Từ ngàn xưa ông cha ta vốn có truyền thống "tôn sư trọng đạo". Theo quan niệm"quân, sư, phụ " thì người thầy luôn giữ vị trí rất quan trọng trong xã hội , nhất là đỗi với sự nghiệp của người học trò. Bởi lé đó tục ngữ mói có câu: "Không thầy đố mày loàm nên". Câu tục ngữ nàhm khẳng dịnh vai trog của người thầy trong cong tác giáo dục và nhức nhở con cháu phải biết ơn, biết trọng thầy.
Ngày nay, với một thời đại mới mà KHKT và nhu cầu vật chất của con người, của xã hội đang phát triển mạnh thì ta cần hiểu lời dạy trên nhue thế nào cho đúng.
Câu tục ngữ giản dị nhưng ta cũng nên hiểu cho chính xác nghĩa của nó. "LÀm nên" ở đây có nghĩa là có sự nghiệp, thành đạt công danh. Như vậy, nếu không có người thầy thì ngưòi trò không thể nào thành đạt được.Câu tục ngữ như một lời thách thức "đố mày", đồng thời cũng là lời răn dạy mang tính khẳng định vị trí, vai trò của người thầy trong sự thành đạt,, làm được việc của người trò.
Thật vậy, thằy là ngưòi cung ccấp kiến thức, hướng dẫn mở mang trí óccho ta để ta hiểu biết những đìêu hay, điều lạ. Lúc ta còn bé thơ, Khi lần đầu tiên đến trường, thầy là người cầm tay ta, nắn nót từng chữ cái, từng con số, ròi dạy ta đọc vần thơ, đọc chữ... Dần dần ta mói có được như ngày hôm nay. Như vậy, công ơn của người thày quả là to lớn. Công ơn ấy có thể sánh với công ơn sinh thành dưỡng dục của cha mẹ; bởi cha mẹ có công sinh ra ta và nuôi ta khôn lớn, còn người thầy thì có công:"khai hoá" trí não ta, dấn dẵt ta đến một tương lai tươi sáng.
Trước kia theo lối học khoa bảng, Người học trờ hoàn toàn phụ thuộc vào một ngưòi thầy. Thầy dạy gì trò học nấy. Người thầy là ngươì quyết định tài năng và sự thành đạt của trò. Vì vậy mới có Nguyễn Dữ (trò của Nguyễn Bỉnh Khiêm), Phạm Sư MẠnh (trò của Chu Văn An).. đã làm rạng danh cho người thầy. Cho nênông cha ta dạy"không thầy đố mày làm nên" là không sai.
Ngày nay, để phù hợp với thời đại tiền bộ của khao học, việc học tập có nhiều thay đổi. Người hcọ trò có nhiều môn học và có nhiều thầy giảng dạy, hướng dẫn hơn. Gời đây, người thầy đóng vai trò chủ đạo, nghĩa là chỉ truyền đạt kiến thức, hướng dấn trò học tập, nghiên cứu và kiến thức ấy có được tiếp thu và áp dụng và thực hành tốt hay khônhg là do ở ngưòi trò. Như vậy, ngưòi trò trở thành ngưòi chủ động. Hay nói cách khác, người trò phải tự thân vận động và đây mới là yếu tố quan trọng quyết định sự thành đạt của người hcọ trò. Vì lé đó nên người trò phải biết chắt lọc, sáng tạo những kiến thức mà thầy đã cung cấp và biến nó trở thành "vốn liếng " riêng của mình để thực hành và áp dụng có hiệu quả. "Thầy dạy tốt, trò học tốt"chắc chắn sẽ đạt được những thành quả tốt đẹp. Như vậy, dẫu cho ngày nay vai trò của ngưòi thày ko còn qua trọng tuyệt đối như trứơc nữa nhưng ta cúng phải nhìn nhận rằng nhứng kiến thức, những hiểu biết mà ta có được chính là do công lao ngưòi thày bồi dưỡng vun đắp nên. VÀ những kiến thức ấy là những viên gạch tiếp nối xây nên những nấc thang để ta vững bứơc đi trên đường đời. Hiểu được điwur này ta càng thấm thía câu tục ngữ "Nhất tự vi sư, bán tự vi sư" mà ông cha ta ngắc nhở bao đời nay. Vì vậy bổn phận của người học trò là phaỉ biết ơn thầy cô giáo. Đó là đạo lí làm người và là hanhf vi của người có nhân cách. Đây cũng là nền tảng để xây dựng một xã hội văn minh tốt đẹp.
Thế nhưng, hiện nay trong xã hội ta càn biết bao kẻ " ăn cháo đá bát". Họ đã quên đi công ơn của thầy cô giáo, nhúng người đã từng dạy dỗ, rèn luyện họ nên người. Nhũng hạng người ấy đáng để cho người đời chê trách va fê phán. Thậm chí còn có ngững kẻ xử tệ bạc vớ thầy cô như chửi mắng, xúc phạm đến danh dự, nghề nghiệp của thầy cô. Phải chang đây là những hành động "biết ơn" của những hạng ngưòi vô liêm sỉ?
NGày nay, ngưòi thầy cúng dc hiểu theo nghĩa rộng hơn - những ngưòi dạy nghề. Bởi lẽ đâu nhất thiết sự thành đạt "làm nên " của trò đều phải là mảnh bằng, học vị, mà mỗi người học sinh phải tự hướng đời minh bàng một nghề nghiệp thichs hợp và ổn định. VÀ nghề nghiệp đó cũng cần phải có người hướng dẫn, chỉ dạy mói làm nên đựơc. Nhu vậy, dù ở lĩnh vực nào, vai trò của ngưòi thầy cũng đều quan trọng trong việc dìu dắt ngưòi trò đến thành công.
Biết ơn thầy, yêu kính thầy là nghĩa vụ thiêng liêng của những ai đã trải qua cuộc đời làm trò. ĐÓ là thứ tình cảm không thể thiếu được ở mối con người. "Không thầy đố mày làm nên" mãi là lời nhắc nhở, giáo dục sâu sắc về việc rèn luyện nhân cách, đạo đức cho thế hệ trẻ hiện nay.