều bằng ống tre hay gỗ khoét rỗng, hai đầu bằng gỗ bịt, có khe cho gió lồng vào tạo nên tiếng kêu. Màng diều làm bằng một thanh cật tre nhỏ cuốn hình bán nguyệt, hai đầu thanh cật tre buộc căng một chiếc màng mỏng cấu tạo bởi lượt màng mỏng bóc ra từ một ống tre, hoặc mép một mảnh của thân cây chuối.
Có nhiều hình thù khác nhau, dưới đây chúng tôi xin trình bày một số:
Diều ấu nhi
Diều này không mang một tên riêng, diều do các em nhỏ tự làm lấy. Đây là chiếc diều đơn giản nhất trong các loại diều. Mỗi khi mùa nắng tới, dân chúng Sài Gòn thường bắt gặp tại vài khu những em bé thả diều hoặc đang chạy với một chiếc diều có một đoạn dây ngắn. Em bé chạy, tạo sức mạnh cho gió đê đây chiêc diều lên cao. Diều lên tới đâu, em bé tuôn dây tới đó, cho đến một mức đã khá cao hoặc hết dây mới thôi. Cảnh tượng em bé chạy diều như thế ,chúng ta cũng có thể thấy hàng ngày gặp ở thôn quê.
Những chiếc diều ta thấy các em bé này ưa chơi là chiếc diều đơn giản nhất, đơn giản đến độ không có cả một tên riêng, và làm chiếc diều này cũng dễ dàng và tốn công nhất, chỉ cần hai nan tre mỏng, một nan ngang và một nan dọc, đầu nan iọc buộc vào giữa nan ngang, tạo thành một góc thẳng thước thợ, mỗi bên đứng 90°, hay nói theo kiểu người xưa, hai nan chắp thành hình chữ ĐINH (T) hoặc hai nan diều cột thẳng góc với nhau ở giữa tạo ra hình chữ thập (+). Đấy là khung diều. Trên nan diều này các em dán giấy, dùng bất cứ giấy gì, dán thành một hình tam giác hoặc một hình thoi có đường chéo góc ngang (nan tre nằm ngang) dài bằng
2/3 đường chéo góc đứng, bề dài chiều nan tre này là bề ngang của chiếc diều. Các em dán thêm vài cái đuôi vào mé dưới thân diều, bề rộng chiếc đuôi độ một phân, còn bề dài tuỳ theo tầm vóc của chiếc diều. Chiếc diều như vậy kể là xong, các em buộc lèo vào diều, có dây là các em đem chạy cho diều lên là được.
Lèo làm như thế nào? Lèo con buộc vào nan ngang, ở phía hai bên nan dọc, cách xa nan dọc đều nhau, mỗi bên chừng ba, bốn phân, sợi dây lèo như vậy từ tám đến mười phân. Lèo cái buộc một đầu vào giữa lèo con, chính giữa để giữ thăng bằng cho diều, còn đầu kia buộc vào cuối nan dọc, sợi dây làm lèo cái dài từ 25 đến 30 phân. Khi lèo cái buộc vào lèo con, ta thấy trông giống như chữ Y.
Thả diều phải có dâv, các em buộc dây vào lèo cái. buộc sao cho cân chiếc diều, không nặng đầu, lúc thả diều sẽ quay tít. hoặc nhẹ đầu lúc thả diều sẽ ngáp ngáp không lên.
Chiếc diều này chỉ các em ấu nhi mới chơi, có nơi đặt tên là diều chữ thập, nhưng thật ra diều chữ thập không giản dị đến như vậy. Để phân biệt với các diều khác chúng tôi xin gọi là diều ấu nhi.
Diều chữ thập
Diều chừ thập cũng giản dị như diều ấu nhi. Diều cũng làm bằng hai nan tre được buộc vào nhau theo hình chữ thập giữa nan dọc buộc vào chính giữa nan ngang. Một mảnh giấy được dán lên hai nan này, giấy hoặc hình vuông hoặc hỉnh thoi nếu hai thanh nan thanh dài thanh ngắn, góc giấy dán vào phía đầu hai khung diều. Lèo con buộc theo nan ngang, lèo cái buộc vào lèo con và vào gần giừa nữa hai phần dưới nan dọc, khác với diều trên, lèo này buộc vào cuối nan dọc.
Diều có dán đuôi, hoặc cùng có em không dán đuôi. Điều này cũng như diều trên, các em chỉ chạy diều thay vì thả diều.
Diều cánh bầu
Ông Ngô Ọuý Sơn trong tài liệu đà dẫn gọi diều này là diều vàng. Diều hình quả trứng nhưng nhọn hai đầu. Tên diều như vậy do hai cánh diều uốn bầu nghĩa là không nhọn hẳn.
Diều làm bằng ba chiếc khung, một khung cái và hai khung con. Hai khung con bằng nhau, vót nhỏ, hai đầu hơi thuôn thuôn von vót, còn khung cái là một thanh tre cật, vót dẹt thay vì vót tròn, khung cái ngắn hơn chỉ bằng hai phần ba khung con. Ở hai đầu khung bề mặt lòng cật, có khía hai rạch nhỏ, hai rạch này là nơi đặt hai khung con khi làm diều.
Khung con cùng như khung cái dùng cật tre. người làm diều thường chọn khúc tre có đốt ở chính giữa. Vót khung con xong, phải thử xem hai bên có thật về nặng nhẹ cùng như về khoảng dài của mỗi bên rồi mới đem làm diều, thử cách buộc một sợi dây vào giữa, do thăng bằng hai bên, nâng lên tòn teng như một chiếc cân không thấy bên nào nặng nhẹ, ấy là khung đã cân.
Hai khung con dược đặt vào khung cái ở hai rạch nơi phía trên và dưới, chính giữa khung con vào những rạch này và được buộc chặt lại. Mồi bèn hai khung con được buộc níu vào nhau cho chặt và cho cân đê tạo thăng bàng, diều lên không bị nánh, nghĩa là bị nghiêng về một phía.
Sau đó dùng dây uốn hai cánh hơi cong cong để diều nong gió, uốn hai cánh bầu bầu khum khum cho diều dễ lên. Phải dùng dây chằng qua các khung con để khung diều dược ngay ngắn thăng bàng, cân xứng và đều đặn.
Như thế là toàn thể thân diều đã xong. Dùng giấy bản dán. Trước đây, người viết bài này khi chơi diều thường xé vở viết tập chữ Hán, những tờ đã viết rồi, để dán diều và đã được ăn nhiều trận đòn về tội xé vở này.
Muốn cho diều được đẹp, và cũng để giữ những sợi dây uốn chang qua các khung con không xê dịch khi diều thả lên trời, hoặc khung bị nhỏ ngót vì trời quá nóng, những tờ giấy nẹp nhỏ, bề ngang độ nửa đốt ngón lay, được dán phủ lên trên những đường dây uốn khung này.
Diều có thể không có đuôi nhưng muốn vậy, khi làm nhiều và uốn khung diều phải tính trước để phía trên nhẹ hơn phía dưới. Các em thường làm đuôi cho diều dễ lên. Diều có thể có hai hay ba đuôi, dài ngắn tùy theo thân diều, cốt sao cho diều đừng nặng đầu, diều nặng đầu khi thả sẽ quay tít rồi đâm xuống đất. Và cũng đừng nặng đuôi, nặng đuôi, diều không đủ sức mang đuôi cũng không lên được.
Dán xong phải làm lèo, một lèo con và một lèo cái, lèo con buộc vào khung con phía trên, ở hai bên khung cái, cách xa khung cái đều nhau, lèo cái buộc một đầu dây vào giữa lèo con, còn đầu kia vào phía dưới khung cái. Dây thả diều buộc vào lèo cái.
Diều cánh cắt
Giống như diều cánh bầu, chỉ khác ở điểm hai cánh không uốn bầu khum khum mà uốn thẳng trông nhọn hơn và mạnh hơn, nhọn từa tựa cánh con chim cắt.
Diều cánh phản
Cũng làm bằng ba khung, hai khung con và một khung cái, giống như những khung diều cánh bầu và diều cánh cắt. Hai khung con cùng phải vót đều nhau, khung cái cùng cỏ hai rạch ở nơi cột hai khung con, hai khung con cùng được cột vào khung cái ở chính giữa mỗi chiếc khung.
Diều mang tên cánh phản vì hai cánh bằng phẳng như một tấm phản, không được uốn cong như diều cánh bầu hoặc diều cánh cắt. Những khung con cũng không được cột níu với nhau ở hai đau cánh. Diều cũng dán bằng giấy bán.
Diều cùng có hai lèo, và lèo được cột vào diều cũng như các loại diều trên. Diều có thể có đuôi, hai hoặc ba đuôi, tùy hứng của các em chơi diều
Diều cánh cốc
Diều này lúc thả lên, hai cánh đều trông giống như hai cánh một con cốc, đầu diều tròn tròn tựa đầu cốc, và thân diều là thân con cốc đang bay. Diều có thể có đuôi hay không có đuôi.
Diều dược làm bằng ba nan tre, tạo nên khung diều, hai nan đều nhau còn nan thứ ba dài gần gấp đôi hai nan kia. Cả ba nan tre này đều vót nhọn, hai nan đều nhau phải vót hai đầu hơi thuôn thuôn, vót cho thật cân để tránh cho diều khỏi nánh khi thả lên cao. Nan diều phải bằng cật tre để chịu đựng nổi cơn gió.
Hai nan đều nhau được uốn thành hai cánh diều, hai nan này được cột vào nhau ở nơi chính giữa mồi nan. Muốn cho nan diều được hai bên thật cân về chiều dài cũng như về sức nặng, nhẹ phải thử như cách thử khung diều cánh bầu trước khi làm diều. Hai chiếc nan đã được cột vào nhau thành hình chữ thập ở chính giữa rồi, lại phải cột cả hai đầu lại dùng dây uốn thành hai cánh diều giống như hai chiếc lá, dây buộc níu đầu này, chằng qua chỗ cột ở giữa rồi kéo qua đầu kia.
Chiếc nan dài uốn làm đầu diều và thân diều. Đầu diều tròn tròn do phần chính giữa chiếc nan tạo nên. Chiếc nan phải vót đủ dẻo để có thể uốn quặp chéo hai bên lại với nhau ở ngay phần chính giữa nan. Chỗ uốn quặp với nhau được cột lại, phần trên là đầu diều, phần dưới là thân diều, thân diều trông giống nlur một chiếc yếm nên còn gọi là yếm diều.
Phần đầu diều và thân diều được đặt vào giữa hai cánh diều, đặt cho cân, chỗ giao nhau của hai cánh ở vào khoảng dưói ba phần năm đầu diều.
Như vậy là xong chiếc khung diều. Diều được phất bằng giấy bản cùng như các diều khác. Phất giấy xong, các em thường dán đuôi rồi làm lèo đem thả.
Lèo con buộc hai đầu dây vào hai cánh ở hai bên diều, đo cho đều nhau khoảng cách từ chính giữa diều tới nơi buộc dây. Lèo cái, một đầu dây buộc vào giĩra lèo con, còn đầu kia buộc vào chỗ giao điểm giữa đầu diều và yếm diều.
Diều én
Có lẽ khi diều bay lên trông nhác một con chim én khi đang đà bay, cụp hai cánh vào thân lao trên không trung, sau động tác xoè cánh ra, nên dược mang danh diều én.
Diều này chỉ làm bàng hai khung, một khung cái và một khung con, khung con cũng vót tròn nhỏ như khung các diều khác, và khung cái cũng là một thanh cật tre vót bẹt và mỏng như khung cái những loại diều khác, và có một khía rạch nhỏ ở phía trên, chính giữa khung nơi giữa rạch, hai bên khung đều nhau về dài ngắn va cân nhau về nặng nhẹ. Thường nơi giữa khung con là đốt một thanh tre, hai đầu khung được uốn con bằng một sợi dây, sợi dây này quấn qua khung cái ở phía dưới, và do sự uốn cong của hai đầu khung con, thân diều được hình thành, phía trên phình ra như vai én và phía dưới thót lại như đuôi én.
Trên toàn thân kluing diều này được phất giấy, trước đây lẽ dĩ nhiên là giấy bản. Muốn cho diều được đẹp, một nẹp giấy được dán đè lên để che khung cái. Diều cũng đeo đuôi, và cũng phải có lèo như các diều khác.
Diều mặt trăng
Diều mặt trăng, đúng như tên gọi, hình tròn như mặt trăng. Diều này là biến thể của diều én, cũng được cấu tạo bởi một khung cái và một khung con, và những khung này chính là những khung của một chiếc diều én. Diều mặt trăng khác diều én ở chỗ phía dưới thân diều, thay vì hai đầu khung con còn cách xa khung cái và được nối liền nhau ở phía dưới khung cái để tạo nên hình tròn mặt trăng. Khung cái chia hình tròn này, tức là thân diều, thành hai phần đều nhau và cân nhau.
Diều này cũng có đuôi, dài ngắn tuỳ theo diều, hai hoặc ba đuôi tuỳ hứng của mỗi em. Và diều cũng có hai lèo như mọi diều khác.
Làm diều mặt trăng cầu kỳ hơn diều én, uốn khung thành hình tròn là một điều khó, phân hình tròn này thành hai phần đều nhau qua khung cái đòi hỏi một sự cẩn thận tinh vi, vì diều hơi lệch sẽ nánh và khó lên.
Diều ống
Diều này hình ống ho hai đầu, còn được gọi là diều thùng. Diều làm bằng hai dây khung chính uốn tròn thành hai mép ống và một số các khung phụ, kẹp vào hai mép ống để tạo nên chiếc ống. Hai khung vót tròn, còn những khung phụ là những chiếc nan tre nhỏ, vót mỏng.
Cũng phất bằng giấy bản và cũng có đuôi, dài ngắn tùy thân diều, hai hay ba đuôi tùy hứng của em chơi diều. Diều cũng có hai lèo, lèo trên buộc vào hai điểm ở một mép ống lèo cái, một đầu buộc vào lèo con, còn dầu kia buộc một điểm ở mép ống còn lại.
Tại một địa phương, diều này còn mang tên là diều đòn, trông nó giống chiếc đèn lồng. Có nơi trẻ em chỉ thả diều này vào ban đêm. và các em lắp vào diều một bộ phận có đựng dầu dừa. vừng hoặc lạc, có bấc để đốt. Bộ phận này được thắp lên, diều trông như một chiếc đèn lập loè trên không trung. Bộ phận này đặt nằm trong ống, phải làm thật nhẹ, lúc diều lên, dù có gió, bấc nằm trong ống cũng không tắt, đèn chỉ nhấp nháy lúc tỏ lúc mờ. Trông chiếc diều thật ngộ.
Trên đây chúng tôi mô tả một sổ các loại diều chúng tôi bắt gặp thả nhiều. Còn nhiều loại diều khác chúng tôi xin chỉ nói sơ qua, và có những chiếc diều chúng tôi chỉ xin nhắc đến tên với hình vẽ. Như hình vẽ, bạn đọc nào muốn cũng có thể hiểu được cách thức làm diều.
Diều cái gối
Giống cái gối hình khối chữ nhật với hai đầu là hình vuông, hay gọi theo danh từ hình học là hình khối chữ nhật lục diện. Diều này không dán kín hết chỉ dán hai khúc đầu đuôi, còn khúc giữa bỏ trống. Hai hình vuông ở hai đầu cũng bỏ trống. Diều không có đuôi và cũng không cần có lèo.
Diều con cá
Khung diều giống hai con cá dính liền nhau nơi cạnh. Muốn làm diều phải làm từng con cá một, rồi ghép với nhau, con nọ đè lên con kia nơi cạnh. Muốn giữ cho hai con cá nằm theo một mặt phẳng, một khung ngang được buộc ở cổ hai con cá,
nơi con nọ ghép đè lên con kia. Các em, sau khi dán giấy thường dùng mực màu vẽ vảy , vây,... cho giống con cá.
Diều có lèo và có đuôi, hai hoặc bốn đuôi, mỗi con cá đeo đuôi riêng.
Diều con bướm
Thường bắt gặp quanh vùng Nam Định. Làm diều này thật công phu và cầu kì. Xin xem hình vẽ.
Ngoài các loại diều kể trên, còn nhiều loại diều khác các em hay chơi mà chúng tôi không được biết, chúng tôi mong chờ sự chỉ dẫn của bạn đọc được bổ túc sau này.
Người lớn chơi diều
Như đã trình bày, diều không phải là trò chơi riêng của các trẻ em, người lớn cũng chơi diều, và những cuộc thi diều còn nằm trong trò bách hí của hội hè đình đám vùng quê, lấy một thí dụ đặc biệt như cuộc thi thà diều tại Hội làng Trì huyện Vũ Dương, tỉnh Bắc Ninh - Những thí sinh có diều dự thi. một khi diều đã lên cao. đứng dưới đất dùng dây diều điều khiển cho con diều của mình bổ vào diều đối phương làm thủng vài lỗ ở diều bạn cùng thi khiến con diều bị nánh, sẽ bị do nhào xuống hoặc bị xoắn quay mấy vòng có khi làm đứt dây và bay đi luôn v.v...
Những diều nào trụ lại được và bay cao sẽ đoạt giải, người xấu bụng khi biết diều của đối phương sẽ lên tốt, trong khi chờ thi, lén rạch một chút nơi cánh con diều đó khiến khi bay lên diều này sẽ bị nánh hoặc bổ nhào xuống và bị loại hay khía một chút dây khiến khi diều lên sẽ bị vặn làm đứt dây và con diều sẽ bị văng bay di xa.
Không kể đến người lớn chơi diều, chúng tôi xin trở lại thứ chơi diều của em. Dây là thú chơi chung của con trai từ lứa tuổi ấu nhi đến lứa tuổi tráng nhi, lớn hơn nữa, những chàng trai đồng quê vẫn say mê thú chơi diều. Các em chơi diều suốt từ Nam ra Bắc, tuy mùa chơi khác nhau.
Ở miền Bắc, bẳt đầu từ cuối tháng Hai, trời gần hết lạnh, với nắng mới đầu xuân, gió đông xuân phất thổi, người ta đã loáng thoáng thấy trên không trung những con diều bay, và suốt mùa hè, trừ những ngày mưa, cho đến cuối tháng Tám đêm đêm người ta còn nghe được tiếng sáo diều hoà khúc trên không trung.
Ở miền Trung, tùy Bắc miền Trung Việt hay Nam miền Trung Việt, thời gian chơi diều trong năm cũng thay đổi. Các em ở miền Bắc Trung Việt chơi diều gần cùng thời gian với các em ở miền Bắc, các em ở Nam miền Trung Việt chơi đi theo mùa nắng như các em ở miền Nam.
Diều Huế rất đẹp và rất nổi tiếng, có những nghệ nhân xuất sắc sản xuất những diều con phượng, con bướm V.V...đẹp và rất sặc sỡ khi thả trên trời. Và đương nhiên trẻ em ở vùng Thừa Thiên Huế rất thích trò chơi này.
Ở miền Nam, các em chơi diều bắt đầu từ mùa khô, khi gió đông nam bắc nổi, và các em chơi qua Tết cho đến tháng Ba, tháng Tư.
Các em chơi diều vì người lớn chơi diều, và tiền nhân rất khuyến khích thuật chơi diều. Thả diều các em phải ra nơi thoáng khí, và khí trời trong, từ xưa không nói rõ, nhưng cũng hàm ý hiểu là cần thiết không những cho sức khỏe mà cho cả ý chí con người. Sự khuyến khích thể hiện qua những cuộc thi diều giải thưởng rất đáng kể, nếu chúng ta căn cứ vào câu ca dao:
Cầm giấy cho chắc
Lúc lắc cho đều
Để bố đâm diều
Kiếm gạo con ăn
Với thú chơi diều, người xưa đã biết lợi dụng sức gió: con diều to, sợi dây nhỏ, nhờ có gió đưa con diều lên cao, nhưng nhờ có sợi dây mà con diều đứng vững, ở đây còn có bài học: vật lớn nhiều khi phải nhờ vật nhỏ mới tồn tại và mới biểu dương được khả nâng. Gió mạnh dưa con diều lên, nhưng không có dây, Con diều bay lên lại nhào xuống, lăn lộn, đâu có vẻ dẹp của con diều lơ lửng trên bầu trời. Nhờ có dây, con diều lên thật bồng bay thật xa, câu đố Việt Nam đã nhắc tới:
Cái cây bên ta
Cái lá bên Ngô
Cái ngọn tây bồ
Cái gốc tầy tăm
Trong thú chơi diều,còn thú chơi sáo diều, chơi sáo diều để thưởng thức âm nhạc. Một bộ sáo diều vi vu trên không trung, chính là một cuộc hòa nhạc tạo nên bởi ba loại nhạc khác nhau: sáo cồng, sáo đẩu và sáo còi...
Qua chiếc diều, một truyền thuyết về Cao Biên với diều đi yểm huyệt tại Việt Nam, nhắc nhở người Việt tới sự thâm độc của người Trung Hoa trước đây chỉ muốn khống chế Việt Nam, chỉ sợ Việt Nam tiến, nên ngoài sự đô hộ, cai trị dân ta, họ còn tìm cách triệt cả những mầm mong siêu hình mà họ cho là có thể làm cho dân tộc ta hùng mạnh.
Chúng tôi nghĩ cũng cần cân nhắc đen sự luyện cho đôi tay khéo léo qua cách làm diều, vót khung diều, phất giấy diều. Cùng với sự khéo léo này, các em hiểu sự thăng bằng cần thiết cho đôi cánh diều không nánh, diều mới bốc bổng lên cao. Sụ thăng bằng trong trò chơi nhắc nhở các em sau này tới sự thăng bằng của trí óc để điều hòa cuộc sống.
Ngoài ra, thời giờ đòi hỏi để làm một chiếc diều đã tập cho các em tính kiên nhẫn, nguồn gốc của mọi sự thành công. Có thể chiếc diều mà các em hoàn thành không được như ý, trông không vừa mắt, nhưng đem thả diều lại lên cao và mạnh, điều này kinh nghiệm cho các em làm những chiếc diều sau, tìm hiểu sự nong gió của đôi cánh diều cho diều lên bổng, vẻ đẹp của con diều cùng cần nhưng cần hơn là diều phải nong gió để lên cao, cùng như con người sắc đẹp cần, nhưng cần hơn là đức tính để tạo hạnh phúc trong cuộc sống.
 

Linh and Duong

Học sinh chăm học
Thành viên
30 Tháng chín 2017
454
649
129
20
Vĩnh Phúc
THCS Liên Châu
Chong chóng là thứ đồ chơi của trẻ em khi ra gió thì quay tít. Gặp khi không có gió, các em cầm chiếc chong chóng chạy, nó cũng quay tít. Có loại chong chóng hai cánh, có loại bốn cánh. Có chiếc chong chóng làm bằng giấy, có chiếc chong chóng các em làm bằng lá dứa.
Chong chóng hai cánh
Các em làm chiếc chong chóng này bằng một que tre mỏng như chiếc đóm, bề ngang dộ gần một phân và bề dài chừng 20 phân. Ở hai đầu que thường dán hai mảnh giấy chữ nhật, loại giấy hơi cứng, dán quay về hai phía trái nghịch nhau. Cũng có khi thay vì hai mảnh giấy chữ nhật là hai mảnh giấy hình tam giác, đáy dán vào que tre, còn đỉnh quay trở ra. Hai mảnh giấy này, dù hình chữ nhật hay hình tam giác cũng phải cân nhau, chong chóng mới quay mạnh.
Giữa thân que tre có dùi một lỗ nhỏ. Qua lồ nhỏ này các em xỏ một chiếc cán thường cũng bằng tre, chiếc cán ở đầu nhỏ hơn lỗ dùi nói trên, đầu chỉ dài vào khoáng một hai phân tây, rồi đến thân cán to hon được tiện bằng, chỉ chừa lại đầu cán. Xỏ cán này vào chong chóng, gặp gió chong chóng sẽ quay. Nếu thân cán không tiện bằng, khi quay gió sẽ đẩy chiếc chong chóng vào trong, chỗ tiện bằng này ngăn chong chóng lại, chong chóng cứ quay mà không bị đẩy vào.
Chong chóng bốn cánh
Chiếc chong chóng này chỉ có cán bằng tre còn thân hoàn toàn bằng giấy. Các em lấy một mảnh giấy vuông cắt làm tám mảnh nhưng chỉ cắt lưng chừng mà chẳng rời nhau, cắt theo bốn góc và bốn đường ở giữa bốn cạnh. Nếu cắt đứt hết các em sẽ có tám mảnh giấy hình tam giác cân, nhưng vì chỉ cắt nửa chừng nên những hình tam giác này vẫn dính vào nhau ở phía giữa tờ giấy, cắt như vậy rồi, các em lấy bốn mảnh, cách một mảnh lại lấy một mảnh, bẻ lên dán đầu những mảnh này đấu vào nhauề Các em đã có chiếc chong chóng bốn cánh tạo nên do bốn mảnh còn lại. Bây giờ các em nhằm đúng giữa mảnh giấy dùi một lỗ nhỏ, lồ nhỏ này dùi sướt qua cả phía bốn đầu mảnh giấy dán đấu vào nhau để có thể xỏ qua được chiếc cán. Chiếc cán cũng giống chiếc cán của chong chóng hai cánh, cắm chong chóng vào cán, đưa ra gió là chong chóng quay.
Ngoài hai loại chong chóng bằng giấy nói trên, có những em khéo tay dùng lá dừa gập nên chiếc chong chóng bổn cánh.
Chong chóng là một trò chơi chung của các em nam nữ khắp nơi, các em chơi quanh năm.
Trò chơi giúp các em luyện sự khéo tay, và cho các em hiểu gió có thể tạo một sức mạnh ly tâm làm cho chong chóng quay.
Ngày nay tại các nơi đô thị, người ta có bán sẵn những chiếc chong chóng bốn cánh làm bằng giấy để các em chơi.
 

Xiao Fang

Học sinh gương mẫu
Thành viên
17 Tháng ba 2017
1,068
2,194
354
Earth
Hà Nội
THPT Xuân Khanh
Thuyết minh về một món đồ chơi dân gian.;);););)
Đối với những đứa trẻ sinh ra và lớn lên ở vùng nông thôn Việt Nam, chắc chắn sẽ gắn bó với rất nhiều trò chơi dân gian được lưu truyền từ xưa đến nay. Tuổi thơ của họ gắn tràn ngập kỉ niệm về những ngày tháng êm đềm lớn lên bên nhau, cười giòn tan khi được ngắm cánh diều bay cao vút, reo hò ầm ĩ khi chơi trò trốn tìm…Đối với những đứa trẻ xóm chợ ở quê em, có lẽ trò chơi dân gian trốn tìm để lại trong nhau nhiều xúc cảm đáng nhớ nhất.
Từ khi chúng em sinh ra, trò chơi trốn tìm đã có, và cứ thế từ thế hệ này đến thế hệ khác xem đó như một trò chơi cần phải trải qua khi còn ấu thơ. Trò chơi mang đến nhiều tiếng cười reo rộn ràng nhất.
Trò chơi trốn tìm là trò chơi càng đông càng vui, trong đó sẽ có hai phe, một người đi tìm và một nhóm người sẽ đi trốn. Ai oản tù tỳ thua thì chắc chắn phải làm người đi tìm những người còn lại. Trốn tìm không phải trò chơi cần bất cứ dụng cụ gì hết, chỉ cần có người là có thể chơi được, ở bất cứ nơi đâu, trong nhà hay ngoài sân, trong những bụi rậm…Tuy nhiên mọi người thường chọn những nơi rộng rãi, cõ nhiều chỗ để trốn mới thú vụ.
Người đi tìm phải bịt mắt, úp mặt vào tưởng và mắt đầu đếm từ một đến một trăm; đếm đến lúc nào không nghe tiếng ai trả lời nữa thì bắt đầu công cuộc đi tìm. Còn những người đi trốn thì cần phải khéo léo nhanh nhẹn tìm được nơi ẩn nấp an toàn, bí mật để người kia không tìm ra và mình thành người thắng cuộc. Cuộc chơi chỉ thực sự kết thúc khi người đi tìm tìm được hết số người đi trốn, còn nếu người đi tìm đầu hàng thì coi như đã thua và bắt đầu chơi lại từ đầu.
Thực ra trò chơi trốn tìm rất đơn giản, mang lại nhiều niềm vui, bất ngờ và hứng khởi cho mọi người. Một trò chơi dân gian bình dị, gần gũi và góp phần tạo nên “hồn” riêng của vùng quê nông thôn Việt Nam.
Giữa những đống rơm mẹ mới phơi hôm qua, còn thơm mùi rạ, trẻ con có thể chui rúc vào đó mà trốn đến nghẹt thở. Có những người thì lẻn vào góc nhà không có ánh điện, nín thở và lắng nghe tiếng bước chân của người tìm. Trò chơi đơn giản nhưng đầy hồi hộp và mong chờ, đầy bất ngờ.
KHi người đi tìm mệt mỏi, tìm mãi không ra đành bất lực tớ thua rồi, các bạn ra đi thì người trốn sẽ hét hò ầm ĩ “Tớ ở đây này, dễ thế cũng không tìm ra”. Lúc đấy mắt của cái người đi tìm xị xuống y như bị ai lấy cắp đồ chơi.
TRò chơi trốn tìm như một nét văn hóa của nông thôn, những đứa trẻ lớn lên đều ít nhiều biết đến trò chơi thú vị, đơn giản này. Sẽ thật buồn nếu những đứa trẻ nông thôn nào không được trải qua những giây phút thoải mái, êm đềm, thư giãn và đầy hồi hộp như trò chơi này.
TRò chơi trốn tìm cứ thế ăn sâu vào tiềm thức của rất nhiều đứa trẻ nông thôn, theo chúng lớn lên, theo chúng đến những mảnh đất xa xôi. Mỗi người đều có một ký ức, những dòng chảy thời gian về tuổi thơ cứ thế neo đọng lại mãi trong kí ức. Khi tìm về tuổi thơ, bất chợt thấy mình trưởng thành, trò chơi ấy đang dần dần mất đi. Bất giác giật mình và buồn rười rượi
 
  • Like
Reactions: Hana Yosaka

Yun KM

Học sinh tiến bộ
Thành viên
11 Tháng mười một 2017
563
697
156
Hà Nội
Thuyết minh về một món đồ chơi dân gian.;);););)
Việt Nam là một đất nước giàu truyền thống văn hóa, bởi vậy cho nên đời sống tinh thần của con người rất mực phong phú. Trong đó, những trò chơi dân gian được xem là một nét đẹp văn hóa, làm nên bản sắc dân tộc Việt Nam. Trò chơi kéo co là một trong những trò chơi dân gian như thế và còn được lưu truyền phổ biến cho đến ngày nay.
Trò chơi kéo co không ai biết nó đã có từ bao giờ, từng thế từ thế hệ này đến thế hệ khác đều ít nhất một lần tham gia hay chứng kiến trò chơi kéo co này. Đây là trò chơi mang tính đồng đội rất cao và tập trung vào sức mạnh để giành chiến thắng. Trò chơi này không chỉ có trẻ con mới chơi ở những vùng nông thôn mà hiện nay nó còn được phổ biến rộng rãi ở tất cả các địa phương, ở mọi lứa tuổi. Bởi nó đem lại niềm vui, sự thoải mái cho mọi người khi tham gia trò chơi, nhất là trong các dịp lễ hội hay các hoạt động ngoài trời.
Trước khi tiến hành chơi kéo co, người ta thường phải chuẩn bị một sợ dây thừng dài, chắc chắn. Phần giữa của sợi dây sẽ được buộc dấu bằng vải đỏ. Cách vạch trung tâm về hai phía khoảng một mét là vách xuất phát của hai đội. Tùy vào số lượng người chơi mà chia ra số người trong hai đội sao cho bằng nhau. Thông thường số người chơi của mỗi đội là mười người. Có khi cả hai bên đều là nam, có khi đều là nữ, hoặc năm nam năm nữ xen kẽ,…
Khi trọng tài ra hiệu lệnh, thường là một hồi còi (hoặc một tiếng trống) hai bên sẽ ra sức kéo sợi dây về phía mình. Bên nào kéo được dấu vải đỏ về phía mình qua vạch xuất phát là bên đó chiến thắng. Tùy vào thể trạng của người chơi và cách phân bố đội hình mà có thể dẫn đến kết quả thắng – bại khác nhau. Thông thường, các đội sẽ bố trí hai người khỏe mạnh nhất của đội ở vị trí đầu và cuối, như vậy sẽ tổng hợp được tất cả lực kéo của các thành viên trong đội, dễ dàng giành chiến thắng hơn.
Một hình thức kéo co khác đó là người ta lấy tay người, sức người trực tiếp kéo co chứ không có sợi dây thừng, Khi ấy, hai người đứng đầu hai đội nắm lấy tay nhau, còn các thành viên phía sau ôm bụng người trước mà kéo. Nếu bên bên nào có người bị “đứt dây” rời ra là thua bên kia. Tuy nhiên, để phân thắng bại chung cuộc thì hai đội phải tiến hành ba trận đấu. Bên nào thắng hai trận thì bên đó mới là đội chiến thắng cuối cùng.
Mỗi trận kéo như vậy có thể diễn ra vài giây nhưng cũng có khi căng thẳng hơn kéo dài đến cả vài phút. Trò chơi kéo co không chỉ là một trò chơi dân gian của trẻ em, mà nó còn được đưa vào chơi trong các dịp lễ hội, hội trại để đem lại không khí sôi động với những tiếng hò reo rộn ràng nhất. Các cổ viên sẽ nhiệt tình cổ động, khua chiêng, đánh trống và hò reo để cổ vũ. Đôi khi sự cổ vũ nhiệt tình từ phía khán giả cũng là động lực giúp cho đội chơi giành chiến thắng nhanh chóng hơn.
Hiện nay, ở Việt nam đã xuất hiện những trò chơi hiện đại đầy mới mẻ và hấp dẫn hơn nhưng cho dù thế, những trò chơi dân gian, đặc biệt là trò chơi kéo co chắc chắn sẽ vẫn còn là trò chơi thu hút người chơi, người tham gia. Với tuổi thơ mỗi người, chắc chắn đây cũng là trò chơi nhớ mãi không quên. Và dù sau này có đi đâu xa trở về, thăm lại quê hương sẽ vẫn bồi hồi xúc động nhớ lại trò chơi kéo co thuở nào.
- GG
 

Bong Bóng Xà Phòng

Cựu Mod Hóa|Cựu CN CLB Hóa học vui
Thành viên
18 Tháng mười hai 2017
3,707
8,659
834
Hưng Yên
Nope
Diều không chỉ là một trò chơi trẻ con, người lớn cũng chơi diều và thả diều thi còn là một trong những trò bách hí tại hội hè đình đám. Ca dao có câu:
Cầm dây cho chắc
Lúc lắc cho đểu
Để bố đâm diều
Kiếm gạo cho con
Diều là một đồ chơi làm bằng nan tre, phất bằng giấy, người xưa dùng giấy ban, có khi là những quyển sách chữ nho cũ được đem gỡ ra dùng. Diều có đuôi hoặc không có đuôi, có đeo sáo hoặc không có đeo sáo, có khi không deo sáo lại đeo một chiếc màng, còn gọi là ve hoặc cái van kêu ve ve. Diều thả ra, nhờ sức gió đẩy lên cao nhưng phải buộc lèo và dòng dây. Lèo có lèo cái và lèo con, lèo cái một đầu buộc vào lèo con, lèo con buộc vào khung con ở mé trên, còn đầu kia buộc vào phía dưới khung cái diều.
Dây thả diều bằng chỉ, bằng gai cho các diều nhỏ, bằng dây tre chẻ chuyên theo chiều dài dây, dây mây, dây thừng nhỏ và sau này cả dây thép nữa cho các diều lớn.
Sáo diều bằng ống tre hay gỗ khoét rỗng, hai đầu bằng gỗ bịt, có khe cho gió lồng vào tạo nên tiếng kêu. Màng diều làm bằng một thanh cật tre nhỏ cuốn hình bán nguyệt, hai đầu thanh cật tre buộc căng một chiếc màng mỏng cấu tạo bởi lượt màng mỏng bóc ra từ một ống tre, hoặc mép một mảnh của thân cây chuối.
Có nhiều hình thù khác nhau, dưới đây chúng tôi xin trình bày một số:
Diều ấu nhi
Diều này không mang một tên riêng, diều do các em nhỏ tự làm lấy. Đây là chiếc diều đơn giản nhất trong các loại diều. Mỗi khi mùa nắng tới, dân chúng Sài Gòn thường bắt gặp tại vài khu những em bé thả diều hoặc đang chạy với một chiếc diều có một đoạn dây ngắn. Em bé chạy, tạo sức mạnh cho gió đê đây chiêc diều lên cao. Diều lên tới đâu, em bé tuôn dây tới đó, cho đến một mức đã khá cao hoặc hết dây mới thôi. Cảnh tượng em bé chạy diều như thế ,chúng ta cũng có thể thấy hàng ngày gặp ở thôn quê.
Những chiếc diều ta thấy các em bé này ưa chơi là chiếc diều đơn giản nhất, đơn giản đến độ không có cả một tên riêng, và làm chiếc diều này cũng dễ dàng và tốn công nhất, chỉ cần hai nan tre mỏng, một nan ngang và một nan dọc, đầu nan iọc buộc vào giữa nan ngang, tạo thành một góc thẳng thước thợ, mỗi bên đứng 90°, hay nói theo kiểu người xưa, hai nan chắp thành hình chữ ĐINH (T) hoặc hai nan diều cột thẳng góc với nhau ở giữa tạo ra hình chữ thập (+). Đấy là khung diều. Trên nan diều này các em dán giấy, dùng bất cứ giấy gì, dán thành một hình tam giác hoặc một hình thoi có đường chéo góc ngang (nan tre nằm ngang) dài bằng
2/3 đường chéo góc đứng, bề dài chiều nan tre này là bề ngang của chiếc diều. Các em dán thêm vài cái đuôi vào mé dưới thân diều, bề rộng chiếc đuôi độ một phân, còn bề dài tuỳ theo tầm vóc của chiếc diều. Chiếc diều như vậy kể là xong, các em buộc lèo vào diều, có dây là các em đem chạy cho diều lên là được.
Lèo làm như thế nào? Lèo con buộc vào nan ngang, ở phía hai bên nan dọc, cách xa nan dọc đều nhau, mỗi bên chừng ba, bốn phân, sợi dây lèo như vậy từ tám đến mười phân. Lèo cái buộc một đầu vào giữa lèo con, chính giữa để giữ thăng bằng cho diều, còn đầu kia buộc vào cuối nan dọc, sợi dây làm lèo cái dài từ 25 đến 30 phân. Khi lèo cái buộc vào lèo con, ta thấy trông giống như chữ Y.
Thả diều phải có dâv, các em buộc dây vào lèo cái. buộc sao cho cân chiếc diều, không nặng đầu, lúc thả diều sẽ quay tít. hoặc nhẹ đầu lúc thả diều sẽ ngáp ngáp không lên.
Chiếc diều này chỉ các em ấu nhi mới chơi, có nơi đặt tên là diều chữ thập, nhưng thật ra diều chữ thập không giản dị đến như vậy. Để phân biệt với các diều khác chúng tôi xin gọi là diều ấu nhi.
Diều chữ thập
Diều chừ thập cũng giản dị như diều ấu nhi. Diều cũng làm bằng hai nan tre được buộc vào nhau theo hình chữ thập giữa nan dọc buộc vào chính giữa nan ngang. Một mảnh giấy được dán lên hai nan này, giấy hoặc hình vuông hoặc hỉnh thoi nếu hai thanh nan thanh dài thanh ngắn, góc giấy dán vào phía đầu hai khung diều. Lèo con buộc theo nan ngang, lèo cái buộc vào lèo con và vào gần giừa nữa hai phần dưới nan dọc, khác với diều trên, lèo này buộc vào cuối nan dọc.
Diều có dán đuôi, hoặc cùng có em không dán đuôi. Điều này cũng như diều trên, các em chỉ chạy diều thay vì thả diều.
Diều cánh bầu
Ông Ngô Ọuý Sơn trong tài liệu đà dẫn gọi diều này là diều vàng. Diều hình quả trứng nhưng nhọn hai đầu. Tên diều như vậy do hai cánh diều uốn bầu nghĩa là không nhọn hẳn.
Diều làm bằng ba chiếc khung, một khung cái và hai khung con. Hai khung con bằng nhau, vót nhỏ, hai đầu hơi thuôn thuôn von vót, còn khung cái là một thanh tre cật, vót dẹt thay vì vót tròn, khung cái ngắn hơn chỉ bằng hai phần ba khung con. Ở hai đầu khung bề mặt lòng cật, có khía hai rạch nhỏ, hai rạch này là nơi đặt hai khung con khi làm diều.
Khung con cùng như khung cái dùng cật tre. người làm diều thường chọn khúc tre có đốt ở chính giữa. Vót khung con xong, phải thử xem hai bên có thật về nặng nhẹ cùng như về khoảng dài của mỗi bên rồi mới đem làm diều, thử cách buộc một sợi dây vào giữa, do thăng bằng hai bên, nâng lên tòn teng như một chiếc cân không thấy bên nào nặng nhẹ, ấy là khung đã cân.
Hai khung con dược đặt vào khung cái ở hai rạch nơi phía trên và dưới, chính giữa khung con vào những rạch này và được buộc chặt lại. Mồi bèn hai khung con được buộc níu vào nhau cho chặt và cho cân đê tạo thăng bàng, diều lên không bị nánh, nghĩa là bị nghiêng về một phía.
Sau đó dùng dây uốn hai cánh hơi cong cong để diều nong gió, uốn hai cánh bầu bầu khum khum cho diều dễ lên. Phải dùng dây chằng qua các khung con để khung diều dược ngay ngắn thăng bàng, cân xứng và đều đặn.
Như thế là toàn thể thân diều đã xong. Dùng giấy bản dán. Trước đây, người viết bài này khi chơi diều thường xé vở viết tập chữ Hán, những tờ đã viết rồi, để dán diều và đã được ăn nhiều trận đòn về tội xé vở này.
Muốn cho diều được đẹp, và cũng để giữ những sợi dây uốn chang qua các khung con không xê dịch khi diều thả lên trời, hoặc khung bị nhỏ ngót vì trời quá nóng, những tờ giấy nẹp nhỏ, bề ngang độ nửa đốt ngón lay, được dán phủ lên trên những đường dây uốn khung này.
Diều có thể không có đuôi nhưng muốn vậy, khi làm nhiều và uốn khung diều phải tính trước để phía trên nhẹ hơn phía dưới. Các em thường làm đuôi cho diều dễ lên. Diều có thể có hai hay ba đuôi, dài ngắn tùy theo thân diều, cốt sao cho diều đừng nặng đầu, diều nặng đầu khi thả sẽ quay tít rồi đâm xuống đất. Và cũng đừng nặng đuôi, nặng đuôi, diều không đủ sức mang đuôi cũng không lên được.
Dán xong phải làm lèo, một lèo con và một lèo cái, lèo con buộc vào khung con phía trên, ở hai bên khung cái, cách xa khung cái đều nhau, lèo cái buộc một đầu dây vào giữa lèo con, còn đầu kia vào phía dưới khung cái. Dây thả diều buộc vào lèo cái.
Diều cánh cắt
Giống như diều cánh bầu, chỉ khác ở điểm hai cánh không uốn bầu khum khum mà uốn thẳng trông nhọn hơn và mạnh hơn, nhọn từa tựa cánh con chim cắt.
Diều cánh phản
Cũng làm bằng ba khung, hai khung con và một khung cái, giống như những khung diều cánh bầu và diều cánh cắt. Hai khung con cùng phải vót đều nhau, khung cái cùng cỏ hai rạch ở nơi cột hai khung con, hai khung con cùng được cột vào khung cái ở chính giữa mỗi chiếc khung.
Diều mang tên cánh phản vì hai cánh bằng phẳng như một tấm phản, không được uốn cong như diều cánh bầu hoặc diều cánh cắt. Những khung con cũng không được cột níu với nhau ở hai đau cánh. Diều cũng dán bằng giấy bán.
Diều cùng có hai lèo, và lèo được cột vào diều cũng như các loại diều trên. Diều có thể có đuôi, hai hoặc ba đuôi, tùy hứng của các em chơi diều
Diều cánh cốc
Diều này lúc thả lên, hai cánh đều trông giống như hai cánh một con cốc, đầu diều tròn tròn tựa đầu cốc, và thân diều là thân con cốc đang bay. Diều có thể có đuôi hay không có đuôi.
Diều dược làm bằng ba nan tre, tạo nên khung diều, hai nan đều nhau còn nan thứ ba dài gần gấp đôi hai nan kia. Cả ba nan tre này đều vót nhọn, hai nan đều nhau phải vót hai đầu hơi thuôn thuôn, vót cho thật cân để tránh cho diều khỏi nánh khi thả lên cao. Nan diều phải bằng cật tre để chịu đựng nổi cơn gió.
Hai nan đều nhau được uốn thành hai cánh diều, hai nan này được cột vào nhau ở nơi chính giữa mồi nan. Muốn cho nan diều được hai bên thật cân về chiều dài cũng như về sức nặng, nhẹ phải thử như cách thử khung diều cánh bầu trước khi làm diều. Hai chiếc nan đã được cột vào nhau thành hình chữ thập ở chính giữa rồi, lại phải cột cả hai đầu lại dùng dây uốn thành hai cánh diều giống như hai chiếc lá, dây buộc níu đầu này, chằng qua chỗ cột ở giữa rồi kéo qua đầu kia.
Chiếc nan dài uốn làm đầu diều và thân diều. Đầu diều tròn tròn do phần chính giữa chiếc nan tạo nên. Chiếc nan phải vót đủ dẻo để có thể uốn quặp chéo hai bên lại với nhau ở ngay phần chính giữa nan. Chỗ uốn quặp với nhau được cột lại, phần trên là đầu diều, phần dưới là thân diều, thân diều trông giống nlur một chiếc yếm nên còn gọi là yếm diều.
Phần đầu diều và thân diều được đặt vào giữa hai cánh diều, đặt cho cân, chỗ giao nhau của hai cánh ở vào khoảng dưói ba phần năm đầu diều.
Như vậy là xong chiếc khung diều. Diều được phất bằng giấy bản cùng như các diều khác. Phất giấy xong, các em thường dán đuôi rồi làm lèo đem thả.
Lèo con buộc hai đầu dây vào hai cánh ở hai bên diều, đo cho đều nhau khoảng cách từ chính giữa diều tới nơi buộc dây. Lèo cái, một đầu dây buộc vào giĩra lèo con, còn đầu kia buộc vào chỗ giao điểm giữa đầu diều và yếm diều.
Diều én
Có lẽ khi diều bay lên trông nhác một con chim én khi đang đà bay, cụp hai cánh vào thân lao trên không trung, sau động tác xoè cánh ra, nên dược mang danh diều én.
Diều này chỉ làm bàng hai khung, một khung cái và một khung con, khung con cũng vót tròn nhỏ như khung các diều khác, và khung cái cũng là một thanh cật tre vót bẹt và mỏng như khung cái những loại diều khác, và có một khía rạch nhỏ ở phía trên, chính giữa khung nơi giữa rạch, hai bên khung đều nhau về dài ngắn va cân nhau về nặng nhẹ. Thường nơi giữa khung con là đốt một thanh tre, hai đầu khung được uốn con bằng một sợi dây, sợi dây này quấn qua khung cái ở phía dưới, và do sự uốn cong của hai đầu khung con, thân diều được hình thành, phía trên phình ra như vai én và phía dưới thót lại như đuôi én.
Trên toàn thân kluing diều này được phất giấy, trước đây lẽ dĩ nhiên là giấy bản. Muốn cho diều được đẹp, một nẹp giấy được dán đè lên để che khung cái. Diều cũng đeo đuôi, và cũng phải có lèo như các diều khác.
Diều mặt trăng
Diều mặt trăng, đúng như tên gọi, hình tròn như mặt trăng. Diều này là biến thể của diều én, cũng được cấu tạo bởi một khung cái và một khung con, và những khung này chính là những khung của một chiếc diều én. Diều mặt trăng khác diều én ở chỗ phía dưới thân diều, thay vì hai đầu khung con còn cách xa khung cái và được nối liền nhau ở phía dưới khung cái để tạo nên hình tròn mặt trăng. Khung cái chia hình tròn này, tức là thân diều, thành hai phần đều nhau và cân nhau.
Diều này cũng có đuôi, dài ngắn tuỳ theo diều, hai hoặc ba đuôi tuỳ hứng của mỗi em. Và diều cũng có hai lèo như mọi diều khác.
Làm diều mặt trăng cầu kỳ hơn diều én, uốn khung thành hình tròn là một điều khó, phân hình tròn này thành hai phần đều nhau qua khung cái đòi hỏi một sự cẩn thận tinh vi, vì diều hơi lệch sẽ nánh và khó lên.
Diều ống
Diều này hình ống ho hai đầu, còn được gọi là diều thùng. Diều làm bằng hai dây khung chính uốn tròn thành hai mép ống và một số các khung phụ, kẹp vào hai mép ống để tạo nên chiếc ống. Hai khung vót tròn, còn những khung phụ là những chiếc nan tre nhỏ, vót mỏng.
Cũng phất bằng giấy bản và cũng có đuôi, dài ngắn tùy thân diều, hai hay ba đuôi tùy hứng của em chơi diều. Diều cũng có hai lèo, lèo trên buộc vào hai điểm ở một mép ống lèo cái, một đầu buộc vào lèo con, còn dầu kia buộc một điểm ở mép ống còn lại.
Tại một địa phương, diều này còn mang tên là diều đòn, trông nó giống chiếc đèn lồng. Có nơi trẻ em chỉ thả diều này vào ban đêm. và các em lắp vào diều một bộ phận có đựng dầu dừa. vừng hoặc lạc, có bấc để đốt. Bộ phận này được thắp lên, diều trông như một chiếc đèn lập loè trên không trung. Bộ phận này đặt nằm trong ống, phải làm thật nhẹ, lúc diều lên, dù có gió, bấc nằm trong ống cũng không tắt, đèn chỉ nhấp nháy lúc tỏ lúc mờ. Trông chiếc diều thật ngộ.
Trên đây chúng tôi mô tả một sổ các loại diều chúng tôi bắt gặp thả nhiều. Còn nhiều loại diều khác chúng tôi xin chỉ nói sơ qua, và có những chiếc diều chúng tôi chỉ xin nhắc đến tên với hình vẽ. Như hình vẽ, bạn đọc nào muốn cũng có thể hiểu được cách thức làm diều.
Diều cái gối
Giống cái gối hình khối chữ nhật với hai đầu là hình vuông, hay gọi theo danh từ hình học là hình khối chữ nhật lục diện. Diều này không dán kín hết chỉ dán hai khúc đầu đuôi, còn khúc giữa bỏ trống. Hai hình vuông ở hai đầu cũng bỏ trống. Diều không có đuôi và cũng không cần có lèo.
Diều con cá
Khung diều giống hai con cá dính liền nhau nơi cạnh. Muốn làm diều phải làm từng con cá một, rồi ghép với nhau, con nọ đè lên con kia nơi cạnh. Muốn giữ cho hai con cá nằm theo một mặt phẳng, một khung ngang được buộc ở cổ hai con cá,
nơi con nọ ghép đè lên con kia. Các em, sau khi dán giấy thường dùng mực màu vẽ vảy , vây,... cho giống con cá.
Diều có lèo và có đuôi, hai hoặc bốn đuôi, mỗi con cá đeo đuôi riêng.
Diều con bướm
Thường bắt gặp quanh vùng Nam Định. Làm diều này thật công phu và cầu kì. Xin xem hình vẽ.
Ngoài các loại diều kể trên, còn nhiều loại diều khác các em hay chơi mà chúng tôi không được biết, chúng tôi mong chờ sự chỉ dẫn của bạn đọc được bổ túc sau này.
Người lớn chơi diều
Như đã trình bày, diều không phải là trò chơi riêng của các trẻ em, người lớn cũng chơi diều, và những cuộc thi diều còn nằm trong trò bách hí của hội hè đình đám vùng quê, lấy một thí dụ đặc biệt như cuộc thi thà diều tại Hội làng Trì huyện Vũ Dương, tỉnh Bắc Ninh - Những thí sinh có diều dự thi. một khi diều đã lên cao. đứng dưới đất dùng dây diều điều khiển cho con diều của mình bổ vào diều đối phương làm thủng vài lỗ ở diều bạn cùng thi khiến con diều bị nánh, sẽ bị do nhào xuống hoặc bị xoắn quay mấy vòng có khi làm đứt dây và bay đi luôn v.v...
Những diều nào trụ lại được và bay cao sẽ đoạt giải, người xấu bụng khi biết diều của đối phương sẽ lên tốt, trong khi chờ thi, lén rạch một chút nơi cánh con diều đó khiến khi bay lên diều này sẽ bị nánh hoặc bổ nhào xuống và bị loại hay khía một chút dây khiến khi diều lên sẽ bị vặn làm đứt dây và con diều sẽ bị văng bay di xa.
Không kể đến người lớn chơi diều, chúng tôi xin trở lại thứ chơi diều của em. Dây là thú chơi chung của con trai từ lứa tuổi ấu nhi đến lứa tuổi tráng nhi, lớn hơn nữa, những chàng trai đồng quê vẫn say mê thú chơi diều. Các em chơi diều suốt từ Nam ra Bắc, tuy mùa chơi khác nhau.
Ở miền Bắc, bẳt đầu từ cuối tháng Hai, trời gần hết lạnh, với nắng mới đầu xuân, gió đông xuân phất thổi, người ta đã loáng thoáng thấy trên không trung những con diều bay, và suốt mùa hè, trừ những ngày mưa, cho đến cuối tháng Tám đêm đêm người ta còn nghe được tiếng sáo diều hoà khúc trên không trung.
Ở miền Trung, tùy Bắc miền Trung Việt hay Nam miền Trung Việt, thời gian chơi diều trong năm cũng thay đổi. Các em ở miền Bắc Trung Việt chơi diều gần cùng thời gian với các em ở miền Bắc, các em ở Nam miền Trung Việt chơi đi theo mùa nắng như các em ở miền Nam.
Diều Huế rất đẹp và rất nổi tiếng, có những nghệ nhân xuất sắc sản xuất những diều con phượng, con bướm V.V...đẹp và rất sặc sỡ khi thả trên trời. Và đương nhiên trẻ em ở vùng Thừa Thiên Huế rất thích trò chơi này.
Ở miền Nam, các em chơi diều bắt đầu từ mùa khô, khi gió đông nam bắc nổi, và các em chơi qua Tết cho đến tháng Ba, tháng Tư.
Các em chơi diều vì người lớn chơi diều, và tiền nhân rất khuyến khích thuật chơi diều. Thả diều các em phải ra nơi thoáng khí, và khí trời trong, từ xưa không nói rõ, nhưng cũng hàm ý hiểu là cần thiết không những cho sức khỏe mà cho cả ý chí con người. Sự khuyến khích thể hiện qua những cuộc thi diều giải thưởng rất đáng kể, nếu chúng ta căn cứ vào câu ca dao:
Cầm giấy cho chắc
Lúc lắc cho đều
Để bố đâm diều
Kiếm gạo con ăn
Với thú chơi diều, người xưa đã biết lợi dụng sức gió: con diều to, sợi dây nhỏ, nhờ có gió đưa con diều lên cao, nhưng nhờ có sợi dây mà con diều đứng vững, ở đây còn có bài học: vật lớn nhiều khi phải nhờ vật nhỏ mới tồn tại và mới biểu dương được khả nâng. Gió mạnh dưa con diều lên, nhưng không có dây, Con diều bay lên lại nhào xuống, lăn lộn, đâu có vẻ dẹp của con diều lơ lửng trên bầu trời. Nhờ có dây, con diều lên thật bồng bay thật xa, câu đố Việt Nam đã nhắc tới:
Cái cây bên ta
Cái lá bên Ngô
Cái ngọn tây bồ
Cái gốc tầy tăm
Trong thú chơi diều,còn thú chơi sáo diều, chơi sáo diều để thưởng thức âm nhạc. Một bộ sáo diều vi vu trên không trung, chính là một cuộc hòa nhạc tạo nên bởi ba loại nhạc khác nhau: sáo cồng, sáo đẩu và sáo còi...
Qua chiếc diều, một truyền thuyết về Cao Biên với diều đi yểm huyệt tại Việt Nam, nhắc nhở người Việt tới sự thâm độc của người Trung Hoa trước đây chỉ muốn khống chế Việt Nam, chỉ sợ Việt Nam tiến, nên ngoài sự đô hộ, cai trị dân ta, họ còn tìm cách triệt cả những mầm mong siêu hình mà họ cho là có thể làm cho dân tộc ta hùng mạnh.
Chúng tôi nghĩ cũng cần cân nhắc đen sự luyện cho đôi tay khéo léo qua cách làm diều, vót khung diều, phất giấy diều. Cùng với sự khéo léo này, các em hiểu sự thăng bằng cần thiết cho đôi cánh diều không nánh, diều mới bốc bổng lên cao. Sụ thăng bằng trong trò chơi nhắc nhở các em sau này tới sự thăng bằng của trí óc để điều hòa cuộc sống.
Ngoài ra, thời giờ đòi hỏi để làm một chiếc diều đã tập cho các em tính kiên nhẫn, nguồn gốc của mọi sự thành công. Có thể chiếc diều mà các em hoàn thành không được như ý, trông không vừa mắt, nhưng đem thả diều lại lên cao và mạnh, điều này kinh nghiệm cho các em làm những chiếc diều sau, tìm hiểu sự nong gió của đôi cánh diều cho diều lên bổng, vẻ đẹp của con diều cùng cần nhưng cần hơn là diều phải nong gió để lên cao, cùng như con người sắc đẹp cần, nhưng cần hơn là đức tính để tạo hạnh phúc trong cuộc sống.

nguồn:yahoo
 
Top Bottom