III: PROTEIN
1, Cấu trúc protetin
a , Cấu trúc hóa học
-Là hợp chất hữu cơ gồm 4 nguyên tố cơ bản là C, H, O, N thường có thêm S và đôi khi có P
( Cách nhớ : C- H-Ọ- N Sư Phạm
)
-Là đại phân tử , phân tử lớn nhất dài 0,1 micromet , phân tử lượng có thể đạt tới 1,5 triệu đvC.
-Có cấu trúc theo nguyên tắc đa phân, gồm nhiều đơn phân, mỗi đơn phân là 1 axit amin.( a a)
-Có hơn 20 loại a a khác nhau tạo nên các loại protein, mỗi a a có 3 thành phần : gốc cacbon ( R ) nhóm amin( -NH2 ) và nhóm cacboxyl ( -COOH), mỗi a a khác nhau bởi gốc R.Mỗi a a có kích trung bình là 3Å.
-Trên phân tử các a a lien kết với nhau bằng lien kết peptit tạo nên chuỗi polypeptit. Liên kết peptit đc hình thành do sự lien kết của nhóm amin của phân tử này với nhóm cacboxyl của phân tử tiếp theo bằng cách tách ra 1 phân tử H2O. Mỗi phân tử protein có thể có 1 hay nhiều chuỗi polypeptit cùng loại hoặc khác loại.
-Từ 20 loại a a khác nhau kết hợp với những cách khác nhau tạo nên vô số loại protetin khác nhau ( trong cơ thể thực-động vật có đến 10^14-10^15 loại protein khác nhau ). Mỗi loại protein đc đặc trưng, đặc thù bởi số lượng, thành phần, trật tự sắp xếp các a a trong phân tử.
b, Cấu trúc không gian
-Cấu trúc bậc 1 : Do các a a liên kết với nhau = lk peptit, đầu chuỗi polypeptit là nhóm amin, cuối chuỗi là nhóm cacboxyl.
-Cấu trúc bậc 2: có dạng xoắn trái, kiểu chuỗi anpha,chiều cao 1 vòng xoắn là 5,4Å với 3,7 a a / vòng xoắn còn ở chuỗi beta mỗi vòng xoắn lại có 5,1 a a. Có những protein k có cấu trúc xoắn hoặc chỉ cuộn xoắn ở 1 pần chuỗi polypeptit.
-Cấu trúc bậc 3 là hình dạng của phân tử pro trong k gian 3 chiều do xoắn bậc 2 cuốn theo kiểu đặc trưng cho mỗi loại pro, tạo nên khối cầu.
-Cấu trúc bậc 4 là 2 hay nhiều chuỗi poly kết hợp kết hợp với nhau.
2,Chức năng của pro
-Là thành phần cấu tạo chủ yếu chất nguyên sinh,hợp phần quan trọng, tạo nên các bào quan, màng sinh chất….cấu trúc đa dạng của pro qui định đặc điểm,hình thái, giải phẫu của cơ thể.
-Tạo nên enzim xúc tác cho các phản ứng sinh hóa.
-Tạo nên các hooc môn điều chỉnh trong quá trình trao đổi chất trong tế bào, cơ thể.
-Tạo nên các loại kháng thể, bảo vệ, chống lại các bệnh tật.
-Tham gia vào chức năng vận động của tế bào và cơ thể.
-Phân giải pro tạo năng lượng cho các hoạt động sống của tế bào và cơ thể.
Túm lại
rotein đảm nhiệm nhiều chức năng sống của tế bào , qui định tính trạng của cơ thể sống.
3. Cơ chế tổng hợp protein.
-Giai đoạn 1: Tổng hợp ARN để chuyển thông tin di truyền từ gen sang pro.
-Giai đoạn 2: Tổng hợp pro ở tế bào chất :
+ B1 : Hoạt hóa a a. Các a a tự do đc hoạt hóa nhờ gắn hợp chất giàu năng lượng là ATP ( AdenozinTriPhotphat) dưới tác dụng của 1 số loại enzim. Sau đó nhờ 1 loại enzim đặc hiệu khác, a a đc hoạt hóa lien kết với tARN tạo nên phức hệ a a-tARN tương ứng.
+B2: Mở đầu chuỗi poly có sự tham gia của riboxom., bộ ba mở đầu AUG, a a-tARN đầu tiên tiến vào riboxom mang bộ ba đối mã khớp bổ sung với bộ ba mở đầu trên mARN theo NTBS.
+B3: Kéo dài chuỗi poly, tARN vận chuyển a a thứ nhất tiến vào riboxom mang bộ ba đối mã khớp bổ sung với bộ ba trên mARN . aa1 –tARN tới vị trí bên cạnh,đối mã của nó khớp bổ sung với giữa a a mở đầu và a a thứ nhất. Riboxom dịch chuyển đi 1 bộ ba trên mARN làm cho tARN mở đầu rời khỏi riboxom. Tiếp theo aa2- tARN tiến vào riboxom, mang bộ ba đối mã khớp bổ sung mã của a a thứ 2 trên mARN theo NTBS. ->Liên kết peptit giữa a a 1 – a a2 đc hình thành. Sự dịch chuyển riboxom cứ thế tiếp diễn cho đến khi riboxom tiếp xúc với bộ ba giáp bộ ba mã kết thúc thì chuỗi poly lúc này có cấu trúc : a a MĐ – a a1 -….- aa n vẫn còn gắn tARN của aa thứ n.
+B4: Kết thúc chuỗi poly. Riboxom dịch chuyển sang bộ ba kết thúc ->Ngừng quá trình dịch mã thì 2 tiểu phân của riboxom tách ra khỏi mARN , aa cuối cùng tách khỏi chuỗi poly. Một enzim khác loại bỏ aaMĐ giải phóng khỏi chuỗi poly.
Trên mỗi mARN có thể cùng lúc tổng hợp nên nhiều pro cùng loại nhờ nhiều riboxom ( còn gọi là polyxom ) -> đảm bảo cho nhu cầu của cơ thể sống.
[TẶNG BẠN] TRỌN BỘ Bí kíp học tốt 08 môn
